Lại Nguyên Ân và hành trình tìm lại những giá trị của Phan Khôi

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Phan Khôi (1887 - 1959) là gương mặt nổi bật trong đời sống báo chí và học thuật Việt Nam những năm 1920 - 1940, nhưng lại là gương mặt xa lạ trong đời sống sách báo và học thuật miền Bắc kể từ đầu những năm 1960 và cả nước từ sau 1975 cho đến tận những năm cuối thế kỷ XX.

Việc khôi phục một mảng ký ức văn hóa học thuật gắn với tác gia này chỉ mới được thực hiện từ đầu thế kỷ XXI, do nỗ lực riêng của một số nhà sưu tầm nghiên cứu, chủ yếu là tìm lại và tái công bố những tác phẩm Phan Khôi từng đăng báo, in sách. Phần đáng kể trong số này là bộ sưu tập nhan đề “Phan Khôi, tác phẩm đăng báo” do nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân thực hiện.

 

Học giả Phan Khôi (trái) và cuốn
Học giả Phan Khôi (trái) và cuốn "Phan Khôi Tác phẩm đăng báo 1935" do Lại Nguyên Ân sưu tầm, biên soạn.

Chiều 6-1, nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân đã có mặt tại không gian Heritage Space, Hà Nội để chia sẻ quá trình tìm hiểu, khôi phục những tác phẩm của vị học giả đầu thế kỷ XX trong tọa đàm “Hành trình tìm lại những giá trị của Phan Khôi”.

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân chia sẻ, ông bắt đầu cuộc hành trình của mình từ năm 1995, khi cùng nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn vào Đà Nẵng. Việc tìm lại di sản của Phan Khôi lúc đó phải trông vào việc lục tìm trong các báo cũ, vì hầu hết chưa đưa vào sách, rất khó tìm.

“Năm 1998, tôi bắt đầu sưu tầm lại tác phẩm Phan Khôi từ bộ Nam Phong ở Thư viện Quốc gia. Trong khoảng thời gian một tháng làm việc ở khoa sử Đại học Berkrley, California (Mỹ) vào năm 2000, tôi đã phát hiện loạt bài của ông trên Đông Pháp thời báo năm 1928 ở Sài Gòn, dù không ký tên Phan Khôi. Từ đó, tôi bắt tay vào nghiên cứu sự nghiệp báo chí của ông”, ông cho biết.

 

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân.
Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân.

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân lúc đó sưu tập được 13 năm tranh luận văn học của Giáo sư Thanh Lãng, trong đó có khoảng 200 trang các bài của Phan Khôi đã đăng báo. Tiếp đó, vào năm 1996 - 1997, một số cuốn sách của Phan Khôi được tái bản lần đầu như sách “Chương Dân thi thoại” (1936), “Việt ngữ nghiên cứu” (1955).

Nối theo quá trình đánh thức ký ức ấy, từ 2003 đến 2010, Lại Nguyên Ân đi tìm hiểu, sưu tầm, biên soạn, xuất bản được 5 sưu tập các tác phẩm đăng báo của Phan Khôi, góp thêm được khoảng 5.000 trang thuộc di sản báo chí, văn chương, học thuật của tác giả này, những năm từ 1928 đến 1932.

Dù sưu tầm được số lượng lớn tác phẩm của Phan Khôi, nhưng nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân chưa đặt bút để luận bàn khái quát về tác gia này. Đối với ông, Phan Khôi hiện diện trước xã hội, trước cuộc đời này chỉ với tư cách nhà báo. Phan Khôi viết rất nhiều báo trong Nam ngoài Bắc: Phụ Nữ Tân Văn, Thần Chung, Trung Lập, Dân Báo ở Sài Gòn, Tràng An, Sông Hương ở Huế; Nam Phong, Thực Nghiệp, Phụ Nữ Thời Đàm ở Hà Nội…

Nhưng qua những trang viết, Phan Khôi đã chứng tỏ mình còn là một học giả, một nhà tư tưởng, một nhà văn - người mở đầu và cổ vũ cho phong trào Thơ mới với tác phẩm “Tình già” (năm 1932).

“Với tư cách một nhà báo, Phan Khôi đã để lại một sự nghiệp viết đồ sộ. Tuy nhiên, cả một sự nghiệp báo chí với nhiều thành tựu của Phan Khôi bị chìm vào quên lãng sau những phê phán bởi vụ Nhân Văn Giai Phẩm. Khi đưa ông về nơi an nghỉ cuối cùng, người thân vĩnh biệt ông với cái tên Chương Dân - là bút danh ông mở đầu sự nghiệp viết báo. Trong khi đó, tác gia có họ tên Phan Khôi vẫn phải chịu sự phê phán nặng nề, từ phía dư luận chính thống”, nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân chia sẻ.

 

Hai cuốn sách mới nhất trong BST
Hai cuốn sách mới nhất trong BST "Phan Khôi, tác phẩm đăng báo" do nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân thực hiện, xuất bản năm 2014.

Không chỉ “đóng khung” ở hoạt động báo chí, Phan Khôi cũng sở hữu di sản đồ sộ gồm thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết, khảo cứu, lý luận, phê bình văn hóa, văn học, dịch thuật... Ông ủng hộ tân học, hướng về hiện đại với ngòi bút tung hoành ngang dọc. Ông cũng là một trong những người khai sinh ra thể văn phê bình văn học ở nước ta, một thể văn không thể thiếu vắng trong nền văn học hiện đại.

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân khẳng định: “Ngày hôm nay, nếu chúng ta nhớ lại những tác gia như Phan Khôi, chúng ta thấy được những chuyển biến trong báo chí, trong dư luận, trong tư tưởng, trong lịch sử, văn học Việt Nam Việt Nam thời bấy giờ. Qua hành trình tìm hiểu một nhân vật như vậy, tôi thấy vốn hiểu biết của mình phong phú hơn rất nhiều”.

Hiện tại, quá trình nghiên cứu, sưu tầm và công bố các tác phẩm của Phan Khôi vẫn được các nhà nghiên cứu tiếp tục thực hiện.

Theo VOV

Có thể bạn quan tâm

Dấu ấn nhiếp ảnh trẻ ở sân chơi quốc gia

Dấu ấn nhiếp ảnh trẻ ở sân chơi quốc gia

(GLO)- Tham gia Festival Nhiếp ảnh trẻ năm 2025, các tay máy Gia Lai đã đạt giải thưởng cao hoặc có tác phẩm được chọn triển lãm, củng cố kỳ vọng về lứa nghệ sĩ kế thừa với tố chất trẻ trung, tư duy nhanh nhạy và cực kỳ nghiêm túc trong sáng tạo nghệ thuật.

Tiểu thuyết 'Mưa đỏ' cháy hàng, in không kịp bán

Tiểu thuyết 'Mưa đỏ' cháy hàng, in không kịp bán

Sau thành công vang dội của bản điện ảnh, "Mưa đỏ" tiếp tục gây “cơn sốt” trên thị trường xuất bản. Nhiều hiệu sách cho biết độc giả phải chờ tới 15-20 ngày mới nhận được tiểu thuyết. Hiện tại, lượng đặt hàng sách đã vượt xa dự đoán, lên tới hàng chục nghìn cuốn chỉ trong ít ngày.

Hòa tiếng cồng chiêng vang vọng đại ngàn

Hòa tiếng cồng chiêng vang vọng đại ngàn

(GLO)- Cồng chiêng của người Jrai và người Bahnar cùng sinh sống trên mảnh đất Gia Lai đã hòa quyện trong mạch nguồn chung của bản sắc-niềm tự hào văn hóa truyền thống. Tiếng cồng chiêng nối liền con người với đất trời, gắn kết bền chặt cộng đồng nơi rừng núi.

Đồng đội

Đồng đội

(GLO)- Cả nhà không yên tâm khi bố quyết định theo đoàn Cựu chiến binh về Quảng Trị thăm lại chiến trường xưa. Bố vừa trải qua một đợt điều trị dài vì thoái hóa khớp, đầu gối đau nhức, đi lại rất khó khăn.

Lan tỏa văn hóa đọc

Lan tỏa văn hóa đọc đến buôn làng vùng sâu

(GLO)- Cuộc thi “Giới thiệu sách trực tuyến” năm 2025 do Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai tổ chức thu hút nhiều cá nhân là người đồng bào dân tộc thiểu số tham gia. Bằng tình yêu với sách, họ đã góp phần lan tỏa văn hóa đọc đến buôn làng vùng sâu.

Chạm vào thế giới trẻ thơ...

Chạm vào thế giới trẻ thơ...

(GLO)- Từ ống kính nhiếp ảnh, nét cọ hội họa, câu chữ văn chương đến giai điệu âm nhạc, nhiều nghệ sĩ ở Gia Lai đang lặng lẽ gìn giữ, khơi gợi, ươm hạt giống tâm hồn cho thế giới tuổi thơ; đồng thời, gửi gắm thông điệp về sự kết nối, về trách nhiệm của người lớn trước “tuổi thơ đang mất dần”.

Triển vọng “Cây cọ nhí” Nguyễn Trịnh Gia Thy

Triển vọng “Cây cọ nhí” Nguyễn Trịnh Gia Thy

(GLO)- 11 tuổi, Nguyễn Trịnh Gia Thy (học sinh lớp 5.9, Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, phường Pleiku) được nhiều người ưu ái gọi là “cây cọ nhí”. Những bức tranh của Thy không chỉ khéo léo về đường nét, bố cục, màu sắc mà còn chứa đựng những thông điệp ý nghĩa về cuộc sống.

Vũ Văn Tam Lang & 50 cây violon đặc chế

Vũ Văn Tam Lang và 50 cây violon đặc chế

(GLO)- Cách đây vài năm, khi ngắm 22 cây đàn violon do ông Vũ Văn Tam Lang (phường An Phú, tỉnh Gia Lai) chế tác bằng tất cả tâm huyết được giới chuyên môn đánh giá cao, tôi thầm nghĩ, ông đã có thể tự hài lòng với những gì mình có.

null