Người giữ hồn Kơ toang - Tiếng trống giao duyên

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Dù đã 82 tuổi, nhưng già Lê Văn Ru, người Chăm H’roi, huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định, vẫn giữ đam mê với tiếng trống Kơ toang. Loại nhạc cụ này đang dần bị mai một theo thời gian nên dù tuổi đã cao, sức khỏe ngày càng yếu dần nhưng già Ru vẫn đau đáu giữ được hồn trống Kơ- toang của người Chăm H’roi.
Học “lỏm” từ già làng
Ngôi nhà cấp bốn của già Lê Văn Ru nằm ở khu phố Hiệp Hội (thị trấn Vân Canh, huyện Vân Canh). Trong căn phòng nhỏ, già Ru trưng bày một số dụng cụ truyền thống của đồng bào Chăm H’roi, cùng với đó là nhiều bức ảnh của ông khi đi tham gia các sự kiện văn hóa.
Đã ở tuổi xưa nay hiếm, dù đôi chân không còn linh hoạt vì bị căn bệnh thần kinh tọa, nhưng niềm đam mê với nhạc cụ truyền thống của già vẫn vẹn nguyên.

Già Lê Văn Ru (bên trái) tham gia một nghi lễ của đồng bào Chăm Hroi. Ảnh: Nguyễn Tri
Già Lê Văn Ru (bên trái) tham gia một nghi lễ của đồng bào Chăm Hroi. Ảnh: Nguyễn Tri
Lúc mới 18 tuổi, cậu bé Ru đã từ mày mò học cách đánh trống Kơ toang. Ban đầu là học “lỏm” từ già làng, các nghệ nhân thông qua các buổi tập văn nghệ, hội diễn, hội thi trống Kơ toang của làng, thị trấn.
Nhận thấy tiếng trống có nhiều điểm hấp dẫn, thú vị, nên sau đó, ông đến tận nhà già làng nhờ chỉ dẫn và chơi trống thành thạo cho đến nay.
Trống Kơ toang còn hay gọi là trống giao duyên, trống gọi bạn, trống đối thoại… Người Chăm H’roi thường dùng Kơ toang hòa âm với chiêng ba.
Thú vị nhất là hình thức song tấu, tức đánh theo lối đối đáp. Khi ấy, cả nhạc cụ và người chơi sẽ cùng toát lên nét phóng khoáng, ngẫu hứng, mạnh mẽ. Hai người chơi đứng đối nhau, vừa nhún nhảy, hai tay vỗ liên hồi vào hai mặt trống “nói chuyện”.
Tiếng trống nhẹ nhàng, khoan thai khi đôi bên yêu mến nhau. Nhưng khi giận dữ, nhịp trống giật cục, tiếng vỗ lạch bạch tỏ rõ thái độ với đối phương. Người Chăm H'roi trò chuyện, cãi vã, hòa giải hay bày tỏ lời yêu bằng tiếng trống Kơ-toang cũng vì lẽ đó.
Chưa có sự quan tâm đúng mức
Già Ru là người thông thạo tất cả các nhạc cụ Chăm Hroi, các làn điệu dân ca và cả những nghi thức xa xưa. Ngoài việc tổ chức những nghi lễ trong làng, ông còn thường xuyên đem văn hóa Chăm Hroi đi biểu diễn ở nhiều nơi.
Vì lo nét văn hóa truyền thống của dân tộc mình mai một, nên ông Ru đã tận tay dạy nghề cho con trai mình, anh Lê Văn Tây. Đến nay, anh Tây đã chơi thành thạo loại nhạc cụ này và là người trẻ hiếm hoi của khu phố Hiệp Hội giữ được nhịp trống Kơ toang.
“Nhà có 6 đứa con nhưng chỉ có một đứa con chơi được, còn những đứa khác cũng tập, cũng đam mê nhưng không biết là không biết” – ông Ru thở dài.

Dù đã 82 tuổi, nhưng già Lê Văn Ru vẫn giữ đam mê với tiếng trống Kơ toang. Ảnh: Nguyễn Tri
Dù đã 82 tuổi, nhưng già Lê Văn Ru vẫn giữ đam mê với tiếng trống Kơ toang. Ảnh: Nguyễn Tri
Dù tuổi đã cao nhưng ông Ru vẫn chưa thôi suy nghĩ làm sao duy trì tiếng trống Kơ toang cho con cháu đời sau. Dù rất tâm huyết với công việc này, nhưng ông cũng phải lắc đầu vì thế hệ trẻ bây giờ không còn thích đánh trống, có những người thích, muốn học thì lại không có năng khiếu.
Ngoài ra, các lớp đào tạo, hướng dẫn cách chơi trống Kơ-toang cho các thế hệ trẻ người Chăm H’roi lâu nay không được tổ chức. Hiện nay, việc truyền nghề chỉ diễn ra nội bộ trong gia đình, theo kiểu cha, mẹ truyền, con theo học.
Chị Chăm Soi Hơ Muốch - cán bộ văn hóa - xã hội UBND thị trấn Vân Canh cho biết, số nghệ nhân chơi thạo trống Kơ toang hiện rất ít.
Để bảo tồn, lưu giữ tiếng trống Kơ toang, chị Muốch mong muốn chính quyền địa phương, ngành Văn hóa tỉnh, huyện quan tâm hỗ trợ mở các lớp đào tạo, truyền dạy cách đánh trống Kơ toang cho thế hệ trẻ có niềm đam mê, nhằm giữ gìn nét văn hóa truyền thống này.
Ông Nguyễn Xuân Việt - Phó Chủ tịch UBND huyện Vân Canh cho biết, tới đây, huyện sẽ kiểm kê các loại hình di sản văn hóa trên địa bàn huyện có chất lượng, hiệu quả; qua đó phân loại và sưu tầm các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể đặc trưng để trưng bày tại Nhà văn hóa truyền thống huyện.
Đồng thời, in 1 bộ sách về kho tàng văn học dân gian, các lễ hội, các trò chơi, trò diễn của các dân tộc; các phong tục, tín ngưỡng, các nghi lễ; các loại hình nghệ thuật biểu diễn như âm nhạc, múa… văn hóa ẩm thực, các đặc sản vùng miền, các nghề truyền thống...
NGUYỄN TRI (LĐO)

Có thể bạn quan tâm

Người nặng lòng với dân ca Tày

Người nặng lòng với dân ca Tày

(GLO)-Hơn 30 năm kể từ ngày rời quê hương Cao Bằng vào Gia Lai lập nghiệp, ông Mã Văn Chức (SN 1961, tổ 3, thị trấn Phú Thiện) vẫn nặng lòng với văn hóa dân tộc Tày. Hơn 100 bài hát đã được ông sáng tác theo làn điệu dân ca Tày với mong muốn “giữ lửa” cho âm nhạc dân gian.

Thơ Lữ Hồng: Những gương mặt hoa cài

Thơ Lữ Hồng: Những gương mặt hoa cài

(GLO)- Bằng hình ảnh thiên nhiên giàu biểu cảm, bài thơ "Những gương mặt hoa cài" của Lữ Hồng gợi nên vẻ đẹp bình yên ẩn sâu trong nhịp sống phố thị. Lời thơ không chỉ là hoài niệm, mà còn là nơi gửi gắm tình yêu, ký ức và những giấc mơ không lời giữa tháng năm xoay vần.

Thơ Sơn Trần: Phía Trường Sơn

Thơ Sơn Trần: Phía Trường Sơn

(GLO)- Bài thơ "Phía Trường Sơn" của Sơn Trần là khúc trầm sâu lắng về nỗi nhớ và sự hy sinh lặng thầm phía hậu phương. Tháng Tư về trên biên cương đầy cỏ xanh và chiều sương phủ trắng, nỗi nhớ hòa quyện cùng đất trời, tạo nên một bản tình ca sâu lắng dành cho cha-người lính năm xưa.

Khẳng định sức sống bất tận của văn học nghệ thuật trong đời sống tinh thần Nhân dân

Khẳng định sức sống bất tận của văn học nghệ thuật trong đời sống tinh thần Nhân dân

(GLO)- Đó là phát biểu của Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Châu Ngọc Tuấn tại hội nghị tổng kết 50 năm nền văn học nghệ thuật tỉnh Gia Lai sau ngày thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025) diễn ra vào sáng 23-4 tại Hội trường 2-9 (TP. Pleiku).

Nơi “Ngọn lửa cao nguyên” rực sáng

Nơi “Ngọn lửa cao nguyên” rực sáng

(GLO)- Trong kho tàng âm nhạc Việt Nam có nhiều ca khúc không chỉ đơn thuần là tác phẩm nghệ thuật mà còn là biểu tượng của một vùng quê. Nơi ấy, tình yêu và nỗi nhớ không thể phai mờ. “Ngọn lửa cao nguyên” của nhạc sĩ Trần Tiến chính là một trong những ca khúc như thế.

Con đường tất yếu

Con đường tất yếu

Vài năm trở lại đây, các sản phẩm văn hóa - nghệ thuật Việt đã được khai thác với tinh thần mới: vừa trân trọng truyền thống, vừa dấn thân khai phá cái mới.