Lần đầu về làng Vua Lửa

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (năm 1975), Tây Nguyên là mảnh đất có sức hút lạ kỳ đối với các nhà khoa học nói chung, khoa học xã hội nói riêng.

Tôi bước chân vào công sở cuối năm 1985 cũng có thể xem là may mắn với một người có hướng làm nghiên cứu. Bởi lẽ, đó là khoảng thời gian cuối cùng, ngôi nhà khách mái tôn vách gỗ và bếp ăn tập thể của Sở Văn hóa-Thông tin là nơi lui tới của nhiều chuyên gia đầu các ngành như cụ Từ Chi, chú Nguyễn Tấn Đắc, anh Ngô Văn Doanh, anh Nguyễn Duy Thiệu… Theo bước chân thế hệ trước, tôi có cơ hội đến với thế giới của Yang Pơtao Apui (Vua Lửa) ngay từ những ngày mới rời ghế nhà trường.

Hôm ấy là một ngày giữa mùa khô lạnh lẽo, chú trưởng phòng đầu bạc gọi tôi lại bảo: “Ngày mai, ông Nay Quách (người Jrai, lúc ấy là Phó Giám đốc Sở Văn hóa-Thông tin) đi xuống chỗ Vua Lửa. Cháu có muốn đi không?”. Không cần suy nghĩ, tôi trả lời ngay: “Cho cháu đi với”. Chú trưởng phòng nói: “Chuẩn bị đồ mang theo, vì có thể phải ở lại qua đêm”.

Khu di tích lịch sử-văn hóa Plei Ơi. Ảnh: Đ.T

Khu di tích lịch sử-văn hóa Plei Ơi. Ảnh: Đ.T

Do tháp tùng Phó Giám đốc nên tôi được đi chiếc xe hơi sang trọng nhất mà tôi biết cho đến lúc ấy-đó là chiếc U oát. Xe này thời ấy hình như cơ quan nào cũng có. Với tôi, được di chuyển bằng xe U oát là nhất. Vì xe không bị kín và không có máy lạnh nên suốt hành trình, tôi không bị hành hạ bởi cảm giác say xe. Nghe lỏm chuyện của những người cùng đi tôi mới biết rằng: Vì chú Nguyễn Tấn Đắc (người của Viện Đông Nam Á lúc ấy đang nghiên cứu đề tài Vua Lửa) muốn xin tỉnh cho phép tổ chức lễ nhận gươm-nghi lễ cuối cùng-để người chờ kế vị lúc ấy là Siu Luynh chính thức trở thành Pơtao Apui nên Sở có chuyến khảo sát này. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, sau đó, nghi lễ nhận gươm đã không được diễn ra và Siu Luynh không trở thành vị Pơtao Apui thứ 14.

Tôi không nhớ chính xác giờ xe khởi hành từ Pleiku. Do đường khá dài, lại khó đi nên khi xuống khỏi đèo Chư Sê, rẽ vào Plei Ơi (xã Chư A Thai, huyện Ayun Pa) đã 2-3 giờ chiều. Trong nắng hanh vàng, tôi ngạc nhiên vì ngôi nhà được giới thiệu là của Vua Lửa khá tuềnh toàng so với những gì tôi tưởng tượng. Đó là ngôi nhà sàn dài, mái tranh, vách lồ ô, nằm cách biệt ở đầu một ngôi làng nhỏ bé (lúc ấy, Plei Ơi chỉ có 33 nóc nhà). Chúng tôi phải chờ ở dưới sàn, vì nghe nói Siu Luynh đang làm rẫy ở bên kia sông Ayun. Dân làng đã cho người đi gọi. Thông tin này lại thêm một lần làm tôi ngạc nhiên. Một câu hỏi cứ lởn vởn trong đầu tôi lúc ấy là: Vua sao lại phải đi làm rẫy?

Sau gần 1 giờ chờ đợi, Siu Luynh cùng vợ và mấy đứa con còn nhỏ của ông về nhà, lẳng lặng mở cửa (thực ra là một tấm liếp che cửa) cho chúng tôi lên nhà. Tôi đã hồi hộp để chờ thấy một người đàn ông uy nghi. Nhưng lại ngạc nhiên thêm một lần nữa, bởi người đàn ông trước mặt tôi không khác gì những người nông dân Jrai tôi từng gặp.

Bước lên chiếc cầu thang bằng gỗ có chiều rộng khoảng 30 cm, bên trên có khắc 2 bầu sữa mẹ, theo chân mọi người vào nhà mà tôi cứ thấy lành lạnh dọc sống lưng, bởi nhìn thì thế, nhưng tôi đã nghe rằng, Pơtao Apui “thiêng” lắm. Căn nhà có 3 gian, khách chỉ được ở gian đầu tiên (từ phía cửa vào). Gian thứ hai là nơi Pơtao Apui thực hiện lễ cầu mưa, nghiêm cấm khách lạ, nhất là phụ nữ. Gian trong cùng là không gian riêng của chủ nhà. Nghe chuyện và trực tiếp “mục sở thị”, một đứa sinh viên vừa ra trường với hơn 20 tuổi đầu là tôi càng thêm “xanh mắt”, làm gì cũng sợ “lỡ ra” mình phạm phải điều gì.

Dưới thung lũng ven sông Ayun, tháng 12 trời sập tối rất nhanh. Cái không gian tĩnh lặng giữa đồng hoang vào ban đêm như đẩy suy nghĩ và tưởng tượng của tôi về những yếu tố “thiêng” của Pơtao Apui tăng lên. Sau khi ăn bữa tối bằng các món “tự biên tự diễn” bên bếp lửa hồng, tôi được ưu tiên 2 cây cột ở góc Đông Nam của ngôi nhà để mắc võng. Chuẩn bị xong cái “ổ” cho mình, vừa hơi sờ sợ, lại vừa lành lạnh, tôi đang định cuộn mình trên võng thì bị chú Nay Quách quát, bắt dậy xem ông Siu Luynh cúng cầu sức khỏe cho đoàn và uống rượu cần. Vừa sợ thủ trưởng, vừa rờn rợn khi nghĩ về ông Vua Lửa, tôi liền đến bên bếp lửa cùng mọi người. Rồi cũng không hiểu vì sao và từ lúc nào, nỗi sợ hãi dần qua, tôi đặt hết câu hỏi này đến câu hỏi khác cho mọi người. Thật may mắn, ngay trong đêm ấy, tôi ghi lại được câu chuyện về “Chiếc gươm thần”, về chuyện anh em Tdía, Tdiêng rèn gươm, do Siu Luynh kể và người dịch từ tiếng Jrai sang tiếng Việt cho tôi một cách thích thú, hào hứng chính là chú Nay Quách.

Duyên nợ bắt đầu chuyến đi tưởng chỉ là một cuộc dạo chơi này, để sau đó, Plei Ơi trở thành nơi đi về gắn bó của tôi. Dần dần, tôi vơi đi cái cảm giác lành lạnh, sờ sợ khi gặp người đại diện cho Yang Pơtao. Vợ và các con của Siu Luynh cũng dần coi tôi như người nhà. Rơlan Hieo-người giúp việc cho Siu Luynh (trong vai trò của một Pơtao Apui) cùng dân làng Plei Ơi sau đó cũng giúp tôi rất nhiều trong công việc. Chả thế mà có chuyến, tôi “công du” ở Plei Ơi cả mấy tháng trời.

Có thể bạn quan tâm

Nhớ về Kbang

Nhớ về Kbang

(GLO)- Tháng 5-1992, tôi rời giảng đường trường đại học sư phạm với tương lai mờ mịt, bởi đó là năm ngành Giáo dục tinh giản biên chế rất nhiều. 

Báo Gia Lai sẽ truyền hình trực tiếp lễ viếng, truy điệu và an táng hài cốt liệt sĩ tại Nghĩa trang Liệt sĩ huyện Đức Cơ

Báo Gia Lai sẽ truyền hình trực tiếp lễ viếng, truy điệu và an táng hài cốt liệt sĩ tại Nghĩa trang Liệt sĩ huyện Đức Cơ

(GLO)- Chương trình lễ viếng, truy điệu và an táng hài cốt liệt sĩ tại Nghĩa trang Liệt sĩ huyện Đức Cơ sẽ được truyền hình trực tiếp trên kênh sóng truyền hình và livestream trên các nền tảng mạng xã hội của Báo Gia Lai vào lúc 9 giờ ngày 23-5. Mời quý vị khán giả đón xem.

Krông Pa tổ chức tập huấn xây dựng mã số vùng trồng

Krông Pa tổ chức tập huấn xây dựng mã số vùng trồng

(GLO)- Trong 2 ngày (13 và 14-5), Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Krông Pa phối hợp với Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Gia Lai tổ chức 2 lớp tập huấn xây dựng mã số vùng trồng cho gần 200 cán bộ, công chức cấp xã, các hộ dân, doanh nghiệp và HTX nông nghiệp trên địa bàn huyện.

Ngắm đom đóm trên phố núi Pleiku

Ngắm đom đóm trên phố núi Pleiku

(GLO)- Khi tiếng ve gọi hè, trên những tán cây xanh và ở dưới mặt đất ẩm ướt sau những cơn mưa giông đầu mùa trên phố núi Pleiku lập lòe ánh sáng đom đóm. Tất cả báo hiệu một mùa đom đóm bay-mùa bình yên ở thành phố trên cao nguyên xanh.

Chư Pưh: Giải ngân hơn 700 triệu đồng hỗ trợ hộ nghèo và đối tượng chính sách

Chư Pưh: Giải ngân hơn 700 triệu đồng hỗ trợ hộ nghèo và đối tượng chính sách

(GLO)- Ngày 12-5, tại trụ sở UBND thị trấn Nhơn Hòa (huyện Chư Pưh), Phòng Giao dịch Ngân hàng Chính sách Xã hội (CSXH) huyện Chư Pưh đã tiến hành giải ngân nguồn vốn tín dụng chính sách cho 15 hộ dân thuộc diện hộ nghèo và các đối tượng chính sách xã hội, với tổng số tiền 710 triệu đồng.

Gia Lai thành lập tổ công tác liên ngành triển khai chuyển tiếp quản lý về đầu tư công

Gia Lai thành lập tổ công tác liên ngành triển khai chuyển tiếp quản lý về đầu tư công

(GLO)- Ngày 12-5, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Rah Lan Chung ký Quyết định số 256/QĐ-UBND về việc thành lập Tổ công tác liên ngành triển khai chuyển tiếp quản lý các chương trình, nhiệm vụ, dự án, kế hoạch đầu tư công trong quá trình sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp.