“Dã tràng xe cát”... làm gì?

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Hẳn ai cũng biết dã tràng là một loài thuộc bộ giáp xác, sống gần biển, có tập tính vê cát thành viên nhỏ để kiếm ăn. Loài động vật này còn có tên gọi khác là “còng”, “còng gió”. Về tên gọi “dã tràng” của loài động vật này, có lẽ ai cũng nghĩ nguồn gốc từ tiếng Việt…

Thật ra, “dã tràng” là một từ gốc Hán. Âm Hán Việt hiện đại của “dã tràng” là “dã trường”. “Dã tràng” là do đọc chệch “dã trường” mà thành. Vì như đã biết, hiện tượng biến âm /ương/ - /ang/ khá phổ biến trong tiếng Việt, như lên đường - lên đàng, đường hoàng - đàng hoàng, cầu Trường Tiền - cầu Tràng Tiền,…

Liên quan đến loài giáp xác họ hàng với cua, cáy này, trong tiếng Việt có thành ngữ “dã tràng xe cát”, “công dã tràng”. Chúng được dùng với nghĩa “những việc khó nhọc mà vô ích”. Không ít người cho rằng, ý nghĩa trên bắt nguồn từ thực tế tập tính vê cát tìm thức ăn của loài dã tràng (vì gần bờ biển nên những viên cát mà dã tràng vê chưa xong đã bị sóng đánh vỡ hết).

Thực ra, ý nghĩa trên bắt nguồn từ một câu chuyện sâu xa hơn mà dân gian đã kể lại trong “Sự tích con dã tràng”. Chuyện khá dài, đại ý, ngày xưa có vợ chồng ông Dã Tràng. Nhờ cứu rắn, ông được trả ơn viên ngọc có thể nghe được tiếng nói của các loài. Nhờ viên ngọc này, ông cứu được gia đình ngỗng khỏi nạn bị giết thịt. Do đó, ngỗng tặng ông viên ngọc giúp đi được dưới nước. Long Vương lo sợ bèn lập kế, lừa vợ Dã Tràng cướp hai viên ngọc quý của ông. Biết ngọc đã mất, vừa tiếc nuối vừa căm giận, Dã Tràng quyết đòi lại bảo vật bằng cách làm nhà gần biển, ngày ngày xe cát lấp biển mở đường xuống thủy cung đòi ngọc. Mọi người can ngăn nhưng không được. Dã Tràng vẫn ngày ngày  xe cát, đến lúc chết đi vẫn chẳng nên việc gì. Ông chết hóa thành con dã tràng. Cho nên, dân gian mới có câu: “Dã Tràng xe cát biển Đông/ Nhọc lòng mà chẳng nên công cán gì”. Truyện này có mô típ khá phổ biến ở nhiều nền văn hóa.

Vào văn chương và ngôn ngữ đời sống, “dã tràng” trở thành một điển cố. Tuy nhiên, vì được sử dụng phổ biến, lại gắn liền với hình ảnh con dã tràng, điển này đã dần bị “từ hóa”, được dùng như một từ bình thường.

ThS. PHẠM TUẤN VŨ

Có thể bạn quan tâm

Gia đình em Kpă Tiệp (làng Ring, xã Ia Hrú) vui mừng đón nhận căn Nhà nhân ái do các tổ chức, doanh nghiệp và nhà hảo tâm hỗ trợ. Ảnh: Đồng Lai

Gia Lai chung tay xoa dịu nỗi đau da cam

(GLO)- Trên địa bàn tỉnh Gia Lai hiện có nhiều nạn nhân chất độc da cam thế hệ thứ 3, khuyết tật đặc biệt nặng. Nhiều năm qua, cấp ủy, chính quyền và các tổ chức, cá nhân cùng chung tay xoa dịu nỗi đau da cam bằng những việc làm thiết thực, hiệu quả.

Mùa bắt sâu tre

Mùa bắt sâu tre

(GLO)- Trong thân tre, nứa, lồ ô mọc bạt ngàn giữa những cánh rừng ở xã Ia Khươl (tỉnh Gia Lai), có một loài sâu màu trắng đục được người Bahnar xem như sản vật do thiên nhiên ban tặng.

Lực lượng Quản lý thị trường và Công an kiểm tra, xử lý vi phạm tại một hộ kinh doanh heo đông lạnh trên địa bàn xã Hoài Ân. Ảnh: N.C

Ngăn chặn thực phẩm bẩn ngay từ cơ sở

(GLO)- Với tinh thần “không có vùng cấm”, lực lượng Quản lý thị trường tỉnh Gia Lai phối hợp chặt chẽ với các ngành chức năng và địa phương tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm an toàn thực phẩm. Nhiều vụ việc bị phát hiện, xử lý nghiêm, góp phần củng cố niềm tin người tiêu dùng.

Tự giác giao nộp động vật quý hiếm: Hành động nhỏ, ý nghĩa lớn

Tự giác giao nộp động vật quý hiếm: Hành động nhỏ, ý nghĩa lớn

(GLO)- Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền và có sự phối hợp đồng bộ, tích cực của các cơ quan chức năng, ngày càng nhiều người dân trên địa bàn tỉnh chủ động thông tin, giao nộp động vật hoang dã bị lạc hoặc bị thương, góp phần bảo tồn các loài động vật quý hiếm và gìn giữ cân bằng sinh thái.

Lực lượng chức năng xã Ia Ly huy động nhân lực hỗ trợ người dân di dời khẩn cấp tài sản đến nơi an toàn.

Gia Lai: Di dời khẩn cấp các hộ dân khỏi vùng sạt lở

(GLO)- Trước nguy cơ sạt lở nghiêm trọng tại khu vực đường vào Trạm biến áp 500 kV thuộc Nhà máy Thủy điện Ia Ly, chính quyền xã Ia Ly (tỉnh Gia Lai) đã khẩn trương huy động lực lượng hỗ trợ người dân trong vùng nguy hiểm di dời tài sản đến nơi ở an toàn.

Bác sỹ tàu SAR 631 chăm sóc cho thuyền viên Phan Văn Tính. Ảnh Bảo Long.

Tàu SAR 631 cứu ngư dân bị tai nạn lao động trên biển

(GLO)- Tối 20-10, tàu SAR 631 của Trung tâm Phối hợp Tìm kiếm, Cứu nạn Hàng hải khu vực II đã đưa một ngư dân bị tai nạn lao động trên biển về Hải đoàn 48 Bộ đội Biên phòng để tiếp tục chuyển vào Bệnh viện Đa khoa trung tâm tỉnh Gia Lai cấp cứu.

null