Mùa che mía

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Sau Tết, khi những đám mía lác đác phất cờ, ngọn chỉ còn dăm chiếc lá mọc sít nhau như hình nan quạt là lúc quê tôi bước vào mùa che mía. Từng nhóm khoảng mươi nhà hùn nhau mướn 1 bộ che (dân làng gọi là “ông Che”), chọn địa điểm thuận tiện, dựng chòi, coi ngày tốt động thổ mở lò, rước “ông Che”. Một năm thu hoạch nhiều loại hoa màu nhưng riêng vụ mía thì phải cúng mở lò.

Minh họa: Huyền Trang
Minh họa: Huyền Trang

Người mở lò phải là người có kinh nghiệm. Năm trước, ai mở mà lò xảy ra tai nạn thì năm sau người đó không được làm việc này nữa. Như thế, chủ che và chủ mía mới yên tâm. Vì có năm đang nấu, lò sập, đường hư, người bị bỏng!

Việc làm lò phải thật kỹ lưỡng để đảm bảo sự an toàn. Chọn chỗ đất cứng, đào sâu khoảng 1,5 m, chiều rộng, chiều dài phụ thuộc vào số chảo, phổ biến là lò 4 chảo. Đào xong, trét đất hoặc xây gạch xung quanh chống sạt lở, chừa miệng lò và lỗ thông hơi. Quan trọng nhất là làm bộ khung nắp lò, sao cho chịu được sức nặng của những chảo đường ở trên. Lấy mấy cây gỗ to, chắc, gác trên mặt lò, quấn dây thép gai bùng nhùng, dùng rơm trộn đất bọc lại để chống cháy, đặt chảo lên, tiếp tục trét cho kín mặt lò. Đợi mấy ngày cho khô, phải xông rồi mới nấu.

Người dân chặt mía không dùng dao, rựa mà dùng cuốc để “xỡng”. Giũa lưỡi cuốc thật bén, “xỡng” cả bụi mía rất nhanh, cây mía được chặt sát đất, phần gốc còn lại bằng siếng chớ không lởm chởm, đi chân trần trên đó không bị đâm. Đây là phần việc của đàn ông. Phụ nữ làm các việc nhẹ hơn: dùng câu liêm róc lá, trảy ngọn, lấy ngọn làm dây cột thân mía thành bó rồi trai tráng vác đến chòi để che ép.

Thời chưa có máy ép mía, bộ che được làm bằng những trục gỗ tròn, cứng. Kéo che là vài con bò đực to khỏe thay phiên nhau, cũng có con “bắt mánh”, đủng đỉnh đứng nhai lại, chủ phải cầm roi dứ dứ mới chịu kéo. Cho che ăn mía thường là một cu cậu choai choai, người lớn vác bã mía đem phơi khô làm bổi.

Tại lò, thợ nấu đường dùng vá lưới đan bằng kẽm, cán dài quậy đều, vớt bọt. Quá trình làm ra đường phải qua nhiều giai đoạn: nấu nước mía thành “chè hai”, tiếp theo là cô “chè hai”, múc đổ vào thùng đất (muỗng đường) miệng loe, đáy túm có lỗ, dùng nùn rơm nhét kín tạm thời, sau này rút ra cho mật chảy sạch, sản phẩm cuối cùng là đường.

Mùa che mía xóm làng khẩn trương, rộn ràng! Mía hạ xuống rào rào chen với tiếng cười nói rôm rả. Sau khi chặt, vườn tược thoáng đãng, nhà này với nhà kia tự nhiên thấy gần. Bã mía trắng phau phơi khắp mặt đất. Không khí thơm lừng mùi “chè hai”, mùi đường vừa chín tới. Những đêm trăng sáng, cánh con trai con gái có cớ gặp nhau, thỉnh thoảng phụ giúp chủ mía, chủ che đôi việc: con trai cột bó bổi ném vào lò, con gái cho che ăn mía. Chủ mía đãi họ gáo nước “chè hai” ngọt thanh, thơm dịu. Sẵn lò, có củ lang, củ mì gòn lùi một lát là chín, cả đám cùng ăn vui vẻ.

Từ ngày có nhà máy đường, cách chế biến thủ công không còn nữa. Nhưng mỗi khi có dịp nhìn cánh đồng mía bạt ngàn, ký ức mùa che mía dâng trào trong tôi với bao dư vị, như gáo nước “chè hai” đọng mãi trong tâm hồn.

PHAN VĂN THIÊN

Có thể bạn quan tâm

Xếp từng hạt gạo thành tranh

Xếp từng hạt gạo thành tranh

Cha mẹ làm nông, cả tuổi thơ của Trương Kim Ngân (sinh năm 1994) đã quen với việc gieo mạ, gặt lúa. Về sau, theo nghề họa sĩ - nghệ nhân, chị vẫn để bàn tay mình gắn bó với từng hạt gạo thân yêu thay vì chỉ có cọ, màu, giấy vẽ…

Khi sông gặp biển

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Khi sông gặp biển

(GLO)- Giữa dòng chảy ký ức, bài thơ "Khi sông gọi biển" của tác giả Nguyễn Thanh Mừng gợi về hình bóng con sông xưa với lời hẹn thơ ngây, thể hiện nỗi niềm tiếc nuối trước những đổi thay. Sông vẫn đợi, chỉ người đã không còn như trước.

Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

(GLO)- Suốt 50 năm qua, bà Kpă H’Mi (SN 1961, buôn Chư Jú, xã Ia Rsai, huyện Krông Pa) vẫn luôn say mê những giai điệu dân ca Jrai. Bà là niềm tự hào của buôn làng khi không chỉ lưu giữ mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ thêm yêu và gắn bó với những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Mắt hạ cho nhau

Thơ Lenguyen: Mắt hạ cho nhau

(GLO)- "Mắt hạ cho nhau" của Lenguyen là khúc ngân dịu dàng của tuổi học trò, nơi bằng lăng tím, phượng đỏ và tiếng ve gọi về ký ức. Bài thơ chan chứa hoài niệm, tiếc nuối những rung động đầu đời chưa kịp nói thành lời.

“Tên Người là cả một niềm thơ”

“Tên Người là cả một niềm thơ”

(GLO)- Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai) hiện trưng bày, giới thiệu nhiều hình ảnh, tài liệu, hiện vật về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Bác. Một trong số đó là tập sách “Tên Người là cả một niềm thơ” do ông Nguyễn Khoa-Cán bộ lão thành cách mạng trao tặng năm 2004.

Tháng năm nhớ Người

Tháng năm nhớ Người

(GLO)- Bài thơ “Tháng năm nhớ Người” của Lenguyen khắc họa hình ảnh Bác Hồ qua ký ức làng quê, tình mẹ, giọt lệ, hương sen và ánh nắng Nam Đàn,... như lời tri ân sâu lắng dành cho vị Cha già kính yêu của dân tộc suốt đời vì dân, vì nước.

Âm sắc Tây Nguyên trên quê Bác

Âm sắc Tây Nguyên trên quê Bác

(GLO)- Từ ngày 16 đến 20-5, gần 40 ca sĩ, diễn viên, nghệ nhân Gia Lai đã tham gia 2 sự kiện vô cùng ý nghĩa tại tỉnh Nghệ An. Đó là hội diễn nghệ thuật quần chúng “Tiếng hát Làng Sen” và triển lãm “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người” năm 2025.

Khai mạc triển lãm ảnh “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”

Khai mạc triển lãm ảnh “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”

Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2023); 47 năm Ngày Quốc tế Bảo tàng (18/5/1978 - 18/5/2025), sáng 12-5, Bảo tàng tỉnh Bình Định phối hợp Bảo tàng Quang Trung khai mạc triển lãm ảnh chủ đề “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”.

Thơ Đào An Duyên: Mây biên giới

Thơ Đào An Duyên: Mây biên giới

(GLO)- “Mây biên giới” của tác giả Đào An Duyên là bài thơ giàu cảm xúc về vẻ đẹp thanh bình nơi biên cương Tổ quốc. Tác giả khắc họa hình ảnh cột mốc trong nắng dịu, mây trời không lằn ranh, rừng khộp lặng im... như một bản hòa ca của thiên nhiên và lịch sử...

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Gia Lai một hai ba

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Gia Lai một hai ba

(GLO)- "Gia Lai một hai ba" của Nguyễn Thanh Mừng dẫn người đọc qua những nẻo đường dốc đèo, qua tiếng thác reo và chiêng cồng, để gặp lại khí phách người xưa. Mỗi hình ảnh, mỗi nhịp thơ là một lát cắt vừa hoang sơ, vừa tự hào về bản sắc không thể phai mờ của đại ngàn Tây Nguyên.