Đôi điều về tục đa thê của các dân tộc thiểu số Tây Nguyên

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên theo chế độ mẫu hệ. Trong hôn nhân, người phụ nữ chủ động tìm “ý trung nhân”, cưới chồng và hoàn toàn tự nguyện, không phụ thuộc vào cha mẹ hay người thân trong gia đình.

Luật tục người Ê Đê quy định: “Trâu bò không ai ép thừng, trai gái không ai ép duyên. Nếu 2 người ưng nhau muốn lấy nhau thì vòng cứ đặt lên chiếu, tự họ sẽ cầm lấy, không một ai cầm trao cho họ”. Tìm trong luật tục của nhiều dân tộc ở Tây Nguyên, chúng ta cũng ít thấy các điều luật tục quy định cho người đàn ông lấy vợ lẽ. Người Jrai trong luật tục có lời khuyên cho cả đàn ông và đàn bà đã có gia đình: “Đừng có giẫm lên chiếu/Đừng có bước qua cửa phòng người ta/Cốc nước phải cầm, cái bến phải giữ…”. Bến nước của các dân tộc bản địa được xem là nguồn sống, nơi thiêng liêng của cộng đồng, không ai được làm ô uế; nó được ví như hạnh phúc, tình cảm vợ chồng vậy.

Tuy nhiên, trong luật tục Bahnar về hôn nhân gia đình lại có điều cho phép cưới vợ lẽ: “Người đàn ông nuôi vợ đã no, nuôi con đã lớn/Chiêng đã lắm la nhiều, thóc chất đầy bồ, lúa đã đầy kho/Trâu bò nhi nhúc như kiến, như mối/Muốn có thêm người thổi lửa nấu cơm/Muốn có thêm người gùi nước, tìm củi/Vợ lớn tiếng phải xin, lời phải báo/Của bồi đem giao cho vợ trước mặt người mai mối…”. Như vậy, người Bahnar xưa cho phép những ông chồng có của cải dư thừa, giàu có, nếu được người vợ lớn đồng ý thì có thể cưới thêm vợ lẽ để về phụ giúp gia đình với điều kiện cũng phải thực hiện lễ nghĩa theo đúng phong tục của cộng đồng.

Tìm đọc sử thi của các dân tộc ở Tây Nguyên thì thấy tục đa thê còn khá đậm nét ở thời kỳ cổ sơ. Trong trường ca Đam Sam, chúng ta thấy xuất hiện tục nối dây. Sau khi cậu chết, Đam San phải nối dây với 2 chị em H’Nhị và Bhi (vợ của cậu mình) và phải từ bỏ người yêu là H’Bia xinh đẹp. Khi trở thành tù trưởng hùng mạnh, giàu có với 2 người vợ đẹp như hoa, nhưng sau đó Đam San còn đi tìm và muốn cưới nữ thần Mặt trời. Các nhân vật phản diện trong trường ca như các tù trưởng Mtao Grư, Mtao Mxây có nhiều vợ nhưng cũng còn cướp người vợ đẹp H’Nhị của Đam San để rồi xảy ra những trận thư hùng…

Trong nhóm 26 sử thi Dăm Giông của dân tộc Bahnar mà Tiến sĩ Nguyễn Tiến Dũng đã khảo sát thì đã có 16 nhân vật chính của sử thi này có 2 vợ. Thủ tục đính hôn với người vợ thứ 2 ít được miêu tả chi tiết. Nhưng nhìn chung, các bà vợ trong gia đình chung sống hòa thuận. Như trong sử thi “Giông làm nhà mồ” (A Lưu kể) thì Giông lấy Bia Phu và sau đó cưới thêm người đẹp Rang Năr rồi dẫn 2 người vợ từ hạ nguồn về sống ở thượng nguồn. Sử thi “Giông cứu nàng Rang Hu” (A Hon kể) với câu chuyện là Giông cứu Rang Hu khi nàng bị quái vật ở Biển Hồ nuốt chửng và sau đó họ đính ước với nhau. Sau đó, Giông cưới thêm nàng Rang Mah và cả 3 đều sống hạnh phúc. Hay trong sử thi “Giông kết bạn với Glaih Phang” (A Lưu kể) thì Giông đính ước với nàng Xe Đak ở hạ nguồn và sau đó cưới thêm vợ lẽ Rang Năr…

Dấu ấn chế độ đa thê trong văn học dân gian các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên chỉ xuất hiện ở xã hội thời sơ khai với các tầng lớp có thế lực, nhiều của cải, không phổ biến ở hầu hết bộ tộc và nó cũng mờ nhạt dần trong chế độ mẫu hệ của các dân tộc. Ngày nay, chế độ đa thê không còn khi pháp luật về hôn nhân đã được thực thi nghiêm túc cộng với luật tục ở từng cộng đồng các dân tộc được thực hiện một cách nghiêm khắc.

Có thể bạn quan tâm

An Vinh nâng cao vị thế của phụ nữ dân tộc thiểu số

An Vinh nâng cao vị thế của phụ nữ dân tộc thiểu số

(GLO)- Qua hơn 3 năm triển khai Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em”, Hội Liên hiệp Phụ nữ xã An Vinh đã đạt nhiều kết quả thiết thực, góp phần nâng cao vai trò, vị thế của phụ nữ người dân tộc thiểu số.

“Kho gạo yêu thương” tiếp sức học trò vùng khó

“Kho gạo yêu thương” tiếp sức học trò vùng khó

(GLO)- Sau 1 năm triển khai, mô hình “Kho gạo yêu thương” đã trở thành điểm tựa cho 75 học sinh có hoàn cảnh khó khăn của Trường Tiểu học và THCS Nguyễn Ðình Chiểu (xã Gào, tỉnh Gia Lai). Từ nguồn hỗ trợ của mô hình, các em học sinh dân tộc thiểu số đến lớp học chữ không chỉ no bụng mà còn ấm lòng.

U60 đam mê huấn luyện chó thể thao ở Gia Lai

U60 đam mê huấn luyện chó thể thao ở Gia Lai

(GLO)- Đam mê nghề huấn luyện chó thể thao, ông Trịnh Đình Chương (SN 1965, tổ 2, phường Hội Phú, tỉnh Gia Lai) đã mày mò học nghề. Từ "thao trường" nhỏ trong khu vườn phía sau nhà, ông đã xuất chuồng hàng trăm chú chó đi khắp cả nước, mang về nguồn thu hàng trăm triệu đồng mỗi năm.

“Bệ đỡ” giúp người dân thoát nghèo

“Bệ đỡ” giúp người dân thoát nghèo

(GLO)- Nhờ vốn vay ưu đãi từ Chi nhánh Ngân hàng Chính sách xã hội (CSXH), đến cuối tháng 7-2025, tổng nguồn vốn tín dụng chính sách toàn tỉnh Gia Lai đạt 15.680 tỷ đồng, tăng 1.016 tỷ đồng so với cuối năm 2024. Nguồn vốn này đã giúp nhiều hộ nghèo đầu tư sản xuất, vươn lên thoát nghèo.

Cầu nối giúp bệnh nhân nghèo

Cầu nối giúp bệnh nhân nghèo

(GLO)- Thời gian qua, tổ công tác xã hội tại các bệnh viện trên địa bàn cao nguyên Gia Lai đã phát huy tốt vai trò cầu nối giúp bệnh nhân nghèo. Qua kết nối, bệnh nhân được hỗ trợ về vật chất lẫn tinh thần, giúp họ vượt qua khó khăn, an tâm điều trị bệnh.

Xã tỷ phú nơi biên viễn

Xã tỷ phú nơi biên viễn

Trong hai năm 2024-2025, thủ phủ Tây Nguyên trúng đậm cà phê. Chỉ tính riêng huyện Đắk Mil (tỉnh Đắk Nông cũ), các lão nông đã sắm 1.000 ô tô trong năm 2024. Xã Bờ Y (huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum cũ, nay thuộc tỉnh Quảng Ngãi giáp Lào và Campuchia) cũng chung niềm vui ấy...

Những đoản khúc Huế

Những đoản khúc Huế

Hôm ấy, trên xe khi đi qua đoạn đường gần Khách sạn Morin và Trung tâm Nghệ thuật Điềm Phùng Thị ở Huế, nhìn hàng cây rất đẹp, tôi nói với người lái xe: “Nếu thấy cây long não, em chỉ cho anh nhé”. 

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn (view) đắt giá nhất của người Rục ở bản Ka Ai, xã Dân Hóa, bản Mò O Ồ Ồ, xã Thượng Hóa (Quảng Bình, nay là tỉnh Quảng Trị), đó là ngôi nhà có mặt tiền bao quát đồng lúa.

Sống khỏe nhờ trồng mãng cầu, nhãn trái vụ. Ảnh: Ngọc Minh

Ông Bùi Văn Lời thu lãi cao từ trồng mãng cầu, nhãn trái vụ

(GLO)- Nhờ áp dụng kỹ thuật “bắt” cây mãng cầu, cây nhãn ra quả trái vụ, ông Bùi Văn Lời (làng Plei Pyang, xã Kông Chro, tỉnh Gia Lai) đã thu lãi cao, có cuộc sống sung túc. Ông còn chia sẻ kinh nghiệm trồng, chăm sóc vườn cây ăn quả cho người dân, góp phần tăng thu nhập, nâng cao đời sống.

Những chuyến xe nghĩa tình Gia Lai hỗ trợ bà con vùng lũ Nghệ An

Những chuyến xe nghĩa tình Gia Lai hỗ trợ bà con vùng lũ Nghệ An

(GLO)- Tối 5-8, tại Công viên Đồng Xanh (phường An Phú), 3 chuyến xe chở hàng hóa, nhu yếu phẩm của người dân địa bàn phía Tây tỉnh Gia Lai hỗ trợ bà con vùng lũ Nghệ An đã xuất phát. Những chuyến xe không chỉ hỗ trợ vật chất mà còn mang nặng nghĩa tình của đồng bào Gia Lai tới bà con vùng lũ.

Mùa hè của trẻ em nơi buôn làng vùng sâu

Mùa hè của trẻ em nơi buôn làng vùng sâu

(GLO)- Ở các buôn làng vùng sâu, vùng xa phía Tây tỉnh, trẻ em Bahnar, Jrai tận hưởng những ngày hè đầy hồn nhiên. Ngoài những lúc theo cha mẹ lên rẫy, các em hào hứng với những trò chơi ngoài trời rộn tiếng cười. Mùa hè vì thế chắc hẳn trở thành phần ký ức tuổi thơ đẹp đẽ của các em.

Chuẩn bị kỹ càng, đón con chào đời

Chuẩn bị kỹ càng, đón con chào đời

(GLO)-Tham gia lớp tìm hiểu kiến thức, học cách chăm sóc mẹ và bé… người trẻ ngày càng chú trọng chuẩn bị từ sớm cho hành trình làm cha mẹ. Sự chuẩn bị kỹ càng ấy không chỉ giúp họ yên tâm khi mang thai mà còn vững vàng, tích cực hơn trong từng bước đón con chào đời.

null