Bến nước buôn Pông

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Bến nước, dòng sông cũng như tập tục của bà con Jrai đã trở nên quen thuộc với tôi trong thời gian dài công tác tại ngôi trường bên bờ sông Ba.

Thầy giáo Kpă Pual kể rằng: Ngày xưa, người dân từ Krông Pông (Đắk Lắk) di cư sang lập làng tại vùng đất này nên lấy tên là buôn Pông (tức buôn Gum Gốp, xã Ia Rmok, huyện Krông Pa ngày nay) để ghi nhớ quê hương bản quán.

Ngày mới về trường, đời sống giáo viên chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn. Nhà công vụ chật chội, xa chợ, xa trung tâm huyện. Trường cũng được đầu tư đào giếng nhưng không có nước. Mọi sinh hoạt của chúng tôi đều nhờ cậy vào sông Ba.

Buổi chiều, tôi cùng đồng nghiệp thường theo bà con ra bến nước buôn Pông để lấy nước, tắm giặt. Các bà, các mẹ khoét sâu xuống bãi cát chỗ mép sông, chờ nước mạch ra rồi đổ qua bộ lọc bằng vải vào cái can nhựa hoặc vỏ bầu, rồi gùi về nhà.

Đám trẻ nhỏ trong làng cũng rủ nhau ra bãi cát gần đấy đá bóng. Tan cuộc, chúng chạy ùa vào vục nước uống rồi ào ra sông tắm mát dưới sự giám sát của người lớn. Đến đêm, thanh niên trong làng mang lưới, đèn pin hoặc đốt đuốc ra bến nước bắt cá và ngủ lại ở đó. Sớm mai lại có người ra bến lấy nước. Chính vì thế, bến nước buôn Pông luôn rộn rã tiếng cười nói. Họ cùng nhau chia sẻ công việc, buồn vui trong cuộc sống. Hầu như mọi chuyện trong làng đều được truyền đi tại bến nước nên tôi còn gọi nó là “bến thông tin”.

le-cung-ben-nuoc.jpg
Lễ cúng bến nước. Ảnh: M.H

Với người Jrai, vạn vật từ hạt thóc, con dao, ghè rượu… đều có linh hồn và mỗi thứ đều có cuộc sống riêng. Mỗi điều may rủi xảy ra với từng người, từng nhà, từng cộng đồng đều có liên hệ giữa họ với thế giới chung quanh. Nhất là nguồn nước-nơi nuôi sống họ mỗi ngày. Bởi thế mới có tục cúng bến nước nhằm tạ ơn và cầu xin thần linh phù hộ cho dân làng có sức khỏe dồi dào, không ốm đau.

Cách đây hơn nửa thế kỷ, học giả Jacques Dournes-một nhà “Tây Nguyên học” đã tinh tế nhận ra điều cốt lõi và sâu sắc nhất trong lễ cúng bến nước của người địa phương chính là đề cao thông điệp gìn giữ toàn vẹn và bền vững không gian sống của mình. Họ đã biết vận dụng yếu tố tín ngưỡng, tâm linh để thực hiện một cách khôn khéo thông điệp này.

Trong một lần tham dự lễ cúng bến nước, tôi được nghe già làng Rơ Ô Bhung chia sẻ: Trước khi tổ chức nghi lễ, già kêu gọi sự đóng góp của các hộ gia đình trong làng để mua lễ vật. Phụ nữ quét dọn, nhặt rác nơi đường làng, bến sông. Thanh niên trai tráng vào rừng chặt nứa, tre để đựng nước, dựng 2 cây nêu. Cây nêu lớn được dựng ngay trước nhà dài nơi đặt lễ cúng, còn cây nêu nhỏ dùng khi đoàn rước đi rước hồn nước. Lễ vật là 5 ché rượu, 1 con heo lớn và 1 con gà trống thiến.

Bên cạnh lễ cúng bến nước với mong muốn cầu sức khỏe, bình an, người Jrai nơi đây còn cho rằng nước cũng giúp con người “tẩy trần” mọi sự không may mắn nên mới có tục tắm sông xả xui. Nếu như lễ cúng bến nước mang tính cộng đồng thì lễ tắm sông xả xui lại là của cá nhân nào đó. Lễ này cũng được tổ chức tại bến nước của làng, mong mọi chuyện tốt đẹp trở lại. Lễ vật gồm 1 con heo, 1 con vịt và 1 ché rượu cần. Người gặp chuyện không may phải trực tiếp xuống tắm tại bến sông mong dòng nước cuốn đi xui xẻo, muộn phiền. Khi cúng xong, họ đem lễ vật về nhà để thết đãi dân làng.

Thời gian trôi qua, người ta ngăn đập thủy điện Sông Ba Hạ (Phú Yên) nơi hạ nguồn sông Ba. Khúc sông chảy qua bến nước buôn Pông trở thành khu vực chứa nước. Hầu như quanh năm nước đầy nên không còn bãi cát để bà con đào hố lấy nước như xưa. Thay vào đó, dân làng dùng nước giếng khoan hay nước bình. Các lễ cúng liên quan đến bến nước dần thưa vắng. Bến nước buôn Pông giờ chỉ còn là ký ức trong tôi và người dân ngày ấy.

Có thể bạn quan tâm

Bình Định trưng bày tài liệu lưu trữ 'Ký ức thanh xuân tập kết ra Bắc'

Bình Định trưng bày tài liệu lưu trữ 'Ký ức thanh xuân tập kết ra Bắc'

Hơn 1.500 tài liệu, tư liệu, hình ảnh tại cuộc trưng bày mang tên ‘‘Ký ức thanh xuân tập kết ra Bắc”, góp phần tái hiện một giai đoạn lịch sử đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, khi hàng vạn người con miền Nam rời quê hương, mang theo khát vọng thống nhất đất nước, lên đường ra Bắc.

Cứu lấy di sản nhà dài Ê Đê

Cứu lấy di sản nhà dài Ê Đê

Trong nhịp đô thị hóa, nhà dài dần vắng bóng tại các buôn làng Ê Đê. Có ngôi nhà dài gần như nguyên bản, nhưng ông Y Jui Êban ở buôn Kmrơng Prông B (xã Ea Tu, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) đang lo có thể đổ sập bất kỳ lúc nào.

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Việc Việt Nam tổ chức thành công Đại lễ Phật đản Liên Hợp Quốc - Vesak 2025 một lần nữa khẳng định vai trò ngày càng lớn của Phật giáo Việt Nam trong đời sống tôn giáo quốc tế.

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

(GLO)- Nhiều năm qua, anh Ksor Mang (SN 1986, buôn Phu Ma Nher, xã Ia Rtô, thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai) có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Jrai, nhất là việc truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ trẻ.

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Trong khuôn khổ lễ bế mạc Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc - Vesak 2025 diễn ra ngày 8/5, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam ghi nhận cùng lúc 5 kỷ lục về Phật giáo. Các kỷ lục được trao tặng cho Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh Gia Lai

(GLO)- Nhiều lần đến tham quan Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai), nhà giáo Tạ Chí Tào rất tâm đắc với những hiện vật thể hiện tấm lòng của người dân Tây Nguyên đối với Bác. Vì vậy, ông đã quyết định trao tặng một số hiện vật liên quan đến Bác Hồ mà mình đã sưu tầm cho Bảo tàng tỉnh.

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.

Di sản Hán Nôm: Khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

Di sản Hán Nôm khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

(GLO)- Có những trầm tích văn hóa nằm im lìm trong những đạo sắc phong cũ kỹ, tờ khế ước ruộng đất phủ bụi thời gian hay văn tế cổ xưa xướng lên nơi đình làng. Tại Gia Lai, kho báu di sản Hán Nôm ấy đang dần được đánh thức, góp phần khai mở lịch sử văn hóa của vùng đất cao nguyên.

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

(GLO)- Gần 2 năm đi vào hoạt động, Câu lạc bộ (CLB) Dệt thổ cẩm làng Groi (xã Ya Hội, huyện Đak Pơ) đã trở thành mái nhà chung cho những phụ nữ yêu thích nghề dệt. Thông qua các buổi sinh hoạt, chị em có cơ hội giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và chung tay gìn giữ, phát huy nghề dệt truyền thống.