Thị trường carbon: Cơ hội lớn để Việt Nam 'mở rộng cánh cửa' phát triển xanh

Trong bối cảnh thiên tai, bão lũ diễn biến ngày càng khốc liệt, cùng với cam kết mạnh mẽ hướng đến Net Zero, việc phát triển thị trường carbon không chỉ là một yêu cầu môi trường cấp bách mà còn là một cơ hội kinh tế vĩ mô trong dài hạn, đặc biệt là trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Vì thế, Việt Nam đang nỗ lực hoàn thiện cơ chế chính sách để sớm vận hành thị trường carbon, trong đó xác định sẽ không chạy theo số lượng tín chỉ giá rẻ, mà tập trung vào chất lượng để đảm bảo uy tín và lợi ích quốc gia.

Lộ trình cụ thể phát triển thị trường carbon

Chia sẻ tại Tọa đàm Chính sách “Định hướng thị trường carbon toàn cầu và Việt Nam: Những nhận định sau COP30 và hướng đi tiếp theo,” diễn ra sáng 25/11, ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết: "Trong những năm qua, xu thế chung cho thấy các công cụ định giá carbon như thị trường carbon, thuế carbon đang trở thành công cụ chính sách ngày càng phổ biến và phát triển mạnh mẽ, nhằm giúp các quốc gia giảm phát thải khí nhà kính, phát triển xanh."

Dẫn số liệu mới nhất từ báo cáo thực trạng và xu hướng định giá carbon năm 2025 của Ngân hàng Thế giới, ông Quang nhấn mạnh các công cụ định giá carbon trong thời gian qua đã góp phần kiểm soát hơn 20% lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu và tạo ra nguồn thu hơn 100 tỷ USD, qua đó góp góp nguồn lực lớn cho quá trình chuyển đổi xanh tại nhiều quốc gia.

Về phía Việt Nam, trong thời gian qua, để giảm phát thải khí nhà kính và xây dựng thị trường carbon, Chính phủ cũng đã khẩn trương xây dựng, ban hành khung pháp lý quan trọng, trong đó đặt ra lộ trình cụ thể để phát triển thị trường carbon. “Theo đó, từ nay đến năm 2028, Việt Nam sẽ vận hành thí điểm thị trường carbon; từ năm 2029 sẽ vận hành chính thức và kết nối với thị trường xanh quốc tế,” ông Quang thông tin.

Ông Quang cũng cho biết để tiếp tục hoàn thiện các chính sách để vận hành thị trường carbon hiệu quả theo lộ trình đã đề ra, hiện nay, Chính phủ đang giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, xây dựng 2 nghị định quan trọng. Đó là Nghị định về trao đổi quốc tế kết quả giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon; Nghị định quy định về dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon của rừng. Dự kiến bộ sẽ trình Chính phủ trong tháng 12/2025.

Ngoài ra, Chính phủ cũng giao Bộ Tài chính xây dựng Nghị định về sàn giao dịch carbon trong nước. Nghị định này đã được trình Thủ tướng Chính phủ.

Về định hướng phát triển thị trường carbon, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu cho biết từ kết quả của Hội nghị lần thứ 30 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP30) và quan điểm xuyên suốt của Việt Nam, thời gian tới thị trường xanh này sẽ được phát triển theo hướng không chỉ ưu tiên khối lượng giao dịch, mà xác định là công cụ quan trọng để chuyển đổi mô hình tăng trưởng, phát thải thấp.

“Do đó, Việt Nam không chạy theo số lượng tín chỉ giá rẻ, mà tập trung vào chất lượng để đảm bảo uy tín, lợi ích quốc gia,” ông Quang nói.

Công cụ then chốt để đạt được mục tiêu Net Zero

Với vai trò là đơn vị tổ chức tọa đàm, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Lê Trung Thành, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, cho biết thế giới đang chứng kiến những nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu của các quốc gia. Đặc biệt, sau COP30, các hoạt động toàn cầu, nhất là những quy định liên quan đến thoả thuận Paris đang mở ra giai đoạn mới cho thị trường carbon.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam đang khẩn trương cho việc thực hành thị trường các bon trong nước và hướng tới hội nhập sâu rộng. Tuy vậy, theo đại diện Trường Đại học Kinh tế, để phát huy hiệu quả, điều quan trọng là cần phải đẩy mạnh quan hệ đối tác công-tư và sự điều chỉnh phù hợp với các thông lệ quốc tế tốt nhất và thích ứng với bối cảnh địa phương.

Do đó, Tọa đàm Chính sách “Định hướng thị trường carbon toàn cầu và Việt Nam: Những nhận định sau COP30 và hướng đi tiếp theo" nhằm tăng cường sự hiểu biết về cơ hội và thách thức trong việc thiết lập và vận hành thị trường xanh của Việt Nam - bao gồm cả thị trường carbon rừng, đồng thời kết nối nỗ lực trong nước với xu hướng phát triển toàn cầu.

Chương trình kéo dài hai ngày, chia thành 5 phiên, tập trung vào hai chủ đề chính: Các khía cạnh chính sách liên quan đến định giá carbon rừng, tiêu chuẩn, các biện pháp bảo vệ, bình đẳng giới và hòa nhập xã hội; và sự phát triển của thị trường carbon Việt Nam, với mục tiêu xúc tác đầu tư tư nhân từ Canada và toàn cầu, cũng như tăng cường quan hệ đối tác thương mại trong lĩnh vực carbon và lâm nghiệp.

Trong đó, ba phiên đầu tiên tập trung đánh giá về khung pháp lý của Việt Nam, những thay đổi toàn cầu sau COP30 và các thách thức và cơ hội vận hành trong thị trường carbon (gồm phát triển carbon xanh và vai trò của khu vực tư nhân). Các phiên cuối tập trung vào kinh nghiệm thực tiễn và quy hoạch dài hạn, trong đó đề cập đến thị trường carbon rừng của Việt Nam trong bối cảnh xu hướng toàn cầu, tiếp theo là các nghiên cứu điển hình quốc tế từ Canada, Châu Phi, Indonesia, Philippines và Australia.

“Thời gian tới, chúng tôi cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng Chính phủ, các đối tác quốc tế và doanh nghiệp để thúc đẩy các nghiên cứu, chính sách, góp phần tạo nên hệ thống thị trường carbon hiệu quả, minh bạch và hài hòa lợi ích kinh tế, môi trường, xã hội hướng đến mục tiêu Net Zero vào năm 2050,” Phó Giáo sư, Tiến sỹ Lê Trung Thành nhấn mạnh.

Chia sẻ thông điệp về phát triển thị trường carbon, Giáo sư-Tiến sỹ Phạm Thu Thủy (Đại học Flinders) nhấn mạnh Việt Nam không bắt đầu từ con số 0, bởi đã có nhiều bài học kinh nghiệm quý giá, có thể đóng vai trò là cơ sở tham chiếu để điều chỉnh áp dụng và nhân rộng để phát triển thị trường carbon.

Tuy vậy, để đạt được tiến bộ thực sự, theo bà Thủy, Việt Nam cần biến bài học kinh nghiệm thành động lực chính sách và hành động cụ thể. Trong đó, việc phối hợp và hợp tác đóng vai trò rất quan trọng trong tất cả các lĩnh vực (ví dụ thủy sản, quy hoạch, nông nghiệp, lâm nghiệp, tài chính, năng lượng, bảo tồn, an ninh lương thực, văn hóa, du lịch).

Ngoài ra, dựa trên khoa học - tích hợp công nghệ AI và khoa học dựa vào cộng đồng để hỗ trợ quá trình ra quyết định. “Các cơ chế khuyến khích tài chính và xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự tham gia, cam kết lâu dài và tác động thực tế,” bà Thủy chia sẻ thêm.

Bà Lê Kim Dung, Trưởng Văn phòng đại diện tổ chức CARE tại Việt Nam, cũng đề xuất trong quá trình xây dựng một thị trường carbon, cần đảm bảo rằng các nhóm yếu thế (đặc biệt là phụ nữ và người dân thuộc các cộng đồng dân tộc thiểu số) được đưa vào các cơ chế vận hành thị trường carbon.

"Đây là điều thiết yếu để đạt được phương pháp tiếp cận 'không để ai bị bỏ lại phía sau' trong hành động khí hậu," bà Dung nhấn mạnh.

Về phía quốc tế, Đại sứ Canada tại Việt Nam Jim Nickel nhấn mạnh Canada cam kết sẽ hỗ trợ Việt Nam trong ứng phó với biến đổi khí hậu, trong đó thị trường carbon là một công cụ kinh tế then chốt để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 - như Việt Nam đã cam kết.

Với quan điểm đó, tọa đàm hôm nay sẽ là không gian mở để chia sẻ kinh nghiệm của Canada và quốc tế, đồng thời xác định các giải pháp thực tiễn được điều chỉnh phù hợp với Việt Nam, đảm bảo rằng tiến bộ kinh tế song hành cùng việc quản lý môi trường và sinh kế bền vững trong thời gian tới.

Theo Bảo Ngọc-Hùng Võ (Vietnam+)