Gánh bầu trong lễ cưới truyền thống

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Gánh bầu (gánh xiểng) là vật dụng để đựng lễ vật trong các dịp lễ cưới hỏi truyền thống của người Việt vùng Nam Trung Bộ. Đặc biệt, ở vùng Bình Định, Phú Yên, gánh bầu được xem là một trong những vật dụng không thể thiếu trong sinh hoạt hàng ngày và gắn liền với lễ cưới truyền thống qua bao đời của người dân nơi đây.

Theo dòng chảy của lịch sử, nửa sau thế kỷ XVII, An Khê là nơi lớp cư dân người Việt đầu tiên đến khai hoang, lập ấp. Khi sinh sống trên vùng đất mới, họ đã mang theo truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa cộng đồng các dân tộc ở Gia Lai. Ngày nay, hình ảnh về gánh bầu gắn liền với các nghi thức cưới hỏi truyền thống mãi in đậm trong tâm trí của người Việt vùng An Khê.

Bầu được làm bằng tre, miệng túm, có nắp đậy, đáy bằng, phần đáy được gia cố 2 thanh gỗ chéo hình chữ thập làm chân bầu; bên ngoài thân bầu tạo những thanh tre bản dẹp đặt song song theo chiều thẳng đứng kết nối vành miệng và đáy tạo thành bộ khung sườn vững chắc; gờ miệng có 4 quai ở 4 góc để luồn dây khi gánh. Để làm được gánh bầu chắc chắn, có độ thẩm mỹ cao, người thợ phải chọn những thân tre già, thẳng, có độ cứng vừa phải. Tre được chẻ thành từng sợi nan bản dẹp khoảng 6-8 mm, vót mỏng, sau đó được hơ qua lửa hoặc gác giàn bếp một thời gian nhất định để vừa tạo màu vừa chống mối mọt. Người thợ sử dụng kỹ thuật đan nong đôi trong quá trình đan bầu. Với những sợi nan được chuốt láng, người thợ khéo léo, tỉ mỉ vừa đan vừa tạo hình những hoa văn sống động. Đan bầu khó hơn so với đan nong, nia, rổ, rá ở chỗ gầy đan mê sau đó đan giáp lại thành vòng tròn, khít mí giữa 2 mối giáp được xử lý một cách tinh tế, chỉ những người có tay nghề cao mới làm được.

Gánh bầu được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh. Ảnh: Xuân Toản

Gánh bầu được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh. Ảnh: Xuân Toản

Bầu sau khi hoàn thành có đường kính khoảng 40 cm, cao khoảng 30-35 cm. Việc tạo hoa văn cho đôi bầu không theo khuôn mẫu có sẵn mà phụ thuộc vào sự sáng tạo của người làm và yêu cầu của bên đặt hàng. Đôi lúc hoa văn được bố trí trên gờ miệng, đôi lúc thể hiện trên thân với nhiều đề tài khác nhau nhưng tập trung là các họa tiết hình học như hình thoi, tam giác, chữ thập… Gánh bầu có 2 loại: loại có hoa văn thường dùng để đựng lễ vật trong các nghi lễ cưới hỏi, loại không có hoa văn thì sử dụng cho việc buôn bán trong cuộc sống hàng ngày (bún, gạo, đậu, mè, cốm…) hoặc để cất giữ những vật dụng trong sinh hoạt như những chiếc tủ nhỏ.

Ông Phan Đình Tư (xã Xuân An, thị xã An Khê) cho biết: Ngày trước, chỉ những gia đình quan lại hoặc khá giả mới sở hữu gánh bầu, còn lại phải đi thuê hoặc chỉ sử dụng mâm quả đựng lễ vật đơn giản. Với mong muốn cho đôi vợ chồng trẻ được thuận buồm xuôi gió, thủy chung son sắt, việc gánh bầu phải do một người đảm nhiệm từ đầu đến cuối trong các lễ thức, không được thay đổi người gánh bầu, trừ trường hợp người gánh bầu đau ốm, bệnh tật.

Gánh bầu không làm sẵn để bán như một số mặt hàng đan lát khác, mà chỉ làm cho gia đình sử dụng hoặc khi có người đặt hàng. Sau ngày giải phóng, ở vùng An Khê, Đak Pơ, nhiều gia đình vẫn còn sử dụng đôi gánh bầu trong các lễ cưới hỏi. Đến thập niên 90 của thế kỷ trước thì giảm dần và hiện nay thì hầu như không gia đình nào còn sử dụng. Hơn nữa, ngày nay, nhiều vật dụng mới tiện nghi hơn được thay thế, một số nghi lễ trong cưới hỏi cũng giản lược, người thợ làm bầu cũng thưa dần nên số lượng gánh bầu ngày một ít.

Có thể bạn quan tâm

Gia đình Bahnar tâm huyết với nghề thủ công truyền thống

Gia đình Bahnar tâm huyết với nghề thủ công truyền thống

(GLO)- Ở làng Kgiang (xã Tơ Tung), vợ chồng Đinh Thị Hiền - Đinh Bi đều được vinh danh Nghệ nhân Ưu tú ở loại hình nghề thủ công truyền thống - điều hiếm có trong gia đình đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh. Họ đã “truyền lửa” để cộng đồng Bana gìn giữ nghề đan lát và dệt thổ cẩm.

Tác phẩm Đại hội quân nhân Sư đoàn 5 của họa sĩ Huỳnh Phương Đông sáng tác năm 1965.

Văn học và số phận con người

(GLO)- Kỷ nguyên mới mà Ðảng ta đang dồn sức dẫn dắt toàn dân tộc vươn tới, hiểu một cách nôm na là kỷ nguyên mà toàn dân tộc ai cũng hạnh phúc. Hay như lời Bác Hồ giản dị-“…dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”. 

Niềm vui của nghệ nhân Thui và cô gái trẻ Hyăo khi được tham gia biểu diễn ở thủ đô, đồng thời giao lưu với các dân tộc anh em. Ảnh: Lam Nguyên

“Hoa của núi” tỏa sắc tại Hà Nội

(GLO)- Như những bông hoa rừng mộc mạc mà đậm hương sắc, 25 nghệ nhân Bahnar làng Kon Măh (xã Ia Khươl, tỉnh Gia Lai) góp mặt tại chuỗi hoạt động tháng 10 với chủ đề “Em là hoa của núi” diễn ra tại Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam, nơi hội tụ vẻ đẹp và tình đoàn kết các dân tộc anh em.

Tranh của họa sĩ Lê Huế

Những bông hoa gió sương

(GLO)- Có những người phụ nữ cả đời chẳng quen phấn son, hiếm khi được diện áo dài thướt tha trong ngày lễ hội. Hình ảnh của họ gắn với chiếc nón lá sờn mép, đôi quang gánh nặng trĩu, bàn tay chai sạn bởi cuốc cày hay đôi vai ướt đẫm mồ hôi bên giàn giáo công trình. 

Mẹ thương con theo cách riêng của mẹ. Ảnh minh họa: Internet

Tấm lòng của mẹ...

(GLO)- Mẹ tính nóng như lửa, quyết đoán trong công việc cũng như trong cuộc sống, luôn nghiêm khắc với con cái. Con thừa hưởng cái nóng tính cộng với sự ngang bướng của mẹ không sót chút nào...

Làng Kon Băh dựng nhà rông mới sau vụ cháy

Làng Kon Băh dựng nhà rông mới sau vụ cháy

(GLO)- Từ đống tro tàn sau vụ cháy gần một năm trước, người dân làng Kon Băh (xã Hà Tây cũ, nay là xã Ia Khươl, tỉnh Gia Lai) vừa dựng lại nhà rông mới - một biểu tượng văn hóa của người Bahnar.

Liên hoan võ cổ truyền Bình Định trong đoàn viên, thanh niên năm 2025 góp phần lan tỏa tinh hoa võ cổ truyền Bình Định đến thanh thiếu niên trong và ngoài tỉnh.

Lan tỏa tinh hoa võ cổ truyền trong thanh niên

(GLO)-Liên hoan võ cổ truyền Bình Định trong đoàn viên, thanh niên năm 2025 do Tỉnh đoàn tổ chức vừa khép lại, mang đến sân chơi ý nghĩa cho đoàn viên, thanh niên yêu võ thuật. Hoạt động góp phần quảng bá, lan tỏa tinh hoa võ cổ truyền Bình Định đến thanh thiếu niên trong và ngoài tỉnh. 

Sách trao lẽ sống

Sách trao lẽ sống

(GLO)- Đó là cuộc trò chuyện thú vị với một cô giáo đã lặng lẽ "an ủi" hoàn cảnh riêng của học trò bằng cách tặng tác phẩm văn học. Tương tự, một bác sĩ nọ cũng mang đến cho bệnh nhân đang đứng trước lằn ranh sinh tử điểm tựa từ những trang sách.

Lễ giỗ Đức Thánh Trần từ lâu đã trở thành nét đẹp văn hóa tâm linh của người dân Quy Nhơn. Ảnh: Ngọc Nhuận

Phường Quy Nhơn tổ chức lễ giỗ Đức Thánh Trần

(GLO)-Sáng 11-10 (nhằm ngày 20-8 âm lịch), UBND phường Quy Nhơn tổ chức lễ tưởng niệm 725 năm (1300 - 2025) ngày húy kỵ Anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo (Quốc công tiết chế Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn) -người được nhân dân Việt Nam tôn xưng là Đức Thánh Trần.

null