Người giữ hồn Kơ toang - Tiếng trống giao duyên

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Dù đã 82 tuổi, nhưng già Lê Văn Ru, người Chăm H’roi, huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định, vẫn giữ đam mê với tiếng trống Kơ toang. Loại nhạc cụ này đang dần bị mai một theo thời gian nên dù tuổi đã cao, sức khỏe ngày càng yếu dần nhưng già Ru vẫn đau đáu giữ được hồn trống Kơ- toang của người Chăm H’roi.
Học “lỏm” từ già làng
Ngôi nhà cấp bốn của già Lê Văn Ru nằm ở khu phố Hiệp Hội (thị trấn Vân Canh, huyện Vân Canh). Trong căn phòng nhỏ, già Ru trưng bày một số dụng cụ truyền thống của đồng bào Chăm H’roi, cùng với đó là nhiều bức ảnh của ông khi đi tham gia các sự kiện văn hóa.
Đã ở tuổi xưa nay hiếm, dù đôi chân không còn linh hoạt vì bị căn bệnh thần kinh tọa, nhưng niềm đam mê với nhạc cụ truyền thống của già vẫn vẹn nguyên.

Già Lê Văn Ru (bên trái) tham gia một nghi lễ của đồng bào Chăm Hroi. Ảnh: Nguyễn Tri
Già Lê Văn Ru (bên trái) tham gia một nghi lễ của đồng bào Chăm Hroi. Ảnh: Nguyễn Tri
Lúc mới 18 tuổi, cậu bé Ru đã từ mày mò học cách đánh trống Kơ toang. Ban đầu là học “lỏm” từ già làng, các nghệ nhân thông qua các buổi tập văn nghệ, hội diễn, hội thi trống Kơ toang của làng, thị trấn.
Nhận thấy tiếng trống có nhiều điểm hấp dẫn, thú vị, nên sau đó, ông đến tận nhà già làng nhờ chỉ dẫn và chơi trống thành thạo cho đến nay.
Trống Kơ toang còn hay gọi là trống giao duyên, trống gọi bạn, trống đối thoại… Người Chăm H’roi thường dùng Kơ toang hòa âm với chiêng ba.
Thú vị nhất là hình thức song tấu, tức đánh theo lối đối đáp. Khi ấy, cả nhạc cụ và người chơi sẽ cùng toát lên nét phóng khoáng, ngẫu hứng, mạnh mẽ. Hai người chơi đứng đối nhau, vừa nhún nhảy, hai tay vỗ liên hồi vào hai mặt trống “nói chuyện”.
Tiếng trống nhẹ nhàng, khoan thai khi đôi bên yêu mến nhau. Nhưng khi giận dữ, nhịp trống giật cục, tiếng vỗ lạch bạch tỏ rõ thái độ với đối phương. Người Chăm H'roi trò chuyện, cãi vã, hòa giải hay bày tỏ lời yêu bằng tiếng trống Kơ-toang cũng vì lẽ đó.
Chưa có sự quan tâm đúng mức
Già Ru là người thông thạo tất cả các nhạc cụ Chăm Hroi, các làn điệu dân ca và cả những nghi thức xa xưa. Ngoài việc tổ chức những nghi lễ trong làng, ông còn thường xuyên đem văn hóa Chăm Hroi đi biểu diễn ở nhiều nơi.
Vì lo nét văn hóa truyền thống của dân tộc mình mai một, nên ông Ru đã tận tay dạy nghề cho con trai mình, anh Lê Văn Tây. Đến nay, anh Tây đã chơi thành thạo loại nhạc cụ này và là người trẻ hiếm hoi của khu phố Hiệp Hội giữ được nhịp trống Kơ toang.
“Nhà có 6 đứa con nhưng chỉ có một đứa con chơi được, còn những đứa khác cũng tập, cũng đam mê nhưng không biết là không biết” – ông Ru thở dài.

Dù đã 82 tuổi, nhưng già Lê Văn Ru vẫn giữ đam mê với tiếng trống Kơ toang. Ảnh: Nguyễn Tri
Dù đã 82 tuổi, nhưng già Lê Văn Ru vẫn giữ đam mê với tiếng trống Kơ toang. Ảnh: Nguyễn Tri
Dù tuổi đã cao nhưng ông Ru vẫn chưa thôi suy nghĩ làm sao duy trì tiếng trống Kơ toang cho con cháu đời sau. Dù rất tâm huyết với công việc này, nhưng ông cũng phải lắc đầu vì thế hệ trẻ bây giờ không còn thích đánh trống, có những người thích, muốn học thì lại không có năng khiếu.
Ngoài ra, các lớp đào tạo, hướng dẫn cách chơi trống Kơ-toang cho các thế hệ trẻ người Chăm H’roi lâu nay không được tổ chức. Hiện nay, việc truyền nghề chỉ diễn ra nội bộ trong gia đình, theo kiểu cha, mẹ truyền, con theo học.
Chị Chăm Soi Hơ Muốch - cán bộ văn hóa - xã hội UBND thị trấn Vân Canh cho biết, số nghệ nhân chơi thạo trống Kơ toang hiện rất ít.
Để bảo tồn, lưu giữ tiếng trống Kơ toang, chị Muốch mong muốn chính quyền địa phương, ngành Văn hóa tỉnh, huyện quan tâm hỗ trợ mở các lớp đào tạo, truyền dạy cách đánh trống Kơ toang cho thế hệ trẻ có niềm đam mê, nhằm giữ gìn nét văn hóa truyền thống này.
Ông Nguyễn Xuân Việt - Phó Chủ tịch UBND huyện Vân Canh cho biết, tới đây, huyện sẽ kiểm kê các loại hình di sản văn hóa trên địa bàn huyện có chất lượng, hiệu quả; qua đó phân loại và sưu tầm các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể đặc trưng để trưng bày tại Nhà văn hóa truyền thống huyện.
Đồng thời, in 1 bộ sách về kho tàng văn học dân gian, các lễ hội, các trò chơi, trò diễn của các dân tộc; các phong tục, tín ngưỡng, các nghi lễ; các loại hình nghệ thuật biểu diễn như âm nhạc, múa… văn hóa ẩm thực, các đặc sản vùng miền, các nghề truyền thống...
NGUYỄN TRI (LĐO)

Có thể bạn quan tâm

Giải Booker 2025: Danh sách đề cử đa dạng nhất trong lịch sử 56 năm

Giải Booker 2025: Danh sách đề cử đa dạng nhất trong lịch sử 56 năm

(GLO)-Danh sách đề cử của Giải Booker 2025 danh giá mới được công bố, trong đó có 13 tác phẩm của các tác giả đến từ nhiều quốc gia khác nhau, cũng như sự cân bằng về tỷ lệ nam - nữ và sự đan xen giữa tên tuổi cũ và mới. Điều này cho thấy sự đa dạng nhất trong lịch sử 56 năm của giải thưởng này.

Triển vọng “Cây cọ nhí” Nguyễn Trịnh Gia Thy

Triển vọng “Cây cọ nhí” Nguyễn Trịnh Gia Thy

(GLO)- 11 tuổi, Nguyễn Trịnh Gia Thy (học sinh lớp 5.9, Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, phường Pleiku) được nhiều người ưu ái gọi là “cây cọ nhí”. Những bức tranh của Thy không chỉ khéo léo về đường nét, bố cục, màu sắc mà còn chứa đựng những thông điệp ý nghĩa về cuộc sống.

Hòa điệu cùng tình yêu nghệ thuật múa

Cặp đôi nghệ sĩ Nguyễn Cơ-Hồng Mai: Hòa điệu cùng tình yêu nghệ thuật múa

(GLO)- Cùng sinh năm rồng (1988) và lớn lên với tình yêu dành cho từng nhịp vũ đạo, Nguyễn Văn Cơ và Trần Thị Hồng Mai-hai nghệ sĩ trưởng thành từ Nhà hát Ca múa nhạc tổng hợp Đam San trở thành cặp đôi hiếm hoi của làng múa ở cao nguyên Pleiku, luôn song hành cả trên sân khấu và trong đời sống.

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

(GLO)- Chồng tôi nhận quyết định chuyển công tác vào một sáng cuối tháng Năm, khi sương vẫn còn giăng mờ trên những con dốc quen thuộc của phố núi Pleiku. Tin anh phải xuống Quy Nhơn theo diện hợp nhất 2 tỉnh không bất ngờ.

Bảo vật quốc gia ngai vua triều Nguyễn đặt tại Điện Thái Hòa, Đại Nội Huế.

Phục chế ngai vàng triều Nguyễn: Trả lại nguyên trạng năm 2015, đảm bảo đúng tinh thần bảo vật quốc gia

(GLO)-Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) vừa có văn bản chính thức góp ý kế hoạch phục chế ngai vua triều Nguyễn, bảo vật quốc gia bị phá hoại hồi tháng 5 - 2025 tại điện Thái Hòa, yêu cầu phục hồi hiện trạng "gần giống nhất" so với năm 2015, thời điểm hiện vật được lập hồ sơ công nhận.

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

(GLO)- Vở diễn Trò chơi của quỷ do Ðoàn ca kịch bài chòi Bình Ðịnh (thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Gia Lai) dàn dựng vừa giành huy chương đồng tại Liên hoan Nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc về “Hình tượng người chiến sĩ Công an nhân dân” lần thứ V-năm 2025.

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

BẢO TỒN CÁC KỊCH BẢN TIÊU BIỂU CỦA HÁT BỘI BÌNH ĐỊNH: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

Bảo tồn các kịch bản tiêu biểu của hát bội Bình Định: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

(GLO)- Hát bội Bình Định là một di sản văn hóa đặc sắc với nhiều vở tuồng kinh điển như: Sơn Hậu, Tam nữ đồ vương, Ngũ hổ Bình Tây, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo (còn có tên khác là Chém cáo, Cổ miếu vãn ca) của Nguyễn Diêu, Trầm hương các, Diễn võ đình và Cổ thành… của Đào Tấn.

null