Vì sao gọi là “con ngươi”?

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Bên trong mắt có một bộ phận được gọi là con ngươi. Từ điển tiếng Việt định nghĩa là “lỗ tròn giữa lòng đen con mắt” (Hoàng Phê chủ biên, Nxb Đà Nẵng và Trung tâm Từ điển học, 1997, tr.193). Tuy nhiên, vì sao bộ phận này lại được gọi tên như vậy là câu hỏi không ít người băn khoăn.

Thật ra, con ngươi chính là con người. Như đã biết, giữa ngươi người chỉ là một bước ngắn biến đổi thanh điệu từ thanh ngang sang thanh huyền. Ngươi là một từ cũ mà nghĩa của nó là “người” như hiện nay. Dấu vết của nó vẫn còn để lại trong tiếng Việt hiện đại ở nhiều trường hợp như dể ngươi (coi thường, khinh dể [người khác]), hổ ngươi (xấu hổ, hổ thẹn [cả người]), trêu ngươi (cố ý chọc tức, trêu chọc [người khác]), các ngươi (các người), bọn ngươi, lũ ngươi, nhà ngươi

Vậy, tại sao “lỗ tròn giữa lòng đen con mắt” lại được gọi là “con ngươi”? Có lẽ, điều này xuất phát từ thực tế khi nhìn vào mắt người, ta sẽ thấy chính giữa tròng đen có một hình người nho nhỏ. Người ta gọi đó là “con ngươi”, tức là “con người”. Tên gọi “con ngươi” tồn tại đến ngày nay dù cho ngươi dần bị quên lãng và trở thành từ cũ.

Điều thú vị là không chỉ người Việt mới có cách gọi tên như vậy. Hiện tượng này còn xuất hiện ở nhiều ngôn ngữ khác. Chẳng hạn, con ngươi trong tiếng Hán là đồng tử, nghĩa gốc là “đứa bé”; trong tiếng Anh là pupil, nghĩa gốc cũng là “đứa bé”; trong tiếng Pháp là pupille, nghĩa gốc là “đứa trẻ mồ côi hoặc con nuôi”. Có lẽ, như người Việt, người Hoa, người Anh, người Pháp cũng nhìn thấy trong tròng đen của mắt một “con người” nhỏ.

Các ngôn ngữ trên thế giới thường có những nét tương đồng thú vị. Khi cùng một hiện thực hay cùng một tư duy phản ánh, sẽ có những cách gọi tên, diễn đạt tương tự trong các ngôn ngữ. Cách gọi tên “lỗ tròn giữa lòng đen con mắt” trong nhiều thứ tiếng là một trường hợp như vậy.

Th.S PHẠM TUẤN VŨ

Có thể bạn quan tâm

Thầy giáo “quân hàm xanh” thắp sáng con chữ vùng biên

Thầy giáo “quân hàm xanh” thắp sáng con chữ vùng biên

(GLO)- Với tấm lòng tận tụy, thiếu tá Nguyễn Văn Luân-Đội trưởng Vận động quần chúng Đồn Biên phòng Ia Lốp, trực tiếp mở lớp xóa mù chữ cho người dân làng Khôn (xã Ia Mơ), dạy họ biết đọc, biết viết; tuyên truyền pháp luật và hướng dẫn phát triển kinh tế, góp phần vun đắp tình quân-dân bền chặt.

Gia Lai xây dựng dự thảo Nghị quyết về các khoản thu và cơ chế quản lý tài chính trong giáo dục công lập

Gia Lai xây dựng dự thảo Nghị quyết về các khoản thu và cơ chế quản lý tài chính trong giáo dục công lập

(GLO) - Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai vừa xây dựng dự thảo Nghị quyết về việc quy định chi tiết danh mục các khoản thu, mức thu và cơ chế quản lý thu, chi đối với các dịch vụ phục vụ, hỗ trợ hoạt động giáo dục tại các cơ sở giáo dục công lập trên địa bàn.

Bộ GD&ĐT đề xuất rút ngắn thời hạn cấp bằng tốt nghiệp.

Bộ GD&ĐT đề xuất rút ngắn thời hạn cấp bằng tốt nghiệp

(GLO)- Tại dự thảo Thông tư ban hành Quy chế văn bằng, chứng chỉ của hệ thống giáo dục quốc dân, Bộ GD&ĐT đề xuất rút ngắn thời hạn cấp bằng tốt nghiệp (giấy) từ 75 ngày xuống còn 30 ngày; thời hạn cấp văn bằng, chứng chỉ số xuống còn 5 ngày, kể từ ngày có quyết định công nhận tốt nghiệp.

Hiệu trưởng bị tố vi phạm tài chính và quy chế dân chủ.

Hiệu trưởng bị tố vi phạm tài chính và quy chế dân chủ

(GLO)- Nhiều giáo viên Trường Tiểu học số 2 Bình Định (phường Bình Định) tố Hiệu trưởng Lê Sơn Khoa thu-chi tài chính thiếu minh bạch và vi phạm quy chế dân chủ. Dù sự việc đã được phản ánh nhiều lần, nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết dứt điểm, gây bức xúc trong nội bộ nhà trường.

Việc xây dựng trường nội trú liên cấp kỳ vọng tạo đột phá trong phát triển giáo dục vùng biên, mở ra cơ hội học tập, ăn ở ổn định cho học sinh vùng khó. Ảnh: T.D

Gia Lai dự kiến khởi công xây dựng trường nội trú liên cấp tại xã biên giới vào ngày 19-12-2025

(GLO)- Dự kiến ngày 19-12-2025, tỉnh Gia Lai sẽ đồng loạt khởi công xây dựng 7 trường nội trú liên cấp tại các xã biên giới. Việc xây dựng trường nội trú liên cấp kỳ vọng tạo đột phá trong phát triển giáo dục vùng biên và mở ra cơ hội học tập, ăn ở ổn định cho học sinh vùng khó.

Thầy Lê Văn Bình hướng dẫn em đã biết chữ học tiếng Anh tại lớp học tình thương ở làng Khôi.

Lớp học tình thương ở làng Khôi

(GLO)- Giữa vùng đất còn nhiều khó khăn của xã Ia Pia (tỉnh Gia Lai), 1 lớp học nhỏ nhưng ấm áp đã được thắp lên bởi tình yêu thương và kiên trì của thầy Lê Văn Bình. Lớp học xóa mù chữ ở làng Khôi ra đời với mục tiêu mang lại cơ hội được học, được biết chữ cho những đứa trẻ và cả người lớn.

null