Hạt gạo của rừng

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Ngày xưa, người Tây Nguyên làm ra hạt gạo bằng một cách rất khác. Trên những khu rừng đã chọn, sau khi đã làm lễ xin các Yàng cho phép hạ cây làm rẫy, bà con chọn ngày tốt để phát dọn cỏ cây, để khô rồi đốt cho sạch. Đám đất rẫy mới ấy đầy mỡ màu của rừng nguyên sinh, chẳng cần cày vỡ, bón phân, chỉ chọc lỗ bỏ hạt thóc là thành mùa vụ.

Cách gieo hạt của người Tây Nguyên xưa rất nhẹ nhàng và đơn giản. Trên đám rẫy tơi xốp, người đàn ông đi trước, 2 tay cầm 2 cái gậy bằng cây rừng cao tầm đầu người, to vừa tay nắm, đầu gốc vót nhọn, vừa bước vừa chọc gậy vào đất theo nhịp di chuyển hài hòa giữa chân và tay; người phụ nữ đi sau có cái ống tre hoặc giỏ đan đựng lúa giống đeo bên mình, chân bước đều, tay nhúm thóc bỏ vào từng lỗ đã được người đàn ông chọc phía trước, mỗi lỗ tầm 3-4 hạt.

Cây lúa truyền thống của người Tây Nguyên thường là giống Dai Gol, tức là lúa gạo dẻo dài ngày. Cây lúa ấy mọc đầu mùa mưa, lớn lên trong suốt mùa mưa, rất phù hợp với vùng đất Tây Nguyên. Khi chớm vào mùa khô, từ đám cỏ đến cây bắp, cây lúa đều trở nên già úa, chín vàng và khô héo, kết thúc một chu kỳ sinh trưởng phát triển theo lẽ tự nhiên. Mỗi năm 1 vụ lúa theo nước trời như bao loài hoa cỏ khác ở đất này. Cây lúa hầu như phụ thuộc vào mưa gió của trời. Nó phát triển trọn đời cây trong suốt một mùa mưa. Mưa xuống thì mọc mầm lên mạ rồi lớn. Hết mưa thì lúa chín. Gió lên thì hạt lúa khô luôn trên cây. Người Tây Nguyên xưa vì vậy không cần có sân phơi thóc.

Khi lúa trên rẫy đã chín khô, hạt khô ngay trên từng cọng rơm, nhà nông mới thu lúa đổ vào kho trong rừng. Họ không có thói quen gặt lúa, đập lúa hoặc trục lúa rồi phơi, rê sảy như người đồng bằng. Làm những việc ấy, người ta sợ đau Yàng lúa, gây nên mất mùa. Để thu hoạch lúa, người Tây Nguyên mang một chiếc gùi nhỏ trước bụng, tùy vùng chiếc gùi ấy có thể có một cái quai mây kết vào vành miệng gùi để lồng treo ở cổ hoặc dùng dây buộc vòng qua thắt lưng. Những nắm lúa tuốt bằng tay được bỏ vào gùi nhỏ. Đầy cái gùi nhỏ thì đem góp dồn vào cái gùi lớn có 2 quai, sau đó lúa được mang đổ vào kho.

Thời trước, người Tây Nguyên tính sản lượng lúa bằng gùi. Sau này, có cán bộ kháng chiến, kho lúa được đo các chiều ngang dọc chiều cao tính ra khối, quy ra tạ, tấn… Trong chiến tranh, các gia đình nhiều lúa, tính toán đủ ăn thì ủng hộ cán bộ kháng chiến toàn bộ phần lúa dư thừa, có khi lên đến hàng tấn.

Lúa Dai Gol có đặc tính lạ là cơm nấu lên thơm dẻo mềm nhưng không dính tay. Cơm gạo ấy có thể nấu một lần mang đi rẫy ăn suốt cả ngày mà vẫn dẻo ngon, không khô cứng. Cơm gói lá chuối chất trong gùi với các bầu nước, khi đói thì đem ra, nhón tay chấm với muối lá cỏ thơm.

Cách ăn này làm tôi nhớ đến kiểu ăn nếp Lào của dân xứ Nghệ. Người Nghệ giáp Lào, lại có nhiều cư dân làm ăn ở Lào, họ thường xuyên mang về gạo nếp Lào làm quà biếu ăn rất ngon. Xôi nếp ấy mềm nhưng không dính tay, khi ăn thì nhón vào ba ngón tay cho gọn, chấm nhẹ với nước mắm quê, chỉ có thế mà ngon lạ nhớ đời. Xôi nếp Lào không quá dậy mùi, không quá ngậy nên người Lào có thể ăn xôi nếp quanh năm. Người Bắc Tây Nguyên có lẽ cũng ảnh hưởng của người Lào, họ cũng thích ăn thứ nếp dẻo mềm mà không ngán ấy.

Cơm gạo dẻo Tây Nguyên thơm ngon dễ ăn ở dạng khô có lẽ vừa nhờ yếu tố giống, lại nhờ dinh dưỡng mỡ màu của đất rừng, cũng như quá trình sinh trưởng quá dài theo đúng quy luật sinh tồn của cỏ cây thiên nhiên. Đó là vị ngon từ những hạt gạo của rừng nơi đất đai còn nguyên mỡ màu thiên tạo, điều mà ngày nay người ta từng biết ở các sản vật Tây Tạng hay thung lũng Sông Hằng, Tây Bắc Ấn Độ, do sông băng của đỉnh cao Hi Mã Lạp Sơn mang lại.

Có thể bạn quan tâm

Hương nhãn

Hương nhãn

(GLO)- Tháng Tư về, mang theo những giọt sương tinh khôi lặng lẽ đọng trên mái nhà, ấp ôm không gian trong cái se lạnh dịu dàng của phố núi. Pleiku tỉnh giấc giữa sắc trời tĩnh lặng mà chất chứa bao xao xuyến.

Tháng Tư về nguồn

Tháng Tư về nguồn

(GLO)- Chúng tôi đến TP. Hồ Chí Minh giữa những ngày tháng Tư lịch sử, vào đúng dịp kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Mưa đầu hạ

Mưa đầu hạ

(GLO)- Pleiku vào hạ không báo trước bằng cái nóng gắt gao, cũng chẳng cần đến tiếng ve râm ran hay sắc phượng rực trời. Chỉ cần một cơn mưa đầu mùa, bất chợt, ào ạt mà vô cùng êm dịu là biết hè đã chạm ngõ.

Mùa cá cơm

Mùa cá cơm

(GLO)- Đã mấy bận đến xã Nhơn Lý (TP. Quy Nhơn, tỉnh Bình Định), tham quan hầu hết thắng cảnh, thưởng thức đủ mọi đặc sản bậc nhất, tôi từng nghĩ mình am tường vùng đất này lắm. Vậy mà, khi lang thang đến bến cá Nhơn Lý, tôi mới nhận ra những gì mình biết chỉ lớp vỏ bên ngoài.

“Lặng lẽ trưởng thành” cùng sách

“Lặng lẽ trưởng thành” cùng sách

(GLO)- “Dáng vẻ của một người yên lặng đọc sách khá giống với những gì tôi cảm thấy khi nghĩ về một người đang trưởng thành trong lặng lẽ”-đó là cảm nhận của chị Trần Thị Kim Phùng Thủy-Trưởng ban Điều hành dự án “Văn hóa đọc Gia Lai” về giá trị sâu bền mà sách mang lại.

Hương ngọc lan

Hương ngọc lan

(GLO)- Hương ngọc lan là mùi hương thanh khiết nhất mà tôi được biết trong tuổi thơ của mình. Đó là sự dịu ngọt nhẹ nhàng và vô cùng gây thương nhớ cho người lữ khách.

Đọc để hiểu mình

Đọc để hiểu mình

(GLO)- Khi nhìn một người ngồi đọc sách, tôi thường có cảm giác rất bình an. Sự bình an như nguồn năng lượng được truyền đến từ hình ảnh rất đẹp trước mắt.

Trại sáng tác mỹ thuật tại Đắk Lắk: Nhà điêu khắc Nguyễn Vinh của Gia Lai được trao giải A

Trại sáng tác mỹ thuật tại Đắk Lắk: Nhà điêu khắc Nguyễn Vinh của Gia Lai được trao giải A

(GLO)- Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Đắk Lắk vừa phối hợp với Công ty TNHH một thành viên Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk khai mạc triển lãm và trao giải tác phẩm trại sáng tác mỹ thuật “Voi-Niềm tự hào của Buôn Đôn, Đắk Lắk”. Giải A duy nhất đã được trao cho nhà điêu khắc Nguyễn Vinh (Gia Lai).