Củi tem phiếu thời bao cấp

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Hôm qua, ngồi với mấy nhà khoa học từ Đà Nẵng và Hà Nội vào, nói chuyện văn hóa Tây Nguyên, nhắc tới “củi hứa hôn” của người Xê Đăng, tôi bật nhớ đến chuyện một thời cán bộ ở TP. Pleiku được mua củi theo tem phiếu. 
Một ông tiến sĩ trợn mắt hỏi: “Ở Pleiku thời ấy mà phải mua củi theo phiếu á? Hồi ấy từ Biển Hồ ra phía Bắc, núi Hàm Rồng vào phía Nam đã chạm rừng rồi mà củi lại phân phối ư?”. Vâng, hồi ấy củi được phân phối theo phiếu, như phiếu vải, phiếu thịt, đường sữa, phụ tùng xe đạp... Tên đúng của nó là phiếu chất đốt.
Cái bãi tập kết củi đối diện Siêu thị Co.op Mart Pleiku bây giờ. Củi có nhiều loại. Một là bìa gỗ lấy từ các xưởng cưa của Nhà nước về. Người ta lấy lõi còn bìa và đầu thừa đuôi thẹo bán theo phiếu. Loại nữa là những cây gỗ chết cháy trong rừng được khai thác về, nguyên cây, đen nhẻm.
Tranh thủ giờ hành chính, cán bộ, công nhân viên đi xếp phiếu mua củi. Hồi ấy, tranh thủ giờ hành chính là bình thường, mua cám heo, phân đạm, các loại tiêu chuẩn theo phiếu... đều đi mua trong giờ hành chính. Cũng không dễ dàng đi. Nhà neo người thì mang xe đạp, sau khi được đo đủ tiêu chuẩn (chả biết đo có đúng không?) thì xếp riêng ra, rồi xếp lên xe đạp, lần lượt chở nhiều chuyến về. Chủ yếu là dắt chứ không đạp được. Nhà đông người hơn thì mượn cái xe kéo, không thì thuê xe lam. Cũng có khi tranh thủ được chuyến xe Zeep của cơ quan.
Chủ nhật là ngày bổ củi. Lại cũng có mấy cách, đơn giản nhất là thuê. Thị xã Pleiku hồi ấy có mấy người chuyên bổ củi thuê, rất chuyên nghiệp, một buổi là xong. Họ có búa, rìu, có nêm (bổ củi to phải có cái nêm bằng sắt hoặc gỗ ấy), có cưa, có kinh nghiệm. Phức tạp mà vui là kêu bạn bè tới giúp, chủ yếu là kiếm cớ để buổi trưa... nhậu. Chồng lăng xăng chỉ huy và làm, vợ đi chợ chuẩn bị bữa trưa. Cách này vừa tốn kém, vừa có khi phải mấy chủ nhật mới xong đống củi, nhưng lại vui. Tôi thường chọn cách thứ hai.
Những ngày nhà tôi tổ chức bổ củi, anh em viết lách ở Pleiku lại có dịp tụ họp. Mấy ông trẻ tuổi thì tới từ sáng để làm, sau khi tôi mời đủ lệ bộ “tô ly điếu” ở cửa hàng ăn uống Hoa Lư, là mức ăn sáng thời thượng hồi ấy gồm 1 tô phở, 1 ly cà phê và thuốc lá, đa phần là Capstan. Khề khà gần 9 giờ thì vào việc. 11 giờ trưa, vợ tôi chuẩn bị xong bữa trưa, thêm vài bạn nữa được tôi hẹn trước ghé vào, thế là có khi ngồi tới... chiều tối, mặc đống củi ngổn ngang. Những người thường có mặt ở những cuộc ấy có Hương Đình, Phạm Đức Long, Chử Anh Đào, Bạch Ngọc, Ngọc Toán...
Bây giờ cũng ít người hình dung được cái bếp củi trong nhà tập thể thời ấy. Một miếng ván được bắc ngang bụng, chiều ngang khoảng 60 cm, dài 1,2 m. Trên ấy là bếp, tùy từng nhà, có khi là cái kiềng bằng sắt, có khi là ông đầu rau nặn bằng đất bán ngoài chợ, có khi là 3 cục táp lô hoặc gạch, xịn hơn thì là cái lò, có loại lò mẹ bồng con do một họa sĩ người Huế phát minh bán khắp nước, nấu 1 lúc được 2 nồi mà củi chỉ một cửa vào. Dưới tấm ván ấy là... củi. Cũng đều chằn chặn, cũng ngăn nắp như củi hứa hôn. Chỉ khác, củi hứa hôn đa phần muốn nấu phải chẻ lại nếu dùng cho các bếp của căn hộ tập thể cán bộ thời ấy, còn ở đây, chẻ vừa đun, không phải chẻ lại. Buổi trưa đi làm về, vợ chồng mỗi người một tay lo nấu nướng. Bao giờ cái bếp cũng được nhóm lên đầu tiên. Góc bếp luôn có sẵn bó ngo (nhựa thông) dành để nhóm lửa.
Tôi có vài kỷ niệm về củi. Một là, ba tôi từ Huế lên thăm vợ chồng tôi. Được mấy ngày thì ông nằng nặc đòi về vì ở đây... buồn quá. Vợ chồng tôi đi làm, mỗi ông thơ thẩn trong khu tập thể vắng lặng, vì ai cũng đi làm, quán xá không như bây giờ, mà thế hệ ông cũng ít la cà quán xá. Tôi bèn nghĩ cách giữ ông, ấy là mỗi buổi đi làm “giao” cho ông mấy khúc củi, nói ông ở nhà chẻ cho con. Nhẩm tính phải cả tháng ông mới xong. Nhưng được đúng 3 ngày, ông bảo củi xong rồi, con mua vé ba về.
Hai là, ông bạn tôi dạy Trường Đại học Tổng hợp Huế dẫn sinh viên đi thực tế, lấy nhà tôi làm đại bản doanh. Hồi ấy, vợ tôi đi làm về còn nhận nước ngọt từ một cơ sở sản xuất thủ công bỏ cho các quán nước. Cái xe đạp mà chở được cả trăm chai, lên cái dốc ngã tư Đài Phát thanh-Truyền hình vời vợi, toàn dắt bộ nên về muộn. Mỗi ngày, tôi giao cho ông ấy chẻ một ít củi để tôi về là có cái nấu cơm ngay, vợ về chỉ việc ăn. Ông này tuy dạy đại học nhưng chẻ củi cũng rất nghề, cái sàn bếp lúc nào cùng đầy củi đã chẻ.
Tất nhiên, thời gian ba tôi và ông bạn ở nhà tôi chẻ củi thì nhà tôi không phải tổ chức “lễ hội bổ củi” nữa, dù chủ nhật bạn bè vẫn tụ bạ.
Sau thời củi thì đến thời bếp mùn cưa, rẻ hơn củi nhiều dù nhóm lâu hơn, đòi hỏi sự khéo tay hơn. Sau mùn cưa thì tới bếp điện nếu nhà không nuôi heo. Sau đấy nữa thì bếp ga và giờ đa phần đã bếp từ.
Thế nên giờ mới có chuyện, 23 tháng Chạp, nhà ai cũng cúng ông Táo, tiễn Táo lên trời mà trong nhà không có ông đầu rau (Táo) nào và cũng chả có chỗ để bàn thờ ông Táo. Năm nào đấy, đúng ngày ông Công ông Táo, tôi làm bài thơ “Tiễn Táo” có câu: “Bật bếp ga lên tiễn Táo/thấy mình run tay cời bếp nhà mình…”.
VĂN CÔNG HÙNG

Có thể bạn quan tâm

Xã Gào có nhiều tiềm năng phát triển nông nghiệp công nghệ cao và năng lượng tái tạo. Ảnh: Quang Tấn

Khởi sắc trên vùng đất 2 lần được phong anh hùng

(GLO)- Xã Gào (tỉnh Gia Lai) là địa phương 2 lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Ngày nay, vùng đất này đã và đang đổi thay mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH) và giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống.

Xã An Toàn trong diện mạo mới

Xã miền núi An Toàn khởi sắc

(GLO)- Là xã miền núi xa xôi, giao thông cách trở, trước đây, đời sống của người dân xã An Toàn (tỉnh Gia Lai) gặp rất nhiều khó khăn. Đến nay, vùng đất này đã khởi sắc nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cùng nỗ lực vươn lên của cán bộ, đảng viên và người dân địa phương.

Niềm vui từ những ngôi làng mới

Niềm vui từ những ngôi làng tái định cư

(GLO)- Từ những vùng thường xuyên bị ngập lụt, sạt lở chuyển đến nơi ở mới, với sự hỗ trợ của Nhà nước, người dân các làng tái định cư bắt đầu ổn định cuộc sống. Thật sự không ai bị bỏ lại phía sau và niềm vui hiện hữu trên từng nếp nhà là minh chứng cho chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước.

Tặng 12 xe đạp cho học sinh xã Ia Dreh

Tặng 12 xe đạp cho học sinh xã Ia Dreh

(GLO)- Sáng 30-9, tại Trường THCS Ngô Quyền (xã Ia Dreh, tỉnh Gia Lai), Câu lạc bộ thiện nguyện Ngôi nhà yêu thương trực thuộc Hội Chữ thập đỏ tỉnh tổ chức Chương trình tặng xe đạp tiếp sức đến trường năm học 2025- 2026.

Ia Lâu - vùng đất hội tụ và giao thoa

Ia Lâu: Vùng đất hội tụ và giao thoa

(GLO)- Nằm ở vùng đệm biên giới phía Tây tỉnh Gia Lai, Ia Lâu là nơi cộng cư của nhiều dân tộc anh em. Từ chỗ gian khó, xã Ia Lâu đã nỗ lực vươn lên từng ngày. Đặc biệt, tiếng cồng chiêng, điệu then, tiếng khèn, tiếng trống tạo nên sắc màu riêng của vùng đất hội tụ và giao thoa.

Một góc xã đảo Nhơn Châu nhìn từ trên cao.

Cù Lao Xanh: Hòn đảo bình yên và quyến rũ

(GLO)- "Hi anh, đi Cù Lao Xanh không? Lâu lắm rồi mình chưa trở lại đó!" - Tin nhắn của người bạn đồng nghiệp cũ bỗng dưng hiện lên, kéo theo bao nhiêu kỷ niệm ùa về. Gật đầu cái rụp, tôi quyết định cùng các đồng nghiệp cũ tìm về hòn đảo bình yên và quyến rũ.

Anh Phùng Minh Tuấn (thôn Phú Cường, xã Chư Sê) phấn khởi vì mía tím được mùa, được giá.

Ngọt ngào mùa mía tím

(GLO)- Dọc các tuyến đường vùng cao nguyên Gia Lai, sắc tím của những bó mía tươi rói phủ đầy, trở thành món quà quê được nhiều người ưa chuộng. Nhờ cây mía tím, nông dân nơi đây có thêm nguồn thu nhập ổn định, đời sống ngày càng được nâng cao.

“Làng Cam” trên miền biên viễn Ia O

“Làng Cam” trên miền biên viễn Ia O

(GLO)- Để thoát khỏi chế độ diệt chủng Khmer Đỏ, năm 1976, gần 30 hộ dân từ huyện Oyadav (tỉnh Ratanakiri, Vương quốc Campuchia) chạy sang xã Ia O (tỉnh Gia Lai). Họ đã được cán bộ, người dân địa phương cưu mang, đùm bọc rồi trở thành một phần cộng đồng cư dân nơi đây cho đến tận hôm nay.

Sức sống mới ở An Nhơn Tây

Sức sống mới ở An Nhơn Tây

(GLO)- An Nhơn Tây-vùng đất gắn với Khu căn cứ cách mạng An Trường-từng giữ vai trò chiến lược trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. 50 năm sau ngày đất nước thống nhất, An Nhơn Tây hôm nay khoác lên mình diện mạo mới.

Gia Lai tiếp nhận 392 đơn vị máu an toàn

Gia Lai tiếp nhận 392 đơn vị máu an toàn

(GLO)- Sáng 23-8, tại Hội trường 20/10 UBND xã Đak Đoa, Ban Chỉ đạo vận động hiến máu tình nguyện (HMTN) tỉnh Gia Lai phối hợp với UBND các xã: Đak Đoa, Ia Băng, Đak Sơmei, Kon Gang, Kdang và Khoa Huyết học-Truyền máu (Bệnh viện Đa khoa Gia Lai) tổ chức Ngày hội HMTN năm 2025.

Ðồng lòng chung sức, vững bước đi lên

Xã Bình Hiệp huy động các nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội

(GLO)- Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Bình Hiệp (tỉnh Gia Lai) lần thứ I (nhiệm kỳ 2025 - 2030) diễn ra trong bối cảnh địa phương vừa trải qua một chặng đường nhiều thử thách nhưng cũng đầy dấu ấn. Phát huy thành tích đạt được, trong 5 năm tới, xã huy động các nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội.

null