Gánh bầu trong lễ cưới truyền thống

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Gánh bầu (gánh xiểng) là vật dụng để đựng lễ vật trong các dịp lễ cưới hỏi truyền thống của người Việt vùng Nam Trung Bộ. Đặc biệt, ở vùng Bình Định, Phú Yên, gánh bầu được xem là một trong những vật dụng không thể thiếu trong sinh hoạt hàng ngày và gắn liền với lễ cưới truyền thống qua bao đời của người dân nơi đây.

Theo dòng chảy của lịch sử, nửa sau thế kỷ XVII, An Khê là nơi lớp cư dân người Việt đầu tiên đến khai hoang, lập ấp. Khi sinh sống trên vùng đất mới, họ đã mang theo truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa cộng đồng các dân tộc ở Gia Lai. Ngày nay, hình ảnh về gánh bầu gắn liền với các nghi thức cưới hỏi truyền thống mãi in đậm trong tâm trí của người Việt vùng An Khê.

Bầu được làm bằng tre, miệng túm, có nắp đậy, đáy bằng, phần đáy được gia cố 2 thanh gỗ chéo hình chữ thập làm chân bầu; bên ngoài thân bầu tạo những thanh tre bản dẹp đặt song song theo chiều thẳng đứng kết nối vành miệng và đáy tạo thành bộ khung sườn vững chắc; gờ miệng có 4 quai ở 4 góc để luồn dây khi gánh. Để làm được gánh bầu chắc chắn, có độ thẩm mỹ cao, người thợ phải chọn những thân tre già, thẳng, có độ cứng vừa phải. Tre được chẻ thành từng sợi nan bản dẹp khoảng 6-8 mm, vót mỏng, sau đó được hơ qua lửa hoặc gác giàn bếp một thời gian nhất định để vừa tạo màu vừa chống mối mọt. Người thợ sử dụng kỹ thuật đan nong đôi trong quá trình đan bầu. Với những sợi nan được chuốt láng, người thợ khéo léo, tỉ mỉ vừa đan vừa tạo hình những hoa văn sống động. Đan bầu khó hơn so với đan nong, nia, rổ, rá ở chỗ gầy đan mê sau đó đan giáp lại thành vòng tròn, khít mí giữa 2 mối giáp được xử lý một cách tinh tế, chỉ những người có tay nghề cao mới làm được.

Gánh bầu được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh. Ảnh: Xuân Toản

Gánh bầu được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh. Ảnh: Xuân Toản

Bầu sau khi hoàn thành có đường kính khoảng 40 cm, cao khoảng 30-35 cm. Việc tạo hoa văn cho đôi bầu không theo khuôn mẫu có sẵn mà phụ thuộc vào sự sáng tạo của người làm và yêu cầu của bên đặt hàng. Đôi lúc hoa văn được bố trí trên gờ miệng, đôi lúc thể hiện trên thân với nhiều đề tài khác nhau nhưng tập trung là các họa tiết hình học như hình thoi, tam giác, chữ thập… Gánh bầu có 2 loại: loại có hoa văn thường dùng để đựng lễ vật trong các nghi lễ cưới hỏi, loại không có hoa văn thì sử dụng cho việc buôn bán trong cuộc sống hàng ngày (bún, gạo, đậu, mè, cốm…) hoặc để cất giữ những vật dụng trong sinh hoạt như những chiếc tủ nhỏ.

Ông Phan Đình Tư (xã Xuân An, thị xã An Khê) cho biết: Ngày trước, chỉ những gia đình quan lại hoặc khá giả mới sở hữu gánh bầu, còn lại phải đi thuê hoặc chỉ sử dụng mâm quả đựng lễ vật đơn giản. Với mong muốn cho đôi vợ chồng trẻ được thuận buồm xuôi gió, thủy chung son sắt, việc gánh bầu phải do một người đảm nhiệm từ đầu đến cuối trong các lễ thức, không được thay đổi người gánh bầu, trừ trường hợp người gánh bầu đau ốm, bệnh tật.

Gánh bầu không làm sẵn để bán như một số mặt hàng đan lát khác, mà chỉ làm cho gia đình sử dụng hoặc khi có người đặt hàng. Sau ngày giải phóng, ở vùng An Khê, Đak Pơ, nhiều gia đình vẫn còn sử dụng đôi gánh bầu trong các lễ cưới hỏi. Đến thập niên 90 của thế kỷ trước thì giảm dần và hiện nay thì hầu như không gia đình nào còn sử dụng. Hơn nữa, ngày nay, nhiều vật dụng mới tiện nghi hơn được thay thế, một số nghi lễ trong cưới hỏi cũng giản lược, người thợ làm bầu cũng thưa dần nên số lượng gánh bầu ngày một ít.

Có thể bạn quan tâm

Vệt nắng

Vệt nắng

Chiều nào cũng vậy, gã lọc cọc đạp chiếc xe già nua, bánh trước lỏng lẻo hơi lệch sang bên phải, cứ thế khật khưỡng đi trên con đường dẫn về phía công viên.

Đoàn viên xã Tuy Phước đang kiểm tra sách. Ảnh: Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Tuy Phước

Xã Tuy Phước phát động xây dựng “Tủ sách hy vọng”

(GLO)- Từ ngày 20 đến 22-7, Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Tuy Phước (tỉnh Gia Lai) phát động xây dựng mô hình “Tủ sách hy vọng”. Đây là hoạt động nhằm thiết thực chào mừng Đại hội Đảng bộ xã lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025 - 2030 (dự kiến diễn ra trong tháng 8-2025).

Bảo vật quốc gia ngai vua triều Nguyễn đặt tại Điện Thái Hòa, Đại Nội Huế.

Phục chế ngai vàng triều Nguyễn: Trả lại nguyên trạng năm 2015, đảm bảo đúng tinh thần bảo vật quốc gia

(GLO)-Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) vừa có văn bản chính thức góp ý kế hoạch phục chế ngai vua triều Nguyễn, bảo vật quốc gia bị phá hoại hồi tháng 5 - 2025 tại điện Thái Hòa, yêu cầu phục hồi hiện trạng "gần giống nhất" so với năm 2015, thời điểm hiện vật được lập hồ sơ công nhận.

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

(GLO)- Vở diễn Trò chơi của quỷ do Ðoàn ca kịch bài chòi Bình Ðịnh (thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Gia Lai) dàn dựng vừa giành huy chương đồng tại Liên hoan Nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc về “Hình tượng người chiến sĩ Công an nhân dân” lần thứ V-năm 2025.

Biến quả bầu hồ lô thành sản phẩm mỹ nghệ

Biến quả bầu hồ lô thành sản phẩm mỹ nghệ

(GLO)- Nhờ biết khai thác lợi thế thổ nhưỡng địa phương cùng sự sáng tạo không ngừng, anh Phạm Quang Mạnh (làng Đak Chă, xã Ia Pa, tỉnh Gia Lai) đã biến những quả bầu khô thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo.

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

BẢO TỒN CÁC KỊCH BẢN TIÊU BIỂU CỦA HÁT BỘI BÌNH ĐỊNH: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

Bảo tồn các kịch bản tiêu biểu của hát bội Bình Định: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

(GLO)- Hát bội Bình Định là một di sản văn hóa đặc sắc với nhiều vở tuồng kinh điển như: Sơn Hậu, Tam nữ đồ vương, Ngũ hổ Bình Tây, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo (còn có tên khác là Chém cáo, Cổ miếu vãn ca) của Nguyễn Diêu, Trầm hương các, Diễn võ đình và Cổ thành… của Đào Tấn.

Mùa dã quỳ xanh lá

Mùa dã quỳ xanh lá

(GLO)- Những ngày này, dạo quanh các cung đường từ xã Đak Đoa về phường Pleiku, từ xã Bàu Cạn đi xã Ia Dom, thi thoảng, tôi gặp những vạt dã quỳ mướt xanh vươn mình đón gió. Lại thấy, mùa dã quỳ xanh lá ngân hoài một vẻ đẹp riêng.

null