Nhận định được đưa ra tại Tọa đàm Giải pháp khoa học công nghệ nâng cao chất lượng lúa và lúa giống, do (VIETRISA) tổ chức ngày 4/9, tại Cần Thơ.
Nội địa hóa gần 98% lúa giống
Ông Trần Xuân Định - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại giống cây trồng Việt Nam (VSTA) - cho biết, Việt Nam bứt phá ngoạn mục. Từ chỗ đất nước thiếu ăn, đã vươn lên top 3 thế giới về xuất khẩu gạo, năng suất bình quân 6 tấn/ha, tổng sản lượng hơn 43 triệu tấn mỗi năm. năm 2024 lập kỷ lục, với khối lượng hơn 9 triệu tấn, kim ngạch hơn 5,6 tỷ USD.

Ông Trần Xuân Định cho rằng, người xưa đúng rút "nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống”, còn trong canh tác hiện đại giống là tiền đề. Hệ thống và nhân lực cho nghiên cứu giống lúa khá lớn, đa dạng và khắp cả nước, với hàng chục viện nghiên cứu, trung tâm giống của các tỉnh thành, trường đại học, công ty, tập đoàn.
Trong tổng diện tích lúa gieo trồng hàng năm 7,2 triệu ha, tổng nhu cầu giống mỗi năm từ 570.000 - 580.000 tấn, trong đó sản xuất trong nước gần 98%. Giống lúa góp phần quan trọng thực hiện tái cấu trúc lúa gạo, thực hiện lúa phát thải thấp; tăng năng suất, nâng cao thu nhập người trồng lúa, xây dựng trên thế giới.
Theo đại diện VSTA, vùng trũng về chất lượng hạt giống lúa lại chính ở tỷ lệ sử dụng giống không chính quy, không qua công nghệ chế biến nhiều nhất. Thực tế, toàn vùng, hệ thống giống chính quy (doanh nghiệp, trung tâm giống) đáp ứng khoảng 45% nhu cầu; hệ thống nông hộ (tổ hợp tác, hợp tác xã) sản xuất khoảng 25%, còn lại nông dân tự chủ về giống. Trong khi ở phía Bắc, hệ thống giống sản xuất giống chính quy sản xuất, đáp ứng khoảng 80% nhu cầu.
Về phân phối hạt giống, khu vực phía Nam, công ty giống bán sỉ cho đại lý hoặc hợp tác xã, thương lái, bán thẳng cho người sản xuất gắn với bao tiêu sản phẩm. Ngoài ra, hiện xuất hiện tình trạng bán giống kiểu đa cấp, bán online gây thiệt hại cho nông dân.
Ứng dụng AI kiểm tra giống lúa
TS. Trần Ngọc Thạch - Viện trưởng Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long - cho biết, việc ứng dụng AI để kiểm tra giống lúa đang đi đúng hướng, hỗ trợ rất nhiều cho các nhà sản xuất, quản lý để kiểm soát chất lượng giống. Tuy nhiên, cần phải có cơ sở dữ liệu lớn, bởi hiện cả nước có hàng trăm giống lúa được gieo trồng, nên phải có quá trình tích hợp dữ liệu cho AI nhận diện.

Để mở rộng áp dụng AI trong kiểm soát chất lượng lúa giống, ông Thạch cho rằng, cần xem xét khung pháp lý, đánh giá độ tin cậy của công nghệ, có minh chứng cụ thể, có dữ liệu lớn. Xem đây như phương pháp song song có thể cùng thực hiện với phương pháp đánh giá trong phòng thí nghiệm.
Theo các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh lúa giống, thực tiễn sản xuất lúa gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long cho thấy, khi nông dân sử dụng giống lúa kém chất lượng sẽ phát sinh rất nhiều vấn đề. Khi đó, chất lượng lúa gạo Việt Nam sẽ ảnh hưởng, chi phí sản xuất tăng, năng suất giảm, ảnh hưởng thương hiệu... Bên cạnh đó, ngành lúa giống cũng đối mặt với , xâm nhập mặn, hạn hán, sâu bệnh ngày càng gia tăng... làm tăng chi phí quản lý đồng ruộng.
Để duy trì chất lượng gạo xuất khẩu, yêu cầu chất lượng hạt giống ngày càng khắt khe, chỉ có con đường ứng dụng khoa học công nghệ một cách bài bản, đồng bộ, qua đó nâng tầm hạt gạo Việt Nam.
Theo Cảnh Kỳ (TPO)