“Nghe kể chuyện làng mình”

Ngày 6-9, triển lãm của họa sĩ Hồ Thị Xuân Thu sẽ khai mạc tại Bảo tàng Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh với 65 tác phẩm tranh sơn mài. Đây là triển lãm cá nhân thứ 2 của bà, cách triển lãm đầu tiên tròn 20 năm, ghi thêm một dấu ấn sáng tạo đáng nể của cây cọ nữ đã ngoài 60 tuổi. Không có rừng rực lễ hội, không có ám ảnh tâm thức, đây là cuộc trở về với ban sơ gần gụi, mà lạ thay lại khiến người xem thổn thức.

Họa sĩ Hồ Thị Xuân Thu vẫn đắm đuối với tranh sơn mài dù đã ngoài 60 tuổi. Ảnh: Phương Duyên

Tuổi này, nhiều người đã tự cho phép mình ngơi nghỉ, nhưng nữ họa sĩ Xuân Thu lại luôn đặt ra cho mình những câu hỏi và giới hạn để phải vượt qua trong sáng tạo nghệ thuật. Nhu cầu làm mới mình, nhu cầu cống hiến cho công chúng những cảm xúc đẹp đẽ đã đặt ra sự thôi thúc tự thân.

Điều đầu tiên khiến mọi người bất ngờ chính là số lượng tranh sơn mài đồ sộ ra mắt tại triển lãm. Ngoài một số tác phẩm “dành dụm” từ trước đó, tranh sáng tác mới lên đến 38 bức, trong đó bức lớn nhất là “Sóng Tây Nguyên” có khổ 1,8x4,5m. Tất cả xác tín 2 thập kỷ lao động sáng tạo đến mức lao khổ với nhiều biến chuyển trong chủ đề của nữ họa sĩ: Từ đất và người Tây Nguyên chuyển sang đề tài Pleiku phố để rồi quay trở lại với Tây Nguyên một lần nữa bằng góc nhìn sâu đến tận cùng vào đời thường bình dị mà say đắm. Có vậy mới thấy được vẻ đẹp của những tấm váy áo thổ cẩm đang hong phơi để đón ngày hội làng (“Chờ tháng ba về”), mới yêu sắc nồng đượm hừng lên trong bếp than hồng (“Bếp nồng”), nét quyến rũ hoang dại của sơn nữ bên suối (“Suối tóc”) hay cuộc chuyện trò của những bà mẹ địu con sưởi nắng (“Câu chuyện mùa đông”)…

Tác phẩm “Đêm nằm nghe kể khan”.

Để lưu lại từng chi tiết nhỏ như thế rồi rút lòng ra mà kể bằng màu vẽ, ta hiểu rằng người cầm cọ đã không biết bao lần dừng chân, lặng ngắm và yêu thương đời sống ấy. Một đời sống làng buôn gần gụi biết mấy với nếp nhà nhấp nhô trên đồi (“Lưng chừng đồi”, “Con đường màu xanh”), chó mèo gà lợn quấn quýt, bắp lúa thơm khói bếp (“Bà đã về”, “Đêm nằm nghe kể khan”…).

Trong đó, màu của ngàn xanh thường được ưu tiên, như chính sự hòa hợp của người Tây Nguyên với rừng từ trong bản thể. Sự dung dị đánh thức những xung động từ mơ hồ đến mãnh liệt trong cảm xúc của người xem. Như thể sau những chuyến đi dài ta lại được về ngồi dưới một bóng cây của quê nhà, cảm nhận nỗi bình yên và thổn thức. Như người già rồi sẽ hóa trẻ nhỏ, phía cuối con đường ta đi thì ra đều dẫn đến những mộng ước ban sơ.

Tác phẩm "Đất lành".

Cũng nằm trong mạch kể ấy là tác phẩm “Đất lành”. Trải ra trên tấm vóc rộng là khung cảnh buôn làng bình yên với tốp phụ nữ gùi củi về nhà, xa xa có bóng y áo khó lẫn của một vị sư mà những ngày qua đang làm dậy lên trong lòng người những trăn trở về ý nghĩa sống. Nữ họa sĩ chuyện trò: “Cái nhiều người kiếm tìm thì thực ra người Tây Nguyên đã có sẵn rồi. Họ sống bình dị, không mưu cầu hay bon chen nhiều. Họ hạnh phúc vì biết hài lòng với cái mình có”.

Họa sĩ Xuân Thu tự sự, bà là người phụ nữ Huế tha phương đến Tây Nguyên và sinh sống đến nay đã gần 40 năm. Trong khoảng thời gian ấy, Tây Nguyên đã từ từ chạm, thấm vào trái tim bà một cách chân thực và tự nhiên, khiến bà nhìn ra cái đẹp ở khắp nơi, từ cuộc sống bình dị đến văn hóa, hồn cốt con người... “Vì vậy mà đến triển lãm này, tôi xem đây là câu chuyện của làng mình chứ không còn là chuyện làng Tây Nguyên trong mắt một cô gái Huế”-bà cho hay.

Thêm một điều khiến người xem ngỡ ngàng, đó là cách dùng màu rất lạ của họa sĩ trong loạt tranh này so với khuôn thước chất liệu truyền thống như son, vàng, then… Họa sĩ Lê Vấn (tỉnh Đắk Lắk), một họa sĩ cũng tài tình trong phác họa về Tây Nguyên đã lập tức nhận ra. Ông nhận xét: “Bảng màu trong một số tranh mới sáng tác của Xuân Thu có xu hướng thoát khỏi hài hòa đậm thường thấy của chất liệu này; sử dụng nhiều sắc độ của vàng quỳ, xám, trắng của bạc, trắng cẩn trứng…tạo ra hiệu quả lạ mắt, nhẹ nhàng, mang đến ấn tượng khác về Tây Nguyên.

Loạt tranh này cũng chuyển hóa tinh thần của tạo hình truyền thống Tây Nguyên nhưng ít lệ thuộc vào những mẫu thức, hoạ tiết thường thấy mà ở tầng sâu hơn là không gian sống. Đây có thể là kết quả của một hoạ sĩ nhiều năm sống ở Tây Nguyên. Những hiệu quả thẩm mỹ này đã bù đắp cho những phần có thể không phải là thế mạnh của Xuân Thu, ví dụ như nét nhấn, độ nhấn”.

Trong khi đó, tình cờ có mặt tại gallery của họa sĩ Xuân Thu những ngày này, điêu khắc gia Phạm Văn Hạng-một tên tuổi của mỹ thuật Việt Nam đã không khỏi “ngạc nhiên về sức vóc lao lực” của bà dành cho nghệ thuật. “Không chỉ ở chất liệu sơn mài với những tấm vóc lớn mà là bút pháp tinh luyện, tinh hoa hồn nhiên cảm tác sinh hoạt, mây nước, cử điệu mang hồn cốt của xứ sương mù, đồi núi, đất đỏ, cây xanh…”-điêu khắc gia Phạm Văn Hạng chia sẻ với không ít cảm phục.

Điêu khắc gia Phạm Văn Hạng (thứ 2 từ trái sang) cảm phục sự lao lực, sức sáng tạo của nữ họa sĩ Xuân Thu với tranh sơn mài. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Ai đó đã nói rằng, với người họa sĩ, vẽ ngoại cảnh cũng là vẽ nội tâm. Ngắm tranh của họa sĩ Xuân Thu, ta tưởng như được uống thứ rượu đã ủ chín kỹ, chỉ chờ đến lúc rót ra mời khách quý. Cảm giác ấm nồng ấy có lẽ là điều mà người cầm cọ nào cũng muốn kiếm tìm.

Họa sĩ Hồ Thị Xuân Thu: Đi đến cùng "cuộc chơi nghệ thuật"

13/06/2021 14:19

Họa sĩ Hồ Thị Xuân Thu: Say đắm men rừng Tây Nguyên

09/08/2019 10:23