Điển tích “bể dâu”

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Trong đời sống hằng ngày, nhất là trong văn chương và âm nhạc, ta thường gặp từ “bể dâu”. Chẳng hạn, câu thơ ở phần đầu Truyện Kiều của thi hào Nguyễn Du Trải qua một cuộc bể dâu hầu như ai cũng thuộc. Hoặc, nhiều bài hát sử dụng từ này trong nhan đề và ca từ như Đời là bể dâu, Cuộc đời bể dâu,…

Người Việt gần như ai cũng hiểu “bể dâu” là gì. Nhưng nguồn gốc của nó không phải ai cũng rõ. Vậy, từ “bể dâu” bắt nguồn từ đâu và có liên quan gì đến nét nghĩa chỉ “những thay đổi trong cuộc đời”?

“Bể dâu” là hình thức thuần Việt rút gọn của một thành ngữ Hán là “thương hải biến vi tang điền” (biển xanh biến làm ruộng dâu). Đây là một điển tích. Thành ngữ này gắn liền với những câu chuyện được người đời truyền tụng. Dưới đây là câu chuyện phổ biến nhất.

Theo sách Thần tiên truyện, thời Đông Hán, có ông Vương Phương Bình thông minh học giỏi, thi đỗ cao và được bổ làm quan đến chức Trung tán đại phu. Nhưng ông sớm từ quan để tu tiên học đạo. Khi đắc đạo, Phương Bình giáng xuống nhà Thái Kinh, cho sứ giả mời tiên nữ Ma Cô (vị thọ tiên trong thần thoại Trung Hoa) đến để hỏi về thời gian cách biệt. Ma Cô tiên nữ trả lời rằng: “Từ khi biết ông đến nay, đã thấy ba lần biển xanh biến thành ruộng dâu”.

Mượn từ thành ngữ “thương hải biến vi tang điền” của Trung Hoa, người Việt đã chuyển dịch và rút gọn thành nhiều biến thể khác nhau (như “dâu bể”, “biển dâu”, “bãi bể nương dâu”, “cồn dâu hóa bể”…) để chỉ những thay đổi lớn lao trong cuộc đời; và theo thời gian đã thành tài sản văn hóa Việt.

Ở thời trung đại, điển tích này được sử dụng khá phổ biến trong nhiều tác phẩm văn học. Sang thời hiện đại, nếu như nhiều điển tích khác bị đào thải thì điển “bể dâu” vẫn được tiếp tục sử dụng trong ngôn ngữ đời sống, văn chương, âm nhạc, và được “từ hóa” (đánh mất dần tư cách điển để thành từ), cho nên có thể hoạt động độc lập và được sử dụng như một từ bình thường.

ThS. PHẠM TUẤN VŨ

Có thể bạn quan tâm

Thầy giáo “quân hàm xanh” thắp sáng con chữ vùng biên

Thầy giáo “quân hàm xanh” thắp sáng con chữ vùng biên

(GLO)- Với tấm lòng tận tụy, thiếu tá Nguyễn Văn Luân-Đội trưởng Vận động quần chúng Đồn Biên phòng Ia Lốp, trực tiếp mở lớp xóa mù chữ cho người dân làng Khôn (xã Ia Mơ), dạy họ biết đọc, biết viết; tuyên truyền pháp luật và hướng dẫn phát triển kinh tế, góp phần vun đắp tình quân-dân bền chặt.

Gia Lai xây dựng dự thảo Nghị quyết về các khoản thu và cơ chế quản lý tài chính trong giáo dục công lập

Gia Lai xây dựng dự thảo Nghị quyết về các khoản thu và cơ chế quản lý tài chính trong giáo dục công lập

(GLO) - Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai vừa xây dựng dự thảo Nghị quyết về việc quy định chi tiết danh mục các khoản thu, mức thu và cơ chế quản lý thu, chi đối với các dịch vụ phục vụ, hỗ trợ hoạt động giáo dục tại các cơ sở giáo dục công lập trên địa bàn.

Bộ GD&ĐT đề xuất rút ngắn thời hạn cấp bằng tốt nghiệp.

Bộ GD&ĐT đề xuất rút ngắn thời hạn cấp bằng tốt nghiệp

(GLO)- Tại dự thảo Thông tư ban hành Quy chế văn bằng, chứng chỉ của hệ thống giáo dục quốc dân, Bộ GD&ĐT đề xuất rút ngắn thời hạn cấp bằng tốt nghiệp (giấy) từ 75 ngày xuống còn 30 ngày; thời hạn cấp văn bằng, chứng chỉ số xuống còn 5 ngày, kể từ ngày có quyết định công nhận tốt nghiệp.

Hiệu trưởng bị tố vi phạm tài chính và quy chế dân chủ.

Hiệu trưởng bị tố vi phạm tài chính và quy chế dân chủ

(GLO)- Nhiều giáo viên Trường Tiểu học số 2 Bình Định (phường Bình Định) tố Hiệu trưởng Lê Sơn Khoa thu-chi tài chính thiếu minh bạch và vi phạm quy chế dân chủ. Dù sự việc đã được phản ánh nhiều lần, nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết dứt điểm, gây bức xúc trong nội bộ nhà trường.

Việc xây dựng trường nội trú liên cấp kỳ vọng tạo đột phá trong phát triển giáo dục vùng biên, mở ra cơ hội học tập, ăn ở ổn định cho học sinh vùng khó. Ảnh: T.D

Gia Lai dự kiến khởi công xây dựng trường nội trú liên cấp tại xã biên giới vào ngày 19-12-2025

(GLO)- Dự kiến ngày 19-12-2025, tỉnh Gia Lai sẽ đồng loạt khởi công xây dựng 7 trường nội trú liên cấp tại các xã biên giới. Việc xây dựng trường nội trú liên cấp kỳ vọng tạo đột phá trong phát triển giáo dục vùng biên và mở ra cơ hội học tập, ăn ở ổn định cho học sinh vùng khó.

Thầy Lê Văn Bình hướng dẫn em đã biết chữ học tiếng Anh tại lớp học tình thương ở làng Khôi.

Lớp học tình thương ở làng Khôi

(GLO)- Giữa vùng đất còn nhiều khó khăn của xã Ia Pia (tỉnh Gia Lai), 1 lớp học nhỏ nhưng ấm áp đã được thắp lên bởi tình yêu thương và kiên trì của thầy Lê Văn Bình. Lớp học xóa mù chữ ở làng Khôi ra đời với mục tiêu mang lại cơ hội được học, được biết chữ cho những đứa trẻ và cả người lớn.

null