Phải mất hơn một tháng làm quen và nhờ một khu ba (nhà sư) giới thiệu, tôi mới được tham gia đánh bắt cá trên sông Mê Kông.
Địa điểm đánh bắt cá là bản Keng Keung- Pakse- Champasak- Lào. Đó là một khúc sông tuyệt đẹp mà tôi từng thấy. Bờ sông là các lớp đá rộng, bằng phẳng như những cái đĩa khổng lồ xếp chồng lên nhau. Cuối khúc sông là cửa sông Sốp Sế với dãy núi thấp có những cái tên thơ mộng gắn liền với những câu chuyện cổ tích nơi này như Phu Sạ Lậu (núi Rượu), Phu Ma Lôn (núi mang tên của cô gái chết vì tình yêu), Phu Nang Non (núi Nàng nằm ngủ), Phu Pa Chiên (núi Chiến thắng), xa hơn là Phu Vat Phu với ngôi chùa Vat Phu nổi tiếng. Đây là bãi tắm, điểm lấy nước của chùa Keng Keung và cũng là bãi đánh bắt cá trung tâm của đoạn sông Mê Kông chảy qua Pakse.
 |
| Đặt cụm nọi trên sông Mê Kông (tác giả áo trắng). |
Tôi được bác Bun Đy cho đi theo thuyền chài một đoạn ngắn. Từ hồi nhỏ học trong sách vở và xem phim về sông Mê Kông, nay lại được ngồi trên ghe, tôi cảm thấy thú vị, tôi cố gắng giúp gì đó cho bác Bun Đy. Loay hoay tôi mới tìm được việc nâng lưới, phao là các bình nước tinh khiết rỗng được buộc vào lưới để đánh dấu. Phải mất gần 30 phút mới thả hết lưới. Bác Bun Đy chèo vòng quanh điểm thả mồi để vây lưới lại. Sau đó, bác dùng mái chèo đập mạnh quanh khu vực thả lưới và đợi. Bác Bun cho biết trên sông Mê Kông có nhiều loại cá như pa khẹ, pa pịa, pa thưng, pa khựn nhưng ngon và quý hiếm nhất là pa bức. Người Lào có hẳn một câu chuyện cổ tích về loài cá quý hiếm này: “Cá bức trên sông Mê Kông”.
Tôi cảm thấy lạnh. Gió giữa sông thổi mạnh, sóng cũng lớn hơn. Lúc này tôi cảm thấy sợ thật sự. Nhỡ gió mạnh úp thuyền thì chết chắc. Tôi hơi hối hận về thói bốc đồng của mình. Nghĩ vậy. Nhưng thôi. Đánh liều.
Bác Bun Đy bắt đầu kéo lưới. Tôi hồi hộp xem sao. Con cá mắc lưới đầu tiên. Bác bảo đó là pa chọt (cá măng). Tiếp đến là pa nọi (cá nhỏ)... Lúc này tôi nhớ đến câu tục ngữ vừa học: “Pa nhầy kin pa nọi, pa sọi kin pa siêu” (Cá lớn nuốt cá bé, cá bé nuốt cá nhỏ hơn). Tôi giúp bác gỡ những con cá bỏ vào hom. Chiều hôm ấy, chúng tôi được khoảng 2 kg cá, nếu bán khoảng 20.000 kíp, đủ mua 3 kg gạo cho 3 người ăn trong 2 ngày. Với ngư dân ở đây, vậy là đủ, sau đó họ có thể nghỉ ngơi, uống rượu vui chơi múa hát. Hết lại ra sông bắt cá.
Mấy hôm sau. Tôi cùng với chú Ngắt, một ngư dân trong bản Keng Keung đi đặt cụm nọi cũng trên khúc sông này. Cụm nọi là một miếng lưới ruồi bằng kim loại quấn lại hình cái đó. Cụm nọi được đặt ở chỗ nước cạn nhưng chảy xiết. Chỗ tôi và chú Ngắt đặt cụm nọi là một vũng nước ven bờ Mê Kông. Chỗ này nước cạn, nhiều đá. Tôi, chú Ngắt và vài người nữa nhặt đá chắn thành dòng nhỏ và đặt cụm nọi vào đó. Cả thảy có 20 cụm nọi, chúng tôi phải xếp đá mất hơn ba giờ mới xong. Một số người khác đi đặt lồng ở những vũng nước ven sông mà đêm hôm trước nước lớn tràn vào. Trong lồng có mồi bằng mối cánh và giun. Chú Ngắt bảo sáng mai ra trút ống.
Một buổi khác, tôi cùng với mấy chàng thanh niên trong bản đi dọc bờ bắt cá. Lần này, dụng cụ đánh bắt cá là một tấm lưới ruồi bằng plastic rộng hơn 2 mét vuông. Hai đầu tấm lưới cột hai đoạn tre để cầm. Hì hục hết một buổi chiều, chúng tôi được khoảng hơn 1 kg pa siêu (giống như cá lòng tong). Không sao. Mọi người vẫn vui vẻ, hả hê ra về.
Sông Mê Kông vẫn cuồn cuộn chảy. Những người dân ven bờ hàng ngày vẫn uống nước và đánh bắt cá trên sông. Những sinh hoạt bên dòng Mê Kông đã thành nếp văn hóa ngàn đời của cư dân nơi đây. Nó như khí trời, như hơi thở của mỗi người. Ngay cả những người phương xa như tôi một lần đến và được thử đánh bắt cá ở đây cũng không bao giờ quên một dòng sông hấp dẫn, kỳ bí.
Nguyễn Tiến Dũng
