Bí ẩn những kiệt tác bảo vật quốc gia: Bộ đĩa vàng hình hoa sen ẩn dật nửa thế kỷ

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Bộ đĩa vàng hình hoa sen Cộng Vũ cho thấy tài khéo của người thợ xưa, cũng như thẩm mỹ tuyệt vời thời Lý.

Bộ đĩa vàng hoa sen Cộng Vũ khi xếp rời - CỤC DI SẢN CUNG CẤP
Bộ đĩa vàng hoa sen Cộng Vũ khi xếp rời - CỤC DI SẢN CUNG CẤP


Món quà từ công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải

Một bộ 5 chiếc đĩa vàng chồng xếp lên nhau, lòng đĩa úp xuống, đã xuất lộ trong cuộc khai quật để làm công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải năm 1965. Do tìm thấy ở thôn Cộng Vũ nên sau này nhóm hiện vật còn có tên bộ đĩa vàng Cộng Vũ. “Sau khi phát hiện số hiện vật trên, đội thủy lợi đã đưa về nhà ông Trần Kim Hốt trong thôn Cộng Vũ cất giữ. Đây là nơi đội thủy lợi ở trọ để làm công trình. Sau đó, bộ đĩa được đưa về bảo quản tại kho của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Hưng Yên rồi bàn giao cho Kho bạc Nhà nước tỉnh Hưng Yên giữ. Những chiếc đĩa quý cứ ẩn dật trong kho như thế mấy chục năm rồi”, PGS-TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam, cho hay.

Mười năm sau khi xuất lộ, Hội đồng giám định Ngân hàng Nhà nước đưa ra kết quả giám định về bộ sưu tập đĩa này, cho thấy cổ vật được chế tạo bằng vàng tốt cùng một ít kim loại khác để gia tăng độ cứng. Bộ sưu tập gồm 5 chiếc đĩa vàng và 1 cục vàng nhỏ. Đĩa được tạo dáng tương tự nhau, như những đóa sen đang độ nở rộ. Trong đó, 1 chiếc có 29 cánh, 3 chiếc 20 cánh và 1 chiếc 16 cánh. Vai và đầu cánh sen lượn tròn tạo vẻ mềm mại, thanh thoát. Đài sen chính là lòng đĩa có trang trí họa tiết hoa văn hình chim phượng, cúc dây, hoa mẫu đơn...

Theo Sở VH-TT-DL Hưng Yên, dựa vào dấu vết kỹ thuật, nhất là độ mỏng của vàng có thể cho rằng các hiện vật được chế tác bằng kỹ thuật đúc. Trong khi đó, nhiều nghệ nhân chế tác vàng lâu đời lại cho rằng bộ sưu tập được làm bằng kỹ thuật dát mỏng, gò trên khuôn tạo dáng, chân đế tạo rời sau đó hàn liền với phần thân đĩa. Ảnh chụp độ phân giải cao cũng cho thấy dấu vết gò, hàn để ghép chân đế với thân đĩa.

Họa tiết hoa văn trang trí, đặc biệt là hoa văn hình chim phượng đứng trên hoa sen, đều được chạm khắc thủ công công phu, tỉ mỉ đến từng chi tiết, mang đặc trưng mỹ thuật thời Lý sau khi dáng đĩa đã định hình. Hoa văn hình hoa cúc dây được thể hiện với sự cách điệu cao độ, uốn lượn mềm mại vô cùng sinh động. Hồ sơ bảo vật quốc gia phỏng đoán đây là sản phẩm của nghệ nhân cao cấp trong các xưởng thợ do triều đình thành lập.

 

 Bộ đĩa vàng hoa sen Cộng Vũ khi chồng lên nhau
Bộ đĩa vàng hoa sen Cộng Vũ khi chồng lên nhau


Vật gia bảo của đệ nhất cung tần

Trong bộ sưu tập, đĩa số 5 có hoa văn trung tâm là đôi phượng lượn ngược chiều nhau thành một hình tròn quanh lòng đĩa. Cổ phượng cao, ngực ưỡn, cánh xòe, mình thon lẳn, đầu chầu vào trung tâm. Chân phượng đứng trên hoa sen với những móng sắc nhọn, khuỷu chân có cụm lông dài, mềm mại bay ra phía sau. Đặc biệt và độc đáo hơn cả là phần đuôi chim phượng to, dài gồm các tua lông kết thành chùm cuộn sóng nhiều lớp như thân rồng cùng thời.

“Hoa văn hình chim phượng trên đĩa vàng có nhiều đặc điểm tương đồng với hình chim phượng thời Lý được chạm khắc trên các thành bậc cửa chùa Hương Lãng ở Hưng Yên và chùa Bà Tấm ở Hà Nội”, Hồ sơ bảo vật quốc gia phân tích. Chính hình dáng và các họa tiết hoa văn này khiến các nhà nghiên cứu cho rằng bộ đĩa có niên đại thế kỷ 11 - 12 (thời Lý), dù chúng không mang minh văn ghi niên đại.

Theo hồ sơ của Sở VH-TT-DL Hưng Yên, cũng gần vị trí đào được bộ sưu tập có phủ thờ bà chúa Mụa, tức bà Trần Thị Ngọc Am, đệ nhất cung tần của chúa Trịnh Tráng. Một chiếc đĩa trong bộ có khắc dòng chữ “Thụy Minh công chúa kim giao lai trọng bát tinh”. Nhà nghiên cứu Trần Khoa Trinh năm 1966 dịch là “Vàng của công chúa Thụy Minh biếu lại, nặng tám hoa”. Chính vì thế, Hồ sơ bảo vật quốc gia cho rằng những đĩa vàng này có thể liên quan đến bà chúa Mụa, cũng là vật gia bảo còn giữ lại. Sau này, khi công chúa Thụy Minh (một trong những người con của bà và chúa Trịnh Tráng) được làm của riêng đã đem hiến vào chùa.

Tại các di tích khảo cổ học Việt Nam, số lần phát hiện hiện vật vàng chỉ đếm trên đầu ngón tay như lá vàng nhỏ mỏng in hình rồng thời Lý phát hiện năm 2003 tại Hoàng thành Thăng Long, hộp vàng hoa sen tại Đông Triều (2012)… Vì thế, lần công nhận bảo vật quốc gia cho bộ sưu tập đĩa vàng Cộng Vũ đặt ra một vấn đề mới. Đó là liệu người dân có cơ hội để chiêm ngưỡng các hiện vật này hay không, hay sau khi công nhận, bộ sưu tập đĩa vàng lại ngay lập tức quay trở lại kho của Kho bạc Nhà nước tỉnh Hưng Yên. Về điều này, Th.S Phạm Đình Phong, Phó cục trưởng Cục Di sản, cho biết: “Chúng tôi cũng rất mong các hiện vật này phát huy được giá trị. Muốn trưng bày, chúng ta cũng phải có được đủ điều kiện an toàn cho hiện vật”.

Theo TRINH NGUYỄN (TNO)

Có thể bạn quan tâm

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.

Di sản Hán Nôm: Khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

Di sản Hán Nôm khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

(GLO)- Có những trầm tích văn hóa nằm im lìm trong những đạo sắc phong cũ kỹ, tờ khế ước ruộng đất phủ bụi thời gian hay văn tế cổ xưa xướng lên nơi đình làng. Tại Gia Lai, kho báu di sản Hán Nôm ấy đang dần được đánh thức, góp phần khai mở lịch sử văn hóa của vùng đất cao nguyên.

Làng Mông trên cao nguyên

Làng người Mông trên cao nguyên

(GLO)- Tính đến thời điểm này, những hộ gia đình người Mông đã sinh sống được 42 năm trên cao nguyên Gia Lai. Vùng đất mà họ chọn là xã Ya Hội, huyện Đak Pơ. Theo thời gian, dấu ấn người Mông ngày càng in đậm trên mảnh đất này.

Tái hiện không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba

Tái hiện không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba

(GLO)- Thoát khỏi không gian gò bó trên sân khấu, Ngày hội văn hóa-thể thao các dân tộc thiểu số huyện Krông Pa lần thứ III-2025 được tổ chức dưới những bóng cây cổ thụ trong Công viên Phú Túc đã tái hiện một cách chân thực không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba.

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

(GLO)- Gần 2 năm đi vào hoạt động, Câu lạc bộ (CLB) Dệt thổ cẩm làng Groi (xã Ya Hội, huyện Đak Pơ) đã trở thành mái nhà chung cho những phụ nữ yêu thích nghề dệt. Thông qua các buổi sinh hoạt, chị em có cơ hội giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và chung tay gìn giữ, phát huy nghề dệt truyền thống.

Lễ cúng bến nước. Ảnh: M.H

Bến nước buôn Pông

(GLO)- Bến nước, dòng sông cũng như tập tục của bà con Jrai đã trở nên quen thuộc với tôi trong thời gian dài công tác tại ngôi trường bên bờ sông Ba.

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

(GLO)- Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu mang tính sống còn của đất nước trước vận hội phát triển mới. Trong đó, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã để xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp đang được dư luận hết sức quan tâm.

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Thần Bạch Mã (hay còn gọi là Thái giám Bạch Mã, Bạch Mã Thái giám) là vị thần có ảnh hưởng lớn trong đời sống tín ngưỡng dân gian ở vùng Tây Sơn Thượng đạo. Hiện nay, một số đình tại thị xã An Khê còn duy trì việc thờ cúng và gìn giữ sắc phong vua ban cho vị thần này.

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

(GLO)- Nhờ sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các đoàn thể chính trị-xã hội, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Jrai ở huyện Chư Pưh (tỉnh Gia Lai) đang có cơ hội để nâng tầm phát triển và khẳng định giá trị trong đời sống hiện đại.

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

(GLO)- Sau một thời gian dài gián đoạn, UBND xã Ia Peng (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) vừa phục dựng lễ cúng Yă Pum của người Jrai tại thôn Sô Ma Hang A. Đây là hoạt động tâm linh với ý nghĩa xua đuổi tà ma, cầu bình an, sức khỏe cho dân làng.

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

(GLO)- Chuyện về các Pơtao Apui (Vua Lửa) sở hữu gươm thần có quyền năng hô mưa gọi gió không chỉ là huyền thoại mà gắn với dòng chảy văn hóa, lịch sử của người Jrai ở thung lũng Ayun Hạ (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) suốt nhiều thế kỷ qua.