Ngày tháng Chạp

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Tôi có thói quen khoanh tròn vào tờ lịch bàn, đếm tỉ mỉ những vòng quay của thời gian trôi qua. Đang là những ngày tháng Chạp, là khoảng thời gian lưng chừng, là điểm nối giữa hai mùa đông-xuân.
Thực ra, “chạp” là từ gốc Hán: ông cha ta cố tình đọc trại từ “lạp” trong “lạp nguyệt” thành chạp, giống như từng đọc trại theo âm Quảng Đông từ “tạp” trong “tạp hóa” thành chạp-chạp phô. Cho nên, bản thân 2 tiếng “tháng Chạp” đã thể hiện rõ năng lực giao lưu văn hóa đa dạng và sáng tạo của người Việt, một sự tiếp biến ngôn ngữ tinh tế. Mang lại cho tiếng Việt một danh từ rất đỗi gần gụi, thân thương và từ đó gợi ý tứ, thi hứng cho biết bao văn nhân.
Mùa tưới cà phê thường rơi vào cuối tháng Chạp. Lúc này, Tây Nguyên đang độ mùa khô và trời buổi sáng rất lạnh. Chỉ sau vài ngày tưới xong, cả vườn đã nở hoa trắng xóa và vấn vương một mùi thơm thanh thanh, ngòn ngọt. Chưa bao giờ cái lạnh hanh hao, se sắt, gió muốt lại chiếm trọn hết thảy “năm cùng, tháng tận”, lấy đi gần hết của tôi quỹ thời gian dằng dặc những ngày cuối năm. Tháng Chạp nơi tôi sống, những cây muồng già vặn mình răng rắc trong gió lạnh, trên cành trơ lại những chiếc lá già nua, khô rốc.
Tình người ấm hơn, nhiều hơn qua những đợt rét ùa về. Trên khắp sườn đồi, vườn rẫy, ai đó nương mình bên mái lều giữa vườn cà phê đang mùa tưới tắm. Rồi, khi bên ngoài đang tràn căng cơn lạnh buốt thì quây quần, dắt nhau đi qua ấm nồng; kể dăm ba câu chuyện nhà mình chuẩn bị cho Tết đến, xuân về mà ủi an cùng tình thân. Cũng xong việc bấm cành, sửa bồn từng gốc, bón phân tưới nước đợt đầu. Tháng Chạp về cùng nỗi hân hoan ánh lên trong mắt người. Người ta có thể tạm ngưng những sửa soạn, vui chơi để tranh thủ sự thuận lợi của thời tiết mà ươm nồng tiếp nối những mầm xanh, vụ mới trên vạt đồi, nương rẫy.
Minh họa: Huyền Trang
Minh họa: Huyền Trang
Những ngày tháng Chạp, nhìn ai cũng thấy hối hả, người làm công sở thì lo hoàn thành nốt công việc đang dang dở của năm cũ. Người kinh doanh, buôn bán thì tất bật chuẩn bị hàng bán Tết, bởi đây là thời điểm kinh doanh tốt nhất trong năm. Các cơ quan, công sở bận rộn với họp hành tổng kết, thi đua khen thưởng, liên hoan cuối năm.
Còn như mẹ tôi, người làm vườn thì tháng Chạp càng không ngơi nghỉ. Khi những hạt cà phê chất đầy trong kho, sau khi tưới tắm cho khu vườn đẫm nước, mẹ lại tảo tần bên thửa đất trồng lá dong. Vì vậy, tháng Chạp năm nào, mẹ và tôi cũng ra phố bày biện bán lá, sẵn dịp chiêm ngắm phố phường. Đã thấy gian hàng Tết xuống phố cùng những bánh kẹo, quần áo… Phố xá những ngày tháng Chạp đông đúc, nhộn nhịp hẳn lên. Đã thấy những bà, những cô trưng các mặt hàng măng khô, chè, hồ tiêu làm quà Tết phương xa.
Ngày tháng Chạp, bên cạnh những công việc bộn bề, mọi người cũng thường tranh thủ sắp xếp chuyến về quê để đi dọn cỏ, sơn sửa, quét dọn, thắp hương cho mộ phần ông bà, tổ tiên. Trong văn hóa của người Việt ta còn có một bữa cơm dòng họ thường được tổ chức vào tháng Chạp, gọi là chạp mả. Đây là dịp để con cháu các dòng tộc cùng hướng về quê hương tưởng nhớ công ơn của các bậc tiền nhân; đồng thời là dịp để gặp gỡ, thắt chặt tình thân. Ngoài ra, lễ chạp mả cũng có thể được xem là ngày hội chiêm bái, tri ân tổ tiên đông đảo nhất, quy mô nhất của một tộc họ.
Nhớ những ngày Chạp họ thuở tấm bé, tôi lẫm chẫm theo ông đi hết cánh đồng trên xuống cánh đồng dưới. Vì là tộc trưởng nên ông chỉ dẫn cho mọi người từng ngôi mộ. Đi một vòng xong về nhà mọi người bắt đầu hạ lễ và liên hoan. Mâm cỗ Chạp tuy đơn giản nhưng rất vui. Rồi trong bữa ăn, truyền thống gia đình, dòng họ thêm một lần được nhắc nhớ, khắc ghi trong tâm thức các thế hệ bằng cách truyền miệng cho nhau một cách nhẹ nhàng, khắc sâu.
Một năm đầy biến động đang đi đến những ngày cuối cùng của tháng Chạp để bước qua năm mới. Trong tiếng sẻ nâu ríu rít dưới tán bằng lăng che mát giữa Phố núi, tôi đón bạn lên từ Phố biển. Trong hương xuân tháng Chạp, bước ra đường, tôi và bạn tìm trong rực rỡ, lộng lẫy, tỏa hương ngọt ngào cùng giò nghinh xuân bên hiên nhà ai chùm chùm nở rộ. Tôi cùng bạn ra phố, cả 2 cùng mua giò nghinh xuân rồi xoay qua tặng cho nhau. Niềm vui đến bất ngờ trong mắt bạn và tôi, tưởng như giò nghinh xuân đã gói ghém hết tháng thảy ngày tháng Chạp trong tim mình.
NGUYỄN THỊ DIỄM

Có thể bạn quan tâm

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

(GLO)- Chồng tôi nhận quyết định chuyển công tác vào một sáng cuối tháng Năm, khi sương vẫn còn giăng mờ trên những con dốc quen thuộc của phố núi Pleiku. Tin anh phải xuống Quy Nhơn theo diện hợp nhất 2 tỉnh không bất ngờ.

Bảo vật quốc gia ngai vua triều Nguyễn đặt tại Điện Thái Hòa, Đại Nội Huế.

Phục chế ngai vàng triều Nguyễn: Trả lại nguyên trạng năm 2015, đảm bảo đúng tinh thần bảo vật quốc gia

(GLO)-Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) vừa có văn bản chính thức góp ý kế hoạch phục chế ngai vua triều Nguyễn, bảo vật quốc gia bị phá hoại hồi tháng 5 - 2025 tại điện Thái Hòa, yêu cầu phục hồi hiện trạng "gần giống nhất" so với năm 2015, thời điểm hiện vật được lập hồ sơ công nhận.

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

(GLO)- Vở diễn Trò chơi của quỷ do Ðoàn ca kịch bài chòi Bình Ðịnh (thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Gia Lai) dàn dựng vừa giành huy chương đồng tại Liên hoan Nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc về “Hình tượng người chiến sĩ Công an nhân dân” lần thứ V-năm 2025.

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

Hòa hợp văn hóa, cùng chung chí hướng

Hòa hợp văn hóa, cùng chung chí hướng

(GLO)- 2 tỉnh Bình Định và Gia Lai (cũ) hợp nhất là cột mốc quan trọng trong hành trình phát triển vùng Duyên hải-Tây Nguyên. Cùng với các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội…, văn hóa nghệ thuật cũng được công chúng hết sức quan tâm.

Nguyễn Nhật Ánh: Người làm vườn

Nguyễn Nhật Ánh: Người làm vườn

Tôi không phải một dịch giả chuyên nghiệp - mào đầu vậy hoàn toàn không phải để biện hộ cho những sơ suất, sai sót và thô lậu mà bất cứ ai khi chạm tay vào việc dịch nói riêng, việc chữ nghĩa nói chung, dẫu là tay thuận hay tay ngang, đều phải đối mặt và chịu trách nhiệm.

Khẳng định vị thế là cơ quan báo chí chủ lực

Khẳng định vị thế là cơ quan báo chí chủ lực

Để chào đón thời khắc đặc biệt của đất nước, của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thực hiện nhiệm vụ cao cả với vai trò, vị thế là cơ quan ngôn luận của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thực hiện nhiệm vụ mà người đứng đầu hệ thống Mặt trận đã tin tưởng giao phó; kể từ tháng 7.2025, Báo Đại đoàn kết ra mắt ấn phẩm Tinh hoa Việt bộ mới.
Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

(GLO)- Nếu như Tây Bắc có “tứ đại danh đèo”: Mã Pí Lèng, Ô Quy Hồ, Pha Đin, Khau Phạ thì vùng duyên hải miền Trung lên đại ngàn Tây Nguyên cũng có “ngũ danh đèo”: An Khê, Phượng Hoàng, Khánh Lê, Ngoạn Mục, Violak.

default

Địa phận Phủ Hoài Nhơn được xác lập năm Hồng Đức thứ 2 (1471), là miền “viễn châu” khá rộng; sau hơn 550 năm, vùng đất rộng lớn lúc ban đầu được phân chia thành nhiều tỉnh thuộc Nam Trung bộ và Bắc Tây Nguyên. 
Pleiku, miền nhớ...

Pleiku, miền nhớ...

(GLO)- Nếu tính từ dấu mốc ký Nghị định Toàn quyền Đông Dương thành lập đại lý hành chính Pleiku thuộc tỉnh Kon Tum ngày 24-5-1925, Pleiku với ý nghĩa một địa danh cả về cách đọc và cách viết đã ra đời và tồn tại đến ngày nay đã được 100 năm.

Nhen tình yêu dân ca, bài chòi

Nhen tình yêu dân ca, bài chòi

Với ngọn lửa đam mê nghệ thuật truyền thống, vợ chồng Nghệ nhân Ưu tú Lý Thành Long đứng ra truyền dạy làn điệu dân ca, bài chòi cho nhiều học sinh tại Trường THCS Tam Quan (ở phường Tam Quan, TX Hoài Nhơn).

Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Triển khai trong thời gian chưa tròn 1 năm, Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025 đã thu hút nhiều người yêu văn chương trong và ngoài tỉnh tham gia. Tác phẩm được gửi về không chỉ thể hiện sự đầu tư công phu về nội dung và hình thức, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh vùng đất Bình Ðịnh giàu bản sắc văn hóa, chiều sâu lịch sử.
null