Điểm sửa đổi đáng chú ý trong luật vừa được Quốc hội thông qua là bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh, thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án.
Cụ thể, 8 tội danh sẽ được bỏ án tử hình gồm: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của Nhà nước; Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược; Tội gián điệp; Tội vận chuyển trái phép chất ma túy; Tội tham ô tài sản; Tội nhận hối lộ.
Luật cũng đã quy định rõ điều khoản chuyển tiếp. Theo đó, hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1-7 với người phạm 8 tội trên mà chưa thi hành án thì không thi hành, Chánh án TAND Tối cao sẽ quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.
Theo báo cáo tóm tắt tiếp thu, giải trình ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự do Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày, luật sửa đổi 38 điều, bổ sung 1 điều.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết Bộ luật Hình sự năm 1985 có 44 tội có hình phạt tử hình, đến Bộ luật Hình sự năm 1999 còn 29 tội có hình phạt tử hình, Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2009 còn 22 tội có hình phạt tử hình, Bộ luật Hình sự năm 2015 chỉ còn 18 tội có hình phạt tử hình.
Sửa đổi luật lần này, Chính phủ đề xuất bỏ 8 tội danh có hình phạt tử hình. Theo kinh nghiệm quốc tế, hiện nay xu hướng về việc giảm hình phạt tử hình trong quy định của pháp luật cũng như thực tế thi hành trên thế giới là phổ biến. Trong 193 quốc gia là thành viên của Liên Hợp Quốc, chỉ còn hơn 50 quốc gia quy định về hình phạt tử hình.
Công ước của Liên Hợp Quốc về quyền dân sự và chính trị xác định: "Ở những nước mà hình phạt tử hình chưa được xóa bỏ thì chỉ được phép áp dụng hình phạt tử hình đối với những tội ác nghiêm trọng nhất".
Theo Chính phủ, Việt Nam đang mở rộng hợp tác quốc tế một cách sâu rộng trên tất cả lĩnh vực, việc xây dựng hệ thống pháp luật tương đồng với đa số các nước trên thế giới sẽ góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy các quan hệ hợp tác ngày càng bền chặt và tin tưởng lẫn nhau.
Việc bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh, theo Bộ trưởng Tư pháp, một mặt vẫn đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, đồng thời đáp ứng được tiến trình tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình, cũng như yêu cầu hợp tác, mở rộng quan hệ quốc tế để phát triển đất nước.
Đối với Tội tham ô tài sản và Tội nhận hối lộ, Bộ trưởng Tư pháp cho biết sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án.
Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định theo hướng người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.
Về nâng mức hình phạt tù, hình phạt tiền đối với một số tội danh, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết sẽ tăng mức hình phạt tù khởi điểm đối với một số tội về môi trường, an toàn thực phẩm, ma túy.
Bộ luật sửa đổi lần này cũng nâng mức phạt tiền gấp 2 lần đối với các tội phạm về môi trường, sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh, an toàn thực phẩm và các tội phạm về tham nhũng, để phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội ở nước ta hiện nay.
Luật có hiệu lực thi hành từ 1-7-2025.
Theo Minh Chiến - Văn Duẩn (NLDO)
