Nhờ biết khai thác lợi thế thổ nhưỡng địa phương cùng sự sáng tạo không ngừng, anh Phạm Quang Mạnh (làng Đak Chă, xã Ia Pa, tỉnh Gia Lai) đã biến những quả bầu khô thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo.
Trò chuyện với chúng tôi, anh Mạnh cho hay: Ngày trước, anh là thợ chuyên làm đồ gỗ. Năm 2021, trong khi lướt mạng xã hội, anh bắt gặp hình ảnh một thanh niên người nước ngoài chế tác sản phẩm thủ công từ quả bầu hồ lô. Hình dáng độc đáo của quả bầu hồ lô khiến anh bị cuốn hút và nảy ra ý định làm thử. Sau khi lên mạng tìm hiểu, anh biết đến mô hình thủ công mỹ nghệ từ bầu hồ lô của người dân ở Tây Ninh. Nhận thấy đây là cơ hội và cũng là hướng đi riêng, anh quyết định tự trồng bầu hồ lô để chủ động nguồn nguyên liệu.
Do chưa có kinh nghiệm nên thời gian đầu khởi nghiệp, anh gặp khá nhiều khó khăn. Không nản lòng, anh kiên trì mày mò học hỏi qua mạng, sách vở, đồng thời quyết định vào tỉnh Tây Ninh học nghề, trực tiếp tham quan, tìm hiểu quy trình trồng, chăm sóc và chế tác sản phẩm từ bầu hồ lô.
Bên cạnh đó, anh còn dành thời gian khảo sát thổ nhưỡng, khí hậu tại xã Ia Pa và nhận thấy điều kiện tự nhiên tại địa phương rất phù hợp để phát triển giống bầu hồ lô. Đầu năm 2023, anh Mạnh đã đầu tư trồng 1 ha bầu hồ lô.
Với diện tích 1 ha, mỗi năm, anh Mạnh có thể thu hoạch 3 vụ, mỗi vụ khoảng 60.000 quả. Tuy nhiên, để tạo ra được những sản phẩm mỹ nghệ đạt chuẩn đòi hỏi người trồng phải tỉ mỉ ngay từ khâu tuyển chọn nguyên liệu. Những quả bầu được lựa chọn phải có hình dáng cân đối, hài hòa, bề mặt trơn láng, không bị trầy xước hay sâu bệnh. Khi bầu đạt độ già tối đa, khô tự nhiên trên giàn và chuyển sang màu trắng đục, phần gỗ bên trong đủ cứng cáp, thích hợp cho việc chế tác, anh mới tiến hành thu hoạch.
Trước khi đem phơi nắng, mỗi quả bầu phải được xử lý lớp vỏ bên ngoài bằng cách cạo nhẹ một lớp rất mỏng, giúp bầu khô dần từ trong ra ngoài, đồng thời loại bỏ mùi hăng tự nhiên còn sót lại. Sau khi xử lý vỏ, bầu được đem đi phơi nắng trực tiếp từ 8 đến 30 ngày, tùy vào kích thước từng quả. Quá trình phơi không chỉ giúp bầu đạt độ khô lý tưởng mà còn cho ra nhiều sắc độ màu gỗ khác nhau. Để tạo màu vàng óng cho sản phẩm, người thợ phải mài nhẵn qua máy đánh bóng.
Để tạo ra một sản phẩm mỹ nghệ hoàn chỉnh từ quả bầu hồ lô, người thợ phải trải qua một quy trình tỉ mỉ và công phu. Sau khi phơi khô, bầu sẽ được xử lý ruột bên trong, loại bỏ hoàn toàn phần xơ và hạt, sau đó tráng một lớp sáp ong để chống mối mọt và giúp bảo quản lâu hơn. Công đoạn này cũng giúp quả bầu giữ được màu sắc tự nhiên và mùi thơm nhẹ đặc trưng. Tiếp theo, người thợ sẽ vẽ mẫu phác thảo bằng bút chì trực tiếp lên bề mặt quả, rồi kiên nhẫn, tỉ mỉ theo từng nét phác mà khắc bằng tay hoặc máy laser chuyên dụng.
“Khi khắc họa tiết, người thợ phải thật khéo léo, nếu không chỉ một đường dao vụng về cũng có thể làm nứt, vỡ hoặc khiến sản phẩm bị thô, mất giá trị”-anh Mạnh tâm sự.
Sau khi hoàn thiện họa tiết, quả bầu được phủ 2 lớp nhựa bảo vệ nhằm tăng độ cứng cáp, chống thấm và tạo độ bóng đẹp cho sản phẩm. Tùy vào từng mẫu mã, sản phẩm được sơn thêm các màu sắc khác nhau và đính kèm phụ kiện như đèn led, đế gỗ hoặc các chi tiết trang trí nhỏ để tăng tính thẩm mỹ và công năng sử dụng.
![hl-2.jpg](https://cdn.baogialai.com.vn/images/23d3383bbefaeb2de490c9f3d783e50c7738d1a0bd49596485c3e83f466b913f7422d45de335aa570902009a749798f2/hl-2.jpg "Bằng bàn tay khéo léo và óc sáng tạo, anh Mạnh đã "hô biến" những trái hồ lô khô thành nhiều sản phẩm mỹ nghệ độc đáo. Ảnh: Lạc Hà")
Để kịp đáp ứng số lượng đơn hàng, anh Mạnh đã thuê 4 lao động địa phương có tay nghề chuyên khắc họa tiết, hoàn thiện sản phẩm. Đến nay, anh Mạnh đã cho ra đời hàng trăm mẫu mã mỹ nghệ độc đáo từ quả bầu hồ lô như: đèn ngủ, đèn để bàn, đèn treo tường, bình đựng rượu, bình phong thủy, vật phẩm trang trí, quà lưu niệm… Mỗi sản phẩm đều mang dáng vẻ riêng, vừa mộc mạc, dân dã vừa tinh tế hiện đại, phù hợp với nhiều không gian sống và gu thẩm mỹ khác nhau.
Anh Phạm Quốc Anh (thôn Đoàn Kết, xã Pờ Tó) chia sẻ: “Tôi đã mua một vài sản phẩm về trưng bày trong nhà và thấy rất đẹp, lạ mắt. Ngoài ra, tôi cũng đang tích cực giới thiệu, quảng bá sản phẩm này trên các nền tảng mạng xã hội để nhiều người biết đến giá trị của sản phẩm địa phương mình”.
Giá bán các sản phẩm dao động trong khoảng 80-300 ngàn đồng, tùy vào kích thước và độ tinh xảo. Mỗi năm, cơ sở của anh Mạnh bán ra hơn 1.000 sản phẩm. Ban đầu, anh Mạnh chỉ quảng bá và bán sản phẩm qua trang Facebook cá nhân và các hội nhóm yêu thích mỹ nghệ. Những ngày đầu, số lượng bán ra còn ít, chủ yếu cho bạn bè, người quen và một số khách hàng tình cờ biết đến qua mạng xã hội. Song sự độc đáo của từng sản phẩm hồ lô mỹ nghệ của anh dần thu hút được nhiều khách hàng từ các tỉnh đặt mua.
Không dừng lại ở thị trường trong nước, anh Mạnh mạnh dạn tiếp cận thị trường nước ngoài. Sau nhiều năm miệt mài tìm kiếm đối tác, chào hàng, đến nay, sản phẩm của anh đã được xuất khẩu sang Trung Quốc và một số nước Đông Nam Á.
Chia sẻ định hướng sắp tới, anh Mạnh bày tỏ: “Tôi dự kiến sẽ mở rộng diện tích trồng bầu hồ lô lên 1,9 ha; đồng thời tiếp tục tìm kiếm, mở rộng thị trường. Bên cạnh đó, tôi cũng đang nghiên cứu thêm mẫu thiết kế mới, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại để đáp ứng đa dạng thị hiếu khách hàng. Nếu tìm được đầu ra ổn định, tôi dự tính tuyển thêm lao động, góp phần giải quyết việc làm và tạo thu nhập cho người dân tại địa phương”.
