Thế nhưng, đằng sau “lá bài TikTok” là những toan tính về thương mại, công nghệ, khoáng sản chiến lược và cả vấn đề Đài Loan. Tất cả đang hướng về hội nghị APEC tháng 11, nơi quan hệ Mỹ-Trung sẽ đối diện với một phép thử then chốt.
TikTok nhượng bộ tính toán
Ngày 19-9, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có cuộc điện đàm quan trọng, lần đầu tiên kể từ tháng 6. Ông Trump mô tả đây là “cuộc gọi rất hiệu quả”, đạt tiến triển trên nhiều vấn đề từ thương mại, fentanyl, xung đột Nga-Ukraine đến thỏa thuận TikTok. Ông cũng khẳng định “cả hai mong chờ gặp nhau tại APEC”. Về phía Trung Quốc, ông Tập nhấn mạnh hai nước có thể cùng “thành công và thịnh vượng”, tạo lợi ích cho cả thế giới.
Theo nguồn tin Bloomberg, dự thảo thỏa thuận sẽ giảm tỷ lệ sở hữu của ByteDance tại TikTok Mỹ xuống còn 20%, phần lớn cổ phần chuyển sang các nhà đầu tư Mỹ như Oracle, Andreessen Horowitz và Silver Lake. Các quỹ đầu tư hiện hữu của ByteDance vẫn nắm khoảng 30%, song phần chi phối thuộc về Mỹ.
Giới quan sát cho rằng TikTok đã mất đi giá trị chiến lược như giai đoạn 2019-2020, khi ứng dụng này bị Washington coi là mối đe dọa an ninh quốc gia. Thuật toán gợi ý của TikTok vốn từng được coi là “báu vật công nghệ”, nay không còn mới mẻ, khó trở thành đòn bẩy trong cuộc cạnh tranh trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn.
Giáo sư Dimitar Gueorguiev (Đại học Syracuse) phân tích: “Trung Quốc đã giữ TikTok như một con bài trong nhiều năm để dùng khi cần thiết. Giờ đây, chi phí từ bỏ thấp hơn nhiều so với giai đoạn đầu, nhưng hiệu quả tạo ra hình ảnh nhượng bộ lại rất lớn”.
Bà Yun Sun-Giám đốc Chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson (Washington), cũng cho rằng: “Còn nhiều con cá lớn hơn để lo. Nếu có thể dùng nhượng bộ nhỏ để tạo bầu không khí tích cực, Bắc Kinh sẽ không ngần ngại.”
Theo các chuyên gia, việc Trung Quốc đồng ý cho “tách TikTok” về tay các nhà đầu tư Mỹ chủ yếu nhằm giảm áp lực từ Washington, đổi lại bầu không khí hợp tác tốt hơn trước thềm loạt cuộc đàm phán thương mại và an ninh.
Thương mại và công nghệ trọng tâm thực sự
Trong khi TikTok được truyền thông chú ý, cuộc chiến thuế quan mới là trọng tâm khiến cả hai nền kinh tế lớn nhất thế giới phải cân nhắc.
Từ năm 2018 đến nay, Mỹ từng áp thuế lên tới 145% đối với nhiều mặt hàng Trung Quốc. Hiện mức thuế này đã hạ còn 20%, song vẫn đủ sức gây áp lực lên các ngành xuất khẩu chủ lực của Bắc Kinh. Washington cũng muốn tận dụng đòn thuế để buộc Trung Quốc kiềm chế dòng chảy fentanyl-loại ma túy tổng hợp gây khủng hoảng y tế công cộng tại Mỹ.
Ngược lại, Bắc Kinh tin rằng họ nắm lợi thế trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu, đặc biệt là khoáng sản chiến lược. Trung Quốc hiện xử lý gần 90% sản lượng nam châm đất hiếm toàn cầu-nguyên liệu không thể thiếu cho xe điện, turbine gió, máy bay và nhiều sản phẩm công nghệ cao. Đây mới là “vũ khí mặc cả” thực sự mà Bắc Kinh muốn sử dụng lâu dài.
Ông Neo Wang-chuyên gia vĩ mô Trung Quốc tại Evercore ISI (New York), nhận định: “TikTok chỉ là tín hiệu mang tính biểu tượng. Cái mà hai bên thực sự quan tâm là thuế quan, công nghệ và cấu trúc thương mại lâu dài”.
Ở một góc nhìn khác, Giáo sư Scott Kennedy (Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, Washington) cho rằng: “Cả Mỹ và Trung Quốc đều hiểu rõ không thể duy trì mức đối đầu thương mại cao mãi. Hai bên sẽ cần những thỏa hiệp để tránh tổn hại nền kinh tế toàn cầu và TikTok là một “tín hiệu thử nghiệm” cho khả năng đó”.
APEC-phép thử thực sự cho quan hệ Mỹ-Trung
Thỏa thuận TikTok và cuộc điện đàm ngày 19-9 được coi là bước chuẩn bị cho cuộc gặp trực tiếp giữa ông Trump và ông Tập tại Hội nghị APEC ở Hàn Quốc vào tháng 11. Đây sẽ là cuộc gặp đầu tiên của hai nhà lãnh đạo trong nhiệm kỳ hai của ông Trump và là phép thử thực sự cho quan hệ song phương.
![m3.jpg](https://cdn.baogialai.com.vn/images/bbff7a5d20f4eebcdfb7dae2bde26a9117b5955c41459d60c276ebbd3a72c7197422d45de335aa570902009a749798f2/m3.jpg "TikTok từ lâu đã được coi là một "quân bài mặc cả" của Bắc Kinh với Washington. Ảnh: Reuters")
Ngoài thương mại, chương trình nghị sự có thể mở rộng sang các vấn đề nóng: hợp tác chống buôn lậu fentanyl, thảo luận sâu hơn về chiến sự Nga-Ukraine, cũng như những tham vọng của Bắc Kinh đối với Đài Loan. Một số tín hiệu tích cực đã xuất hiện: ngoại trưởng và bộ trưởng quốc phòng hai nước nối lại liên lạc sau thời gian dài gián đoạn và cả hai lãnh đạo đều nhiều lần công khai nhắc đến “tình bạn cá nhân”.
Tuy vậy, giới chuyên gia khuyến nghị không nên kỳ vọng một “siêu thỏa thuận” trong ngắn hạn. Giáo sư Wu Xinbo (Đại học Phúc Đán, Thượng Hải) nhấn mạnh: “Không thể coi đây là mối quan hệ ổn định lâu dài. Hội nghị APEC sẽ là chỉ số quan trọng để xác định liệu Mỹ-Trung có thực sự đi vào quỹ đạo ổn định hay tiếp tục bất định”.
Ở chiều ngược lại, ông Daniel Russel-cựu Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á, cho rằng: “Đừng đánh giá thấp khả năng hai bên dùng một cuộc gặp cấp cao để làm dịu tình hình. Với Trump, ông ấy cần một thành tích đối ngoại; còn với Tập, ông ấy muốn chứng minh Trung Quốc vẫn có thể quản lý quan hệ với Mỹ một cách ổn định”.
Từ nay đến APEC, những bước đi ngoại giao, thương mại và an ninh của hai nước sẽ là “bản nháp” cho quan hệ song phương giai đoạn mới. Liệu Washington và Bắc Kinh có tận dụng được cơ hội để tránh rơi vào vòng xoáy căng thẳng mới, hay vẫn tiếp tục duy trì trạng thái “ngừng bắn tạm thời”? Câu trả lời nhiều khả năng sẽ chỉ rõ sau cuộc gặp trực tiếp vào tháng 11.
