Lòng hiếu khách của người Tây Nguyên xưa

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Làng của người Tây Nguyên xưa thường quần cư, cố kết theo từng lãnh địa khu biệt và ở thế cô lập, khép kín. Khoảng cách giữa làng này và làng kia khá xa, có khi cách nhau hàng chục cây số. Thế nhưng, với lòng hiếu khách, giữa các làng luôn có sự thân thiết, giao hảo.

Sự thân thiết, giao hảo giữa các làng của người Tây Nguyên xưa thường được khởi nguồn từ những cuộc thăm hỏi, dự lễ của các gia đình trong dòng họ hay dịp hội làng. Trong các cuộc ấy, người ta thường mang theo rượu ghè, heo, gà, gạo nếp… để đóng góp, cũng là cách đỡ gánh vất vả cho chủ nhà, chủ làng. Gạo nếp thì nướng cơm ống lồ ô mà ăn. Rượu ghè thì mời nhau, uống qua uống lại. Heo thì giết thịt chia phần gói lá, làm đồ nhậu mời nhau…

Một ngôi nhà dài nhuốm màu thời gian của người Jrai tại buôn Du, xã Chư RCăm, huyện Krông Pa. Ảnh: P.V
Một ngôi nhà dài nhuốm màu thời gian của người Jrai tại buôn Du, xã Chư RCăm, huyện Krông Pa. Ảnh: P.V

Ngày xưa, giao thông đi lại rất khó khăn. Vì nhiều yếu tố, các làng có mối tương giao thân thiết lại rất xa nhau. Như con trai được con gái làng khác bắt chồng, lúc nhàn rỗi, khi nhớ người thân hoặc gia đình có việc, họ thường chân trần đi bộ về làng cũ. Đường đi nhiều khi hàng chục cây số. Trong điều kiện như vậy, mỗi chuyến đi thường xác định phải ở lại chục ngày. Cho nên, người đến làng cứ việc thăm thú, ăn uống, nghỉ ngơi hết nhà này sang nhà khác; chủ yếu là trong cùng dòng họ (theo họ mẹ-mẫu hệ).

Xưa kia, người Tây Nguyên có tục: Người dù xa lạ nhưng hễ cùng họ thì coi nhau như anh em ruột thịt, đến làng khác chẳng bao giờ lo thiếu đói. Họ cứ mặc nhiên tìm đến những gia đình cùng họ nhận anh em mà tá túc.

Bên ghè rượu cần. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc

Bên ghè rượu cần. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc

Thời trước, người Tây Nguyên thường ở trong các căn nhà dài. Thường thì mỗi gian là một gia đình nhỏ. Tùy theo tộc người, có nơi, các gia đình có ngăn bằng liếp tre, có nơi chỉ phân biệt với nhau bằng hàng cột kèo và bếp lửa.

Mỗi gian nhà dài thường có một gian đầu gắn với cầu thang lớn làm gian khách, là nơi tiếp khách và treo dựng các vật dụng của toàn đại gia đình như cồng chiêng, ghè ché…; gian cuối gắn với cầu thang nhỏ cho các con gái chưa bắt chồng quây quần nằm ngủ (con trai chưa lập gia đình thì ngủ ở nhà rông).

Khi con gái lớn “bắt chồng”, cưới trai làng hoặc “bắt” trai làng khác về nhà mình làm chồng thì các ông chồng bắt buộc phải mang họ khác (tránh loạn luân). Vì thế, trong một nhà dài, đàn ông (chồng, cha, ông) có thể mang nhiều họ khác nhau. Tuy nhiên, con cháu thì mang họ mẹ. Mỗi dòng họ thường làm những dãy nhà dài liền nhau, nối tiếp nhau, 1-2 dãy chạy dài. Những chàng rể khi nhớ đến họ hàng thì phải về nhà cũ, làng cũ của mình mà thăm chơi.

Thời bao cấp, có những kỹ sư nông nghiệp khi được tăng cường về các làng Tây Nguyên để làm công tác phòng-chống dịch bệnh, họ có thể đi đến nửa năm, không cần mang theo bất cứ thứ gì. Về làng, cứ tìm đến những dãy nhà có họ cùng với mình, thế là đương nhiên được coi là anh em ruột rà, là bà con gần gũi.

Lòng hiếu khách của người Tây Nguyên có yếu tố cộng đồng, có yếu tố dòng họ. Trong đó, người cùng họ, bất kỳ ở đâu, gặp nhau là coi nhau như bà con, anh em thân gần ruột thịt; có thể nhờ nhau, giúp nhau trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Có thể bạn quan tâm

Nhà thơ Ngô Thanh Vân: Đường văn chạm vào trái tim, thành tình yêu biết hát

Nhà thơ Ngô Thanh Vân: Đường văn chạm vào trái tim, thành tình yêu biết hát

(GLO)- Hơn 20 năm nuôi mộng văn chương, nhà thơ Ngô Thanh Vân đã trình làng 5 tập thơ, 2 tập truyện ngắn, 2 tập tản văn. Với chị, khi đường văn chạm vào trái tim sẽ trở thành tình yêu biết hát bởi mong muốn của người viết là được đồng hành với bạn đọc bằng những điều bình dị, chân thành nhất.

Ngọt thơm hương vị bánh dân gian

Ngọt thơm hương vị bánh dân gian

(GLO)- Nhân lễ giỗ Hoàng đế Quang Trung lần thứ 233 (1792-2025), ngày 19-9, tại Bảo tàng Quang Trung (xã Tây Sơn, tỉnh Gia Lai), Hội Liên hiệp phụ nữ (LHPN) tỉnh phối hợp với Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tổ chức hội thi “Làm bánh dân gian”.

EXPO 2025: Phô diễn vẻ đẹp tâm hồn xứ sở

EXPO 2025: Phô diễn vẻ đẹp tâm hồn xứ sở

(GLO)- Từ chỗ “xuất khẩu” thành công sắc màu thổ cẩm, tiếng cồng chiêng và võ cổ truyền, đoàn nghệ nhân và vận động viên Gia Lai tham gia Triển lãm Thế giới 2025 (EXPO 2025) tại Nhật Bản đã phô diễn trọn vẹn vẻ đẹp của tâm hồn xứ sở.

Ghè Tây Nguyên chứa đựng rất nhiều câu chuyện thú vị. Ảnh: Phương Duyên

Nghe ghè kể chuyện nhân sinh…

(GLO)- Ghè (còn gọi là ché) là một trong những vật dụng gần như không thể thiếu trong đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên. Từ chất liệu chế tác, kích thước đến kiểu dáng tai ghè, đặc biệt là hoa văn đều ẩn chứa những câu chuyện thú vị.

Mùa thu hát trên đồi

Mùa thu hát trên đồi

(GLO)- Phố núi Pleiku vẫn hằng lưu nhớ trong tâm trí nhiều người với một ngày đi qua bốn mùa đậm đà hương sắc. Ngày qua ngày, sắc thu chín đượm trên phố nhỏ. Mỗi sớm mai hay lúc muộn chiều, ngồi nơi gác nhỏ, nghe mùa thu hát trên đồi, tôi lại thấy yêu hơn cuộc sống này.

Thắp lên lời thơ quê xứ

Thắp lên lời thơ quê xứ

(GLO)- Giữa thời đại ngổn ngang những thanh âm đô thị, giữa nhịp sống hối hả dễ bào mòn gốc rễ bản thể, tập thơ Cồn quê xứ (NXB Hội Nhà văn, 2025) vừa ra mắt bạn đọc đầu tháng 7-2025 như một vọng âm dịu dàng từ đất mẹ, khiến ta như lắng lại...

Chuyện quanh gian bếp nhà Ma Hoa

Chuyện quanh gian bếp nhà Ma Hoa

(GLO)- Nhiều năm qua, căn bếp của già làng Kpă Jao-người trong buôn vẫn quen gọi là Ma Hoa (buôn Chính Hòa, xã Phú Túc, tỉnh Gia Lai) dần trở thành bảo tàng sống, lưu giữ ký ức về đời sống, văn hóa, gợi lại thanh âm của bao mùa lễ hội đã qua.

Dấu ấn nhiếp ảnh trẻ ở sân chơi quốc gia

Dấu ấn nhiếp ảnh trẻ ở sân chơi quốc gia

(GLO)- Tham gia Festival Nhiếp ảnh trẻ năm 2025, các tay máy Gia Lai đã đạt giải thưởng cao hoặc có tác phẩm được chọn triển lãm, củng cố kỳ vọng về lứa nghệ sĩ kế thừa với tố chất trẻ trung, tư duy nhanh nhạy và cực kỳ nghiêm túc trong sáng tạo nghệ thuật.

Hát bội ngân vang trong lễ giỗ danh nhân Đào Tấn

Hát bội ngân vang trong lễ giỗ danh nhân Đào Tấn

(GLO)- Cuối tuần qua, tại Đền thờ danh nhân văn hóa Đào Tấn (thôn Vinh Thạnh 1, xã Tuy Phước), lễ giỗ tưởng niệm 118 năm ngày mất của Hậu tổ nghệ thuật hát bội không chỉ là dịp tri ân công lao bậc tiền nhân, mà còn là cơ hội để các nghệ nhân giao lưu, chung tay gìn giữ di sản hát bội Bình Định.

null