(GLO)- “Những năm 80 của thế kỷ trước, bà con mình ốm đau gì cũng chỉ biết dựa vào thầy cúng. Thầy cúng bảo sao thì nghe vậy, nhiều nhà nghèo khi có người ốm đau phải cúng nhiều lần chi phí tốn kém nên đã khó lại càng thêm khó. Vậy mà bệnh không khỏi, ngày càng nặng hơn thậm chí có người đã chết…”-già làng Kpuih Dông (SN 1930, làng Pnuk, xã Ia Kriêng, huyện Đức Cơ) bắt đầu câu chuyện với những hoài niệm.
Tin vào thầy cúng
Hơn 80 tuổi nhưng trí óc của già Kpuih Dông vẫn còn minh mẫn lắm. Già vẫn đi xe máy đến Trạm Y tế xã khám bệnh mỗi khi đau ốm. Trong ký ức của già, ngày xưa làng Pnuk, xã Ia Kriêng, huyện Đức Cơ là nơi “rừng thiêng nước độc” nên bệnh tật luôn chực chờ, bủa vây người dân. Ngày ấy, điều kiện vật chất của người dân còn nhiều khó khăn, thiếu thốn trăm bề; giao thông chưa phát triển; nhận thức người dân còn hạn chế; mạng lưới y tế chưa đến người dân. Bởi vậy khi bị đau ốm người làng vẫn dựa vào những kinh nghiệm dân gian để chữa bệnh là chính. Bệnh nặng hơn thì tìm đến thầy cúng… “Bản thân mình ngày ấy cũng tin vào thầy cúng mỗi khi ốm đau. Thầy bảo sao mình nghe vậy nhưng cúng miết mà bệnh cũng có khỏi đâu… Đó là những câu chuyện buồn, dẫu có nhớ cũng chẳng ai muốn nhắc”-già Kpuih Dông trầm ngâm.
 |
| Già làng Rơ Châm Krôl (ngoài cùng bên phải)-làng Kênh Chóp, xã Ia Nhin, huyện Chư Pah tuyên truyền người dân không nên tin vào hủ tục. Ảnh: N.N |
Những tập tục lạc hậu không chỉ đeo đẳng người dân làng Pnuk một thời mà ở nhiều làng đồng bào dân tộc thiểu số khác cũng vậy. Bà Ksor HMet (71 tuổi, buôn Tham, xã Ia Trôk, huyện Ia Pa) cũng từng một thời tin vào thầy cúng. Mỗi khi đau ốm, bà HMet lại đi tìm thầy để cúng Yàng. Bởi bà HMet cũng như bao người dân trong làng đều tin rằng, bệnh tật của con người là do những tà ma lẩn khuất trong làng gây ra. Thế rồi, mỗi lần thầy cúng về làng, nhà nhà lại bày biện con heo béo, nhà nào có lòng hơn thì sẵn sàng giết thịt một con trâu, con bò để tế Yàng, nhờ Yàng ban cho sức mạnh, xua đuổi tà ma cho con người khỏe lại bình thường.
Tiền mất mà tật vẫn mang
Bà HMet kể: “Cùng với đó, thầy cúng ban cho mình một thứ lá mà theo ông, đã phải lặn lội suốt nhiều ngày trời trên rừng mới hái được. Thầy cúng dặn mình phải đun nước uống đều đặn mới mong khỏi bệnh. Nghe lời thầy, mình sắc hết ấm nước này, đến ấm nước khác. Ngày nào mình cũng chăm chỉ uống cái thứ nước chan chát từ lá cây ấy nhưng bệnh tình vẫn không thuyên giảm. Bụng vẫn đau quằn quại, cái đầu vẫn nặng tựa tảng đá đè lên, những cơn ho cứ giằng xé mình ngày này qua tháng khác”.
Gần nhà bà HMet, ông Siu Dung (74 tuổi) cũng bị mắc khá nhiều bệnh. Trong nhiều năm trời, ông bị liệt nửa người không thể đi lại vì đau cột sống, người ông cứ gầy rộc đi, da dẻ xanh xao. Người làng nói ông bị dính “thuốc thư”. Gia đình ông hoảng sợ, âu lo liền mời thầy cúng về, nhưng tình trạng cũng không hề thuyên chuyển. Ông Siu Dung cứ thế âm thầm chịu đựng những cơn đau hành hạ và thường xuyên tìm đến rượu như một cách để giảm đau, nhiều lúc đau quá ông chỉ ước được giải thoát... “Đau quá không biết làm sao, mình toàn phải uống thật nhiều rượu để giảm đau. Nhưng hết rượu, mình không những bị đau lại mà còn đau đầu vì say nữa...”- ông Siu Dung buồn bã kể.
Không chỉ dừng lại ở chuyện ốm đau bệnh tật, do không được tiếp cận với các dịch vụ y tế, không có người hộ sinh, nhiều phụ nữ mang thai ở các làng đồng bào dân tộc thiểu số vùng sâu, vùng xa ngày xưa phải vượt cạn theo bản năng; nhiều người chết vì sinh khó, vì mất máu. Và cũng từ đó, hủ tục cũng vận vào người những đứa trẻ sơ sinh vô tội. Theo tục lệ này, nếu người mẹ chẳng may chết khi vượt cạn thì trẻ sơ sinh cũng phải chết theo. Đã từng có nhiều cái chết đau lòng, oan uổng chỉ vì hủ tục.
 |
Ông Siu Mế-Bí thư Đảng ủy xã Ia Kriêng (huyện Đức Cơ) chia sẻ: “Đúng là từng có chuyện người dân nơi đây khi đau ốm không đến khám-chữa bệnh mà chỉ tin vào thầy cúng. Thầy cúng phán sao thì nghe vậy. Thầy nói con dê nuôi trong nhà mày mang xui rủi, nó làm cả họ mày đau, phải “đập” con dê mà cúng tạ mới hết. Thầy nói “đập” con dê thì người làng “đập” con dê, “đập” con heo thì “đập” con heo… Có nhà cúng nhiều lần bệnh tình không giảm mà ngày càng nặng hơn. Chỉ vì tin vào thầy cúng mà đã có những cái chết tức tưởi, đau lòng…”.
“Nhưng đó là chuyện của ngày trước, nhiều năm trở lại đây, chính quyền địa phương tích cực tuyên truyền, mạng lưới y tế phát triển, các đối tượng trong diện được cấp thẻ bảo hiểm y tế được trao đến tận nhà, cộng thêm những chính sách ưu việt của bảo hiểm y tế, quyền lợi khám-chữa bệnh bảo hiểm y tế được nâng lên nên nhiều người dân tích cực tham gia bảo hiểm y tế… Bà con mình đã ý thức được rằng khi ốm đau thì đến cơ sở y tế khám-chữa bệnh không còn tin vào những chuyện bậy bạ nữa”-Bí thư Đảng ủy xã Ia Kriêng vui mừng chia sẻ.
Như Nguyện-Văn Ngọc
