Nhiều cán bộ, chiến sĩ, du khách đến tham quan xe tăng 377. Ảnh: Vĩnh Hoàng

Theo Thượng tá Nguyễn Đức Chung-Chính ủy Lữ đoàn Tăng thiết giáp 273, anh và các đồng đội đã tích cực sưu tầm tư liệu, hiện vật, gặp gỡ các nhân chứng để tìm hiểu quá trình chiến đấu và hy sinh của cán bộ, chiến sĩ trong kíp xe tăng này. Thượng tá Chung kể: “Trung tuần tháng 4-1972, xét thấy thời cơ thuận lợi, Bộ Tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên quyết tâm tiến công tiêu diệt quân địch ở Đak Tô-Tân Cảnh. Đại đội Xe tăng 7 được giao nhiệm vụ phối hợp với Trung đoàn Bộ binh 66, Tiểu đoàn 37 Đặc công tiêu diệt căn cứ 42 (Đak Tô-Tân Cảnh). Lực lượng xe tăng tham gia tiến công căn cứ này được chia làm 2 mũi: Mũi chủ yếu tiến công ở hướng Đông, mũi thứ yếu ở hướng Tây Bắc. Đêm 23-4, sau khi bố trí đội hình, tổ chức hiệp đồng tác chiến lần cuối, Đại đội Xe tăng 7 cùng bộ binh được lệnh xuất kích. Đội hình 9 xe tăng T54 theo đường công binh mở, bí mật vượt qua ngầm Tân Cảnh, lướt qua Chi khu Đak Tô, thị trấn Tân Cảnh và các mục tiêu vòng ngoài vào chiếm lĩnh trận địa. Trên hướng Tây Bắc, ngay từ loạt đạn đầu, xe tăng 377 đã cùng với xe tăng 352 bắn sập khu tháp nước và đài quan sát. Tiếp đó, xe tăng 352 cùng bộ binh vượt qua sự kháng cự của địch, nhanh chóng đánh vào khu cố vấn Mỹ, tiến sát sở chỉ huy và phát triển sang khu nhà lính Tiểu đoàn 4 ngụy, khu nhà sĩ quan”.

Thượng tá Nguyễn Cảnh Minh-Giám đốc Bảo tàng Quân đoàn 3-cho biết: Trong lúc địch hoang mang vì mất Tân Cảnh, Bộ Tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên chủ trương điều 1 trung đội xe tăng của Đại đội 7 và 1 xe cao xạ tự hành ZSU-57-2 vận động theo đường 18 lên hiệp đồng với Trung đoàn 1, Sư đoàn Bộ binh 2 tiêu diệt địch ở căn cứ Đak Tô 2. Qua đài vô tuyến, Đại đội trưởng xe tăng 7 giao nhiệm vụ cho Trung đội tăng 3 gồm 3 xe tăng với các số hiệu 377, 354, 369 phát triển tiến công. Lúc này, pháo binh và máy bay địch tấn công dữ dội, nhưng xe tăng 377 chạy với tốc độ cao, dũng cảm vượt qua các đợt đánh phá ngăn chặn của địch để đến căn cứ Đak Tô 2 sớm nhất. Địch thấy chỉ có 1 chiếc xe tăng 377 đơn độc liền điều động 10 xe tăng M41 chia 2 mũi vây xe tăng 377. Trong tình huống cấp bách, kíp xe tăng 377 đã thống nhất “Một mình cũng quyết tiến công”. Trưởng xe Nguyễn Nhân Triển và kíp xe bước vào trận chiến sinh tử “1 chọi 10”. Với quyết định táo bạo “đánh cảm tử”, “còn một người cũng chiến đấu”, cuộc đấu tăng diễn ra vô cùng quyết liệt. Trung đội trưởng Nguyễn Nhân Triển liên tục ra mệnh lệnh cho lái xe Trần Quang Vịnh tiến, lui tránh tầm hỏa lực của địch, tạo điều kiện cho pháo thủ Nguyễn Đắc Lượng và Hoàng Văn Ái ngắm bắn liên tiếp, tiêu diệt 7 xe tăng M41 của địch làm cho đội hình tăng của chúng rối loạn và mất khả năng chiến đấu. Trong khi chiến đấu, xe tăng 377 đã trúng đạn và bốc cháy, tất cả cán bộ, chiến sĩ đã hy sinh.

Nói về chiến thắng Đak Tô-Tân Cảnh cũng như sự hy sinh quả cảm của kíp xe, Đại tá Đỗ Thành Nguyên-nguyên kỹ thuật viên kiêm lái xe tăng Đại đội 7 (Tiểu đoàn 297, Trung đoàn Xe tăng 203), người trực tiếp tham gia chiến dịch giải phóng Đak Tô-Tân Cảnh năm 1972-cho biết: Chiến thắng Đak Tô-Tân Cảnh được coi là trận đánh tiêu biểu trong chiến thuật “đánh nhanh”, “diệt gọn” của bộ đội ta. Trong một thời gian ngắn, quân ta đã tiêu diệt một lực lượng lớn sinh lực địch. Chiến thắng này đã giáng một đòn chí mạng vào chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” của Mỹ và quân đội Sài Gòn, làm rung chuyển toàn bộ hệ thống phòng thủ của địch ở Tây Nguyên. Trận địa phòng ngự của địch suy yếu hẳn. Cụm phòng ngự then chốt và vững chắc nhất trong hệ thống phòng thủ của quân đội Sài Gòn ở Bắc Tây Nguyên bị đập tan. Sự anh dũng hy sinh của kíp xe 377 đã thể hiện tinh thần bất khuất, kiên trung của quân và dân Tây Nguyên quyết tâm đánh tan quân xâm lược.

Với thành tích xuất sắc đó, ngày 9-1-2009, Chủ tịch nước đã ký quyết định truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho kíp xe tăng 377, gồm 4 liệt sĩ: Nguyễn Nhân Triển-Trung đội trưởng, Hoàng Văn Ái-pháo thủ, Trần Quang Vịnh-lái xe và Nguyễn Đắc Lượng-pháo thủ.