Hạt gạo của rừng

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Ngày xưa, người Tây Nguyên làm ra hạt gạo bằng một cách rất khác. Trên những khu rừng đã chọn, sau khi đã làm lễ xin các Yàng cho phép hạ cây làm rẫy, bà con chọn ngày tốt để phát dọn cỏ cây, để khô rồi đốt cho sạch. Đám đất rẫy mới ấy đầy mỡ màu của rừng nguyên sinh, chẳng cần cày vỡ, bón phân, chỉ chọc lỗ bỏ hạt thóc là thành mùa vụ.

Cách gieo hạt của người Tây Nguyên xưa rất nhẹ nhàng và đơn giản. Trên đám rẫy tơi xốp, người đàn ông đi trước, 2 tay cầm 2 cái gậy bằng cây rừng cao tầm đầu người, to vừa tay nắm, đầu gốc vót nhọn, vừa bước vừa chọc gậy vào đất theo nhịp di chuyển hài hòa giữa chân và tay; người phụ nữ đi sau có cái ống tre hoặc giỏ đan đựng lúa giống đeo bên mình, chân bước đều, tay nhúm thóc bỏ vào từng lỗ đã được người đàn ông chọc phía trước, mỗi lỗ tầm 3-4 hạt.

Cây lúa truyền thống của người Tây Nguyên thường là giống Dai Gol, tức là lúa gạo dẻo dài ngày. Cây lúa ấy mọc đầu mùa mưa, lớn lên trong suốt mùa mưa, rất phù hợp với vùng đất Tây Nguyên. Khi chớm vào mùa khô, từ đám cỏ đến cây bắp, cây lúa đều trở nên già úa, chín vàng và khô héo, kết thúc một chu kỳ sinh trưởng phát triển theo lẽ tự nhiên. Mỗi năm 1 vụ lúa theo nước trời như bao loài hoa cỏ khác ở đất này. Cây lúa hầu như phụ thuộc vào mưa gió của trời. Nó phát triển trọn đời cây trong suốt một mùa mưa. Mưa xuống thì mọc mầm lên mạ rồi lớn. Hết mưa thì lúa chín. Gió lên thì hạt lúa khô luôn trên cây. Người Tây Nguyên xưa vì vậy không cần có sân phơi thóc.

Khi lúa trên rẫy đã chín khô, hạt khô ngay trên từng cọng rơm, nhà nông mới thu lúa đổ vào kho trong rừng. Họ không có thói quen gặt lúa, đập lúa hoặc trục lúa rồi phơi, rê sảy như người đồng bằng. Làm những việc ấy, người ta sợ đau Yàng lúa, gây nên mất mùa. Để thu hoạch lúa, người Tây Nguyên mang một chiếc gùi nhỏ trước bụng, tùy vùng chiếc gùi ấy có thể có một cái quai mây kết vào vành miệng gùi để lồng treo ở cổ hoặc dùng dây buộc vòng qua thắt lưng. Những nắm lúa tuốt bằng tay được bỏ vào gùi nhỏ. Đầy cái gùi nhỏ thì đem góp dồn vào cái gùi lớn có 2 quai, sau đó lúa được mang đổ vào kho.

Thời trước, người Tây Nguyên tính sản lượng lúa bằng gùi. Sau này, có cán bộ kháng chiến, kho lúa được đo các chiều ngang dọc chiều cao tính ra khối, quy ra tạ, tấn… Trong chiến tranh, các gia đình nhiều lúa, tính toán đủ ăn thì ủng hộ cán bộ kháng chiến toàn bộ phần lúa dư thừa, có khi lên đến hàng tấn.

Lúa Dai Gol có đặc tính lạ là cơm nấu lên thơm dẻo mềm nhưng không dính tay. Cơm gạo ấy có thể nấu một lần mang đi rẫy ăn suốt cả ngày mà vẫn dẻo ngon, không khô cứng. Cơm gói lá chuối chất trong gùi với các bầu nước, khi đói thì đem ra, nhón tay chấm với muối lá cỏ thơm.

Cách ăn này làm tôi nhớ đến kiểu ăn nếp Lào của dân xứ Nghệ. Người Nghệ giáp Lào, lại có nhiều cư dân làm ăn ở Lào, họ thường xuyên mang về gạo nếp Lào làm quà biếu ăn rất ngon. Xôi nếp ấy mềm nhưng không dính tay, khi ăn thì nhón vào ba ngón tay cho gọn, chấm nhẹ với nước mắm quê, chỉ có thế mà ngon lạ nhớ đời. Xôi nếp Lào không quá dậy mùi, không quá ngậy nên người Lào có thể ăn xôi nếp quanh năm. Người Bắc Tây Nguyên có lẽ cũng ảnh hưởng của người Lào, họ cũng thích ăn thứ nếp dẻo mềm mà không ngán ấy.

Cơm gạo dẻo Tây Nguyên thơm ngon dễ ăn ở dạng khô có lẽ vừa nhờ yếu tố giống, lại nhờ dinh dưỡng mỡ màu của đất rừng, cũng như quá trình sinh trưởng quá dài theo đúng quy luật sinh tồn của cỏ cây thiên nhiên. Đó là vị ngon từ những hạt gạo của rừng nơi đất đai còn nguyên mỡ màu thiên tạo, điều mà ngày nay người ta từng biết ở các sản vật Tây Tạng hay thung lũng Sông Hằng, Tây Bắc Ấn Độ, do sông băng của đỉnh cao Hi Mã Lạp Sơn mang lại.

Có thể bạn quan tâm

Hòa hợp văn hóa, cùng chung chí hướng

Hòa hợp văn hóa, cùng chung chí hướng

(GLO)- 2 tỉnh Bình Định và Gia Lai (cũ) hợp nhất là cột mốc quan trọng trong hành trình phát triển vùng Duyên hải-Tây Nguyên. Cùng với các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội…, văn hóa nghệ thuật cũng được công chúng hết sức quan tâm.

Nguyễn Nhật Ánh: Người làm vườn

Nguyễn Nhật Ánh: Người làm vườn

Tôi không phải một dịch giả chuyên nghiệp - mào đầu vậy hoàn toàn không phải để biện hộ cho những sơ suất, sai sót và thô lậu mà bất cứ ai khi chạm tay vào việc dịch nói riêng, việc chữ nghĩa nói chung, dẫu là tay thuận hay tay ngang, đều phải đối mặt và chịu trách nhiệm.

Khẳng định vị thế là cơ quan báo chí chủ lực

Khẳng định vị thế là cơ quan báo chí chủ lực

Để chào đón thời khắc đặc biệt của đất nước, của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thực hiện nhiệm vụ cao cả với vai trò, vị thế là cơ quan ngôn luận của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thực hiện nhiệm vụ mà người đứng đầu hệ thống Mặt trận đã tin tưởng giao phó; kể từ tháng 7.2025, Báo Đại đoàn kết ra mắt ấn phẩm Tinh hoa Việt bộ mới.
Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

(GLO)- Nếu như Tây Bắc có “tứ đại danh đèo”: Mã Pí Lèng, Ô Quy Hồ, Pha Đin, Khau Phạ thì vùng duyên hải miền Trung lên đại ngàn Tây Nguyên cũng có “ngũ danh đèo”: An Khê, Phượng Hoàng, Khánh Lê, Ngoạn Mục, Violak.

Ðại ngàn nối liền những niềm vui

Ðại ngàn nối liền những niềm vui

Trong ngôi nhà sàn dưới chân núi ở làng K8, xã Vĩnh Sơn (huyện Vĩnh Thạnh), Nghệ nhân nhân dân Ðinh Chương nở nụ cười sảng khoái, hồ hởi nói: “Bà con trong làng đang trông chờ ngày 1.7.2025, để không chỉ núi liền núi, sông liền sông mà đồng bào Bana ở hai tỉnh trước đây sẽ về chung mái nhà tỉnh Gia Lai mới”.
Gánh cá của mẹ

Gánh cá của mẹ

(GLO)- Sáng sớm, khi chú gà trống choai cất tiếng gáy đầu tiên hòa vào tiếng thuyền chài khua nước ngoài sông, mẹ đã thức dậy. Bên ánh lửa bập bùng từ bếp củi, mẹ lặng lẽ chuẩn bị cho một ngày ra chợ. Hôm nay, mẹ lại gánh cá ra chợ huyện.

Tổng Bí thư Tô Lâm dự khai mạc Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp”

Tổng Bí thư Tô Lâm dự khai mạc Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp”

Nhân dịp kỷ niệm 110 năm ngày sinh Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh (1.7.1915 – 1.7.2025), sáng 29.6, tại Hà Nội, Văn phòng Trung ương Đảng tổ chức Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp” nhằm tri ân những cống hiến to lớn của đồng chí Nguyễn Văn Linh đối với Đảng, đất nước và nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và cắt băng khai mạc Triển lãm.
Khoảng trời quê

Khoảng trời quê

Mẹ vợ tôi, bà ngoại của 2 con trai của tôi, luôn miệng thắc mắc, ở thành phố lạ nhỉ, lúc nào cũng đông như mắc cửi và đèn điện như sao xa.

Sau cơn mưa

Sau cơn mưa

(GLO)- Với nhiều người, tự thân mưa đã gợi nỗi sầu, như một sự bất an, là niềm không mong đợi. Dẫu thế, như cỏ cây, cuộc đời mỗi người chẳng phải từ cơn mưa mà lớn khôn lên, những trải nghiệm cứ thế mà lấp đầy.

Già làng “2 giỏi” của xã Ia Phí

Già làng “2 giỏi” của xã Ia Phí

(GLO)- Ông Rơ Châm Khir (SN 1954, làng Kênh, xã Ia Phí, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai) không chỉ có đôi tay tài hoa vẽ những bức tranh sơn dầu, tượng gỗ dân gian đặc sắc, mà còn là già làng uy tín được cộng đồng tin tưởng.

null