Lòng hiếu khách của người Tây Nguyên xưa

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Làng của người Tây Nguyên xưa thường quần cư, cố kết theo từng lãnh địa khu biệt và ở thế cô lập, khép kín. Khoảng cách giữa làng này và làng kia khá xa, có khi cách nhau hàng chục cây số. Thế nhưng, với lòng hiếu khách, giữa các làng luôn có sự thân thiết, giao hảo.

Sự thân thiết, giao hảo giữa các làng của người Tây Nguyên xưa thường được khởi nguồn từ những cuộc thăm hỏi, dự lễ của các gia đình trong dòng họ hay dịp hội làng. Trong các cuộc ấy, người ta thường mang theo rượu ghè, heo, gà, gạo nếp… để đóng góp, cũng là cách đỡ gánh vất vả cho chủ nhà, chủ làng. Gạo nếp thì nướng cơm ống lồ ô mà ăn. Rượu ghè thì mời nhau, uống qua uống lại. Heo thì giết thịt chia phần gói lá, làm đồ nhậu mời nhau…

Một ngôi nhà dài nhuốm màu thời gian của người Jrai tại buôn Du, xã Chư RCăm, huyện Krông Pa. Ảnh: P.V
Một ngôi nhà dài nhuốm màu thời gian của người Jrai tại buôn Du, xã Chư RCăm, huyện Krông Pa. Ảnh: P.V

Ngày xưa, giao thông đi lại rất khó khăn. Vì nhiều yếu tố, các làng có mối tương giao thân thiết lại rất xa nhau. Như con trai được con gái làng khác bắt chồng, lúc nhàn rỗi, khi nhớ người thân hoặc gia đình có việc, họ thường chân trần đi bộ về làng cũ. Đường đi nhiều khi hàng chục cây số. Trong điều kiện như vậy, mỗi chuyến đi thường xác định phải ở lại chục ngày. Cho nên, người đến làng cứ việc thăm thú, ăn uống, nghỉ ngơi hết nhà này sang nhà khác; chủ yếu là trong cùng dòng họ (theo họ mẹ-mẫu hệ).

Xưa kia, người Tây Nguyên có tục: Người dù xa lạ nhưng hễ cùng họ thì coi nhau như anh em ruột thịt, đến làng khác chẳng bao giờ lo thiếu đói. Họ cứ mặc nhiên tìm đến những gia đình cùng họ nhận anh em mà tá túc.

Bên ghè rượu cần. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc

Bên ghè rượu cần. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc

Thời trước, người Tây Nguyên thường ở trong các căn nhà dài. Thường thì mỗi gian là một gia đình nhỏ. Tùy theo tộc người, có nơi, các gia đình có ngăn bằng liếp tre, có nơi chỉ phân biệt với nhau bằng hàng cột kèo và bếp lửa.

Mỗi gian nhà dài thường có một gian đầu gắn với cầu thang lớn làm gian khách, là nơi tiếp khách và treo dựng các vật dụng của toàn đại gia đình như cồng chiêng, ghè ché…; gian cuối gắn với cầu thang nhỏ cho các con gái chưa bắt chồng quây quần nằm ngủ (con trai chưa lập gia đình thì ngủ ở nhà rông).

Khi con gái lớn “bắt chồng”, cưới trai làng hoặc “bắt” trai làng khác về nhà mình làm chồng thì các ông chồng bắt buộc phải mang họ khác (tránh loạn luân). Vì thế, trong một nhà dài, đàn ông (chồng, cha, ông) có thể mang nhiều họ khác nhau. Tuy nhiên, con cháu thì mang họ mẹ. Mỗi dòng họ thường làm những dãy nhà dài liền nhau, nối tiếp nhau, 1-2 dãy chạy dài. Những chàng rể khi nhớ đến họ hàng thì phải về nhà cũ, làng cũ của mình mà thăm chơi.

Thời bao cấp, có những kỹ sư nông nghiệp khi được tăng cường về các làng Tây Nguyên để làm công tác phòng-chống dịch bệnh, họ có thể đi đến nửa năm, không cần mang theo bất cứ thứ gì. Về làng, cứ tìm đến những dãy nhà có họ cùng với mình, thế là đương nhiên được coi là anh em ruột rà, là bà con gần gũi.

Lòng hiếu khách của người Tây Nguyên có yếu tố cộng đồng, có yếu tố dòng họ. Trong đó, người cùng họ, bất kỳ ở đâu, gặp nhau là coi nhau như bà con, anh em thân gần ruột thịt; có thể nhờ nhau, giúp nhau trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Có thể bạn quan tâm

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

(GLO)- Không chế độ phụ cấp, bổng lộc nhưng nhiều năm qua, các cụ từ, bà vãi trong đội hậu cần, ban nghi lễ tại các đình, miếu trên địa bàn thị xã An Khê vẫn thầm lặng, miệt mài với công việc. Sự tự nguyện ấy xuất phát từ tâm huyết dành cho văn hóa, di sản của cha ông.

“Gạn đục khơi trong” để phát triển văn hóa

“Gạn đục khơi trong” để phát triển văn hóa

(GLO)- Sau nửa thế kỷ đất nước thống nhất, đời sống văn hóa tại nhiều ngôi làng Bahnar, Jrai có nhiều đổi mới, nhất là xóa bỏ những gánh nặng liên quan đến hủ tục. Nhưng để bảo tồn những giá trị cốt lõi của văn hóa vẫn là một hành trình cần “gạn đục khơi trong”.

Tùy theo điều kiện của từng gia đình để chuẩn bị quy mô lễ cúng lớn hay nhỏ

Gia Lai: Độc đáo lễ thổi tai của người Jrai

(GLO)- Nằm trong chuỗi các hoạt động Lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui huyện Phú Thiện năm 2025, sáng 27-3, tại xã Ia Yeng đã diễn ra lễ thổi tai của người Jrai. Nghi lễ được tái hiện rõ nét giúp du khách hiểu được ý nghĩa văn hóa tâm linh trong đời sống của người Jrai nơi đây.

Hội thảo “Vua Lửa-huyền thoại và hiện thực”

Hội thảo “Vua Lửa-huyền thoại và hiện thực”

(GLO)- Sáng 28-3, tại huyện Phú Thiện, UBND tỉnh Gia Lai phối hợp với Viện Hàn lâm Khoa học xã hội (KHXH) Việt Nam tổ chức hội thảo khoa học “Vua Lửa-huyền thoại và hiện thực", giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di tích Plei Ơi.

Nhớ hội trại ngày ấy

Nhớ hội trại ngày ấy

(GLO)- Cứ mỗi dịp tháng 3, khi thấy học sinh nô nức chuẩn bị cho hội trại, lòng tôi lại xao xuyến nhớ về những ngày áo trắng tung bay trên sân trường đầy nắng với bao ước mơ, hoài bão.

Lên núi săn cua đá

Lên núi săn cua đá

(GLO)- Nằm ở vùng Đông Nam tỉnh Gia Lai, nơi dòng sông Ayun hợp lưu với dòng chính sông Ba, thung lũng Ayun Pa không chỉ sở hữu đất đai phù sa màu mỡ mà còn đầy ắp sản vật. Một trong số đặc sản của vùng là cua đá.

Những bức ảnh cũ

Những bức ảnh cũ

(GLO)- Một hôm, tôi vô tình phát hiện cuốn album cũ nằm lẫn giữa đống giấy tờ trong ngăn tủ quần áo. Tôi cầm lên, có cảm giác như chạm vào từng ký ức xa xôi. Ngày xưa yêu dấu theo những bức ảnh lần lượt quay về.

“Tổ quốc bên bờ sóng”

“Tổ quốc bên bờ sóng”

(GLO)- Đó là chủ đề cuộc thi và triển lãm ảnh nghệ thuật cấp quốc gia do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức nhằm thực hiện kế hoạch tuyên truyền về biển, đảo năm 2025.