Mùa xoay rừng chín rộ

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Khi những chiếc lá vàng lác đác rơi cũng là lúc những cây xoay rừng xòe tán rộng, vươn mình thẳng đứng khoe từng chùm trái chín màu nâu nhung oằn cành chi chít, chen lẫn trong tán lá đung đưa giữa trời xanh. Một mùa xoay chín lại về!
 Một cây xoay còn sót lại trong rừng Kbang. Ảnh: A.S
Một cây xoay còn sót lại trong rừng Kbang. Ảnh: An Sinh
Vào thập niên 80 của thế kỷ trước, trong một đợt công tác dài ngày về xã Sơn Lang (huyện Kbang, Gia Lai), tôi đã gặp những cây xoay trái rụng chật gốc. Những ngày rỗi, tôi thường theo chân anh Đinh Mah (khi ấy là Xã đội phó Sơn Lang) ra rừng hái xoay. Anh chia sẻ kinh nghiệm: Khi đi rừng mà gặp được cây mình muốn sở hữu, chỉ cần vạt một lớp vỏ sao cho lớp vỏ này vẫn còn dính vào thân cây và gác lên đó chiếc que ngang, như vậy cái cây đã là… của mình. Muốn thu hoạch xoay, việc đầu tiên là đi thăm cây, xem trái chín đã bắt đầu rơi chưa, sau đó dọn sạch cây cỏ xung quanh gốc, diện tích phát dọn rộng theo vòng tròn tán lá. Tiếp đến là dùng lá kè non phơi khô, xếp đều xòe ra như cánh quạt dưới tán cây để hứng trái rụng. Qua một vài đêm, chỉ cần đến nhặt trái và đi thăm tiếp những cây khác. Có những cây nằm ở đoạn dốc nghiêng không thể lót lá thì phải trèo lên cây để hái. Vì đặc tính cây thẳng, cao nên phải làm thang bằng tre già, nhỏ cỡ cổ chân, chừa cành ngắn làm bậc thang, dùng đinh đóng dính vào thân, trèo lên đến đâu đóng thang tới đó. Sau khi đã yên vị trên nhánh cây, người hái dùng que có cột lưỡi liềm móc, cắt từng nhánh nhỏ để hái. Nhưng cách hái này sẽ khiến cây mất sức nên năm sau có khi không cho trái. Với những cây khó leo trực tiếp, người ta thường chọn cách leo lên những cây xung quanh rồi tìm cách tiếp cận để hái.
Xoay thu hoạch xong thường được người dân bán cho thương lái hoặc mậu dịch ở xã để đổi lấy các nhu yếu phẩm như muối, bột ngọt, đường, gạo… để nuôi sống gia đình trong những ngày giáp hạt. Đó là món quà mà thiên nhiên ban tặng họ hàng năm. Vào mùa xoay (từ giữa tháng 7 đến tháng 9 Âm lịch), từng nhóm thương lái từ An Khê đổ xô vào Kbang rồi tỏa ra các ngả đường đi về xã Sơn Lang, Kroong để đón mua những gùi xoay của đồng bào dân tộc thiểu số đem bán. Cứ vài ba ngày là gom lại được cả xe tải.
Cây xoay là loại thân gỗ cứng, mọc rải rác trong rừng, có cây to vài người ôm, khi trưởng thành thân cao vút thẳng đứng chừng 20-30 m, tán xòe rộng như một chiếc dù. Vào thu, chen trong lá là những chùm trái có hình bầu dục. Bên ngoài lớp vỏ trái xoay có màu nâu thẫm, hạt màu nâu đen rất cứng.  Khi ăn chỉ cần dùng tay ấn nhẹ bóc lớp vỏ giòn bên ngoài để lộ ra lớp cơm bên trong. Cơm thường có màu vàng sậm, xốp và mềm. Khi ăn cảm giác đầu tiên là trái có vị chua chua, nhưng để lâu một chút ta sẽ thấy vị chua tan biến, còn đọng lại vị ngọt thanh rất riêng biệt, mang hương thơm đặc trưng của rừng núi Tây Nguyên.
 
Trái xoay có tên khoa học là Velvet tamarind, có nơi gọi là trái nhung vì bên ngoài lớp vỏ trái xoay có một lớp lông tơ mịn như nhung. Xoay là quả ăn chơi, khi ngào đường đóng gói sẽ để dành ăn được lâu. Theo khoa học, trái xoay chứa lượng protein rất thấp, chất xơ dạng thô cao vừa phải nên có thể giúp giảm nồng độ cholesterol trong máu rất tốt. Loại quả này đến giờ vẫn là món được nhiều người ưa chuộng, song hiện nay việc khai thác ồ ạt đã khiến xoay rừng ngày càng cạn kiệt. Thay vì vừa thu hoạch vừa gìn giữ như người dân Bahnar trước kia, người ta sẵn sàng đốn hạ cả cây, tranh giành nhau để hái.
Nay về lại với Kbang, những cây xoay dọc đường đi công tác năm xưa đã không còn nữa. Và, những người dân một thời lấy quả xoay làm nguồn sống đã không còn nô nức, hăm hở sáng sáng đeo gùi luồn rừng nhặt quả xoay, để nghe tiếng chim hót và chờ đón những âm thanh rào rạt quen thuộc của những quả xoay rơi cái thời rừng còn là nguyên sinh. Nay tất cả chỉ còn là hoài niệm…
An Sinh

Có thể bạn quan tâm

Xã Gào có nhiều tiềm năng phát triển nông nghiệp công nghệ cao và năng lượng tái tạo. Ảnh: Quang Tấn

Khởi sắc trên vùng đất 2 lần được phong anh hùng

(GLO)- Xã Gào (tỉnh Gia Lai) là địa phương 2 lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Ngày nay, vùng đất này đã và đang đổi thay mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH) và giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống.

Xã An Toàn trong diện mạo mới

Xã miền núi An Toàn khởi sắc

(GLO)- Là xã miền núi xa xôi, giao thông cách trở, trước đây, đời sống của người dân xã An Toàn (tỉnh Gia Lai) gặp rất nhiều khó khăn. Đến nay, vùng đất này đã khởi sắc nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cùng nỗ lực vươn lên của cán bộ, đảng viên và người dân địa phương.

Niềm vui từ những ngôi làng mới

Niềm vui từ những ngôi làng tái định cư

(GLO)- Từ những vùng thường xuyên bị ngập lụt, sạt lở chuyển đến nơi ở mới, với sự hỗ trợ của Nhà nước, người dân các làng tái định cư bắt đầu ổn định cuộc sống. Thật sự không ai bị bỏ lại phía sau và niềm vui hiện hữu trên từng nếp nhà là minh chứng cho chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước.

Tặng 12 xe đạp cho học sinh xã Ia Dreh

Tặng 12 xe đạp cho học sinh xã Ia Dreh

(GLO)- Sáng 30-9, tại Trường THCS Ngô Quyền (xã Ia Dreh, tỉnh Gia Lai), Câu lạc bộ thiện nguyện Ngôi nhà yêu thương trực thuộc Hội Chữ thập đỏ tỉnh tổ chức Chương trình tặng xe đạp tiếp sức đến trường năm học 2025- 2026.

Ia Lâu - vùng đất hội tụ và giao thoa

Ia Lâu: Vùng đất hội tụ và giao thoa

(GLO)- Nằm ở vùng đệm biên giới phía Tây tỉnh Gia Lai, Ia Lâu là nơi cộng cư của nhiều dân tộc anh em. Từ chỗ gian khó, xã Ia Lâu đã nỗ lực vươn lên từng ngày. Đặc biệt, tiếng cồng chiêng, điệu then, tiếng khèn, tiếng trống tạo nên sắc màu riêng của vùng đất hội tụ và giao thoa.

Một góc xã đảo Nhơn Châu nhìn từ trên cao.

Cù Lao Xanh: Hòn đảo bình yên và quyến rũ

(GLO)- "Hi anh, đi Cù Lao Xanh không? Lâu lắm rồi mình chưa trở lại đó!" - Tin nhắn của người bạn đồng nghiệp cũ bỗng dưng hiện lên, kéo theo bao nhiêu kỷ niệm ùa về. Gật đầu cái rụp, tôi quyết định cùng các đồng nghiệp cũ tìm về hòn đảo bình yên và quyến rũ.

Anh Phùng Minh Tuấn (thôn Phú Cường, xã Chư Sê) phấn khởi vì mía tím được mùa, được giá.

Ngọt ngào mùa mía tím

(GLO)- Dọc các tuyến đường vùng cao nguyên Gia Lai, sắc tím của những bó mía tươi rói phủ đầy, trở thành món quà quê được nhiều người ưa chuộng. Nhờ cây mía tím, nông dân nơi đây có thêm nguồn thu nhập ổn định, đời sống ngày càng được nâng cao.

“Làng Cam” trên miền biên viễn Ia O

“Làng Cam” trên miền biên viễn Ia O

(GLO)- Để thoát khỏi chế độ diệt chủng Khmer Đỏ, năm 1976, gần 30 hộ dân từ huyện Oyadav (tỉnh Ratanakiri, Vương quốc Campuchia) chạy sang xã Ia O (tỉnh Gia Lai). Họ đã được cán bộ, người dân địa phương cưu mang, đùm bọc rồi trở thành một phần cộng đồng cư dân nơi đây cho đến tận hôm nay.

Gia Lai tiếp nhận 392 đơn vị máu an toàn

Gia Lai tiếp nhận 392 đơn vị máu an toàn

(GLO)- Sáng 23-8, tại Hội trường 20/10 UBND xã Đak Đoa, Ban Chỉ đạo vận động hiến máu tình nguyện (HMTN) tỉnh Gia Lai phối hợp với UBND các xã: Đak Đoa, Ia Băng, Đak Sơmei, Kon Gang, Kdang và Khoa Huyết học-Truyền máu (Bệnh viện Đa khoa Gia Lai) tổ chức Ngày hội HMTN năm 2025.

null