Lại Nguyên Ân và hành trình tìm lại những giá trị của Phan Khôi

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Phan Khôi (1887 - 1959) là gương mặt nổi bật trong đời sống báo chí và học thuật Việt Nam những năm 1920 - 1940, nhưng lại là gương mặt xa lạ trong đời sống sách báo và học thuật miền Bắc kể từ đầu những năm 1960 và cả nước từ sau 1975 cho đến tận những năm cuối thế kỷ XX.

Việc khôi phục một mảng ký ức văn hóa học thuật gắn với tác gia này chỉ mới được thực hiện từ đầu thế kỷ XXI, do nỗ lực riêng của một số nhà sưu tầm nghiên cứu, chủ yếu là tìm lại và tái công bố những tác phẩm Phan Khôi từng đăng báo, in sách. Phần đáng kể trong số này là bộ sưu tập nhan đề “Phan Khôi, tác phẩm đăng báo” do nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân thực hiện.

 

Học giả Phan Khôi (trái) và cuốn
Học giả Phan Khôi (trái) và cuốn "Phan Khôi Tác phẩm đăng báo 1935" do Lại Nguyên Ân sưu tầm, biên soạn.

Chiều 6-1, nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân đã có mặt tại không gian Heritage Space, Hà Nội để chia sẻ quá trình tìm hiểu, khôi phục những tác phẩm của vị học giả đầu thế kỷ XX trong tọa đàm “Hành trình tìm lại những giá trị của Phan Khôi”.

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân chia sẻ, ông bắt đầu cuộc hành trình của mình từ năm 1995, khi cùng nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn vào Đà Nẵng. Việc tìm lại di sản của Phan Khôi lúc đó phải trông vào việc lục tìm trong các báo cũ, vì hầu hết chưa đưa vào sách, rất khó tìm.

“Năm 1998, tôi bắt đầu sưu tầm lại tác phẩm Phan Khôi từ bộ Nam Phong ở Thư viện Quốc gia. Trong khoảng thời gian một tháng làm việc ở khoa sử Đại học Berkrley, California (Mỹ) vào năm 2000, tôi đã phát hiện loạt bài của ông trên Đông Pháp thời báo năm 1928 ở Sài Gòn, dù không ký tên Phan Khôi. Từ đó, tôi bắt tay vào nghiên cứu sự nghiệp báo chí của ông”, ông cho biết.

 

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân.
Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân.

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân lúc đó sưu tập được 13 năm tranh luận văn học của Giáo sư Thanh Lãng, trong đó có khoảng 200 trang các bài của Phan Khôi đã đăng báo. Tiếp đó, vào năm 1996 - 1997, một số cuốn sách của Phan Khôi được tái bản lần đầu như sách “Chương Dân thi thoại” (1936), “Việt ngữ nghiên cứu” (1955).

Nối theo quá trình đánh thức ký ức ấy, từ 2003 đến 2010, Lại Nguyên Ân đi tìm hiểu, sưu tầm, biên soạn, xuất bản được 5 sưu tập các tác phẩm đăng báo của Phan Khôi, góp thêm được khoảng 5.000 trang thuộc di sản báo chí, văn chương, học thuật của tác giả này, những năm từ 1928 đến 1932.

Dù sưu tầm được số lượng lớn tác phẩm của Phan Khôi, nhưng nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân chưa đặt bút để luận bàn khái quát về tác gia này. Đối với ông, Phan Khôi hiện diện trước xã hội, trước cuộc đời này chỉ với tư cách nhà báo. Phan Khôi viết rất nhiều báo trong Nam ngoài Bắc: Phụ Nữ Tân Văn, Thần Chung, Trung Lập, Dân Báo ở Sài Gòn, Tràng An, Sông Hương ở Huế; Nam Phong, Thực Nghiệp, Phụ Nữ Thời Đàm ở Hà Nội…

Nhưng qua những trang viết, Phan Khôi đã chứng tỏ mình còn là một học giả, một nhà tư tưởng, một nhà văn - người mở đầu và cổ vũ cho phong trào Thơ mới với tác phẩm “Tình già” (năm 1932).

“Với tư cách một nhà báo, Phan Khôi đã để lại một sự nghiệp viết đồ sộ. Tuy nhiên, cả một sự nghiệp báo chí với nhiều thành tựu của Phan Khôi bị chìm vào quên lãng sau những phê phán bởi vụ Nhân Văn Giai Phẩm. Khi đưa ông về nơi an nghỉ cuối cùng, người thân vĩnh biệt ông với cái tên Chương Dân - là bút danh ông mở đầu sự nghiệp viết báo. Trong khi đó, tác gia có họ tên Phan Khôi vẫn phải chịu sự phê phán nặng nề, từ phía dư luận chính thống”, nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân chia sẻ.

 

Hai cuốn sách mới nhất trong BST
Hai cuốn sách mới nhất trong BST "Phan Khôi, tác phẩm đăng báo" do nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân thực hiện, xuất bản năm 2014.

Không chỉ “đóng khung” ở hoạt động báo chí, Phan Khôi cũng sở hữu di sản đồ sộ gồm thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết, khảo cứu, lý luận, phê bình văn hóa, văn học, dịch thuật... Ông ủng hộ tân học, hướng về hiện đại với ngòi bút tung hoành ngang dọc. Ông cũng là một trong những người khai sinh ra thể văn phê bình văn học ở nước ta, một thể văn không thể thiếu vắng trong nền văn học hiện đại.

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân khẳng định: “Ngày hôm nay, nếu chúng ta nhớ lại những tác gia như Phan Khôi, chúng ta thấy được những chuyển biến trong báo chí, trong dư luận, trong tư tưởng, trong lịch sử, văn học Việt Nam Việt Nam thời bấy giờ. Qua hành trình tìm hiểu một nhân vật như vậy, tôi thấy vốn hiểu biết của mình phong phú hơn rất nhiều”.

Hiện tại, quá trình nghiên cứu, sưu tầm và công bố các tác phẩm của Phan Khôi vẫn được các nhà nghiên cứu tiếp tục thực hiện.

Theo VOV

Có thể bạn quan tâm

Lan tỏa văn hóa đọc

Lan tỏa văn hóa đọc đến buôn làng vùng sâu

(GLO)- Cuộc thi “Giới thiệu sách trực tuyến” năm 2025 do Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai tổ chức thu hút nhiều cá nhân là người đồng bào dân tộc thiểu số tham gia. Bằng tình yêu với sách, họ đã góp phần lan tỏa văn hóa đọc đến buôn làng vùng sâu.

Chạm vào thế giới trẻ thơ...

Chạm vào thế giới trẻ thơ...

(GLO)- Từ ống kính nhiếp ảnh, nét cọ hội họa, câu chữ văn chương đến giai điệu âm nhạc, nhiều nghệ sĩ ở Gia Lai đang lặng lẽ gìn giữ, khơi gợi, ươm hạt giống tâm hồn cho thế giới tuổi thơ; đồng thời, gửi gắm thông điệp về sự kết nối, về trách nhiệm của người lớn trước “tuổi thơ đang mất dần”.

Vũ Văn Tam Lang & 50 cây violon đặc chế

Vũ Văn Tam Lang và 50 cây violon đặc chế

(GLO)- Cách đây vài năm, khi ngắm 22 cây đàn violon do ông Vũ Văn Tam Lang (phường An Phú, tỉnh Gia Lai) chế tác bằng tất cả tâm huyết được giới chuyên môn đánh giá cao, tôi thầm nghĩ, ông đã có thể tự hài lòng với những gì mình có.

Mở lối vào thế giới sắc màu

Mở lối vào thế giới sắc màu

(GLO)- Từ nét màu nước chấm phá, mực tàu loang trên giấy dó, đến những dòng thư pháp bay bổng hay gam màu rực rỡ của tranh sáp màu, acrylic - tất cả hòa quyện tại những lớp học vẽ. Mùa hè, những lớp học nhỏ ấy lặng lẽ góp phần vun đắp tâm hồn nghệ thuật cho nhiều bạn trẻ.

Hòa điệu cùng tình yêu nghệ thuật múa

Cặp đôi nghệ sĩ Nguyễn Cơ-Hồng Mai: Hòa điệu cùng tình yêu nghệ thuật múa

(GLO)- Cùng sinh năm rồng (1988) và lớn lên với tình yêu dành cho từng nhịp vũ đạo, Nguyễn Văn Cơ và Trần Thị Hồng Mai-hai nghệ sĩ trưởng thành từ Nhà hát Ca múa nhạc tổng hợp Đam San trở thành cặp đôi hiếm hoi của làng múa ở cao nguyên Pleiku, luôn song hành cả trên sân khấu và trong đời sống.

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

(GLO)- Chồng tôi nhận quyết định chuyển công tác vào một sáng cuối tháng Năm, khi sương vẫn còn giăng mờ trên những con dốc quen thuộc của phố núi Pleiku. Tin anh phải xuống Quy Nhơn theo diện hợp nhất 2 tỉnh không bất ngờ.

Bảo vật quốc gia ngai vua triều Nguyễn đặt tại Điện Thái Hòa, Đại Nội Huế.

Phục chế ngai vàng triều Nguyễn: Trả lại nguyên trạng năm 2015, đảm bảo đúng tinh thần bảo vật quốc gia

(GLO)-Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) vừa có văn bản chính thức góp ý kế hoạch phục chế ngai vua triều Nguyễn, bảo vật quốc gia bị phá hoại hồi tháng 5 - 2025 tại điện Thái Hòa, yêu cầu phục hồi hiện trạng "gần giống nhất" so với năm 2015, thời điểm hiện vật được lập hồ sơ công nhận.

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

(GLO)- Vở diễn Trò chơi của quỷ do Ðoàn ca kịch bài chòi Bình Ðịnh (thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Gia Lai) dàn dựng vừa giành huy chương đồng tại Liên hoan Nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc về “Hình tượng người chiến sĩ Công an nhân dân” lần thứ V-năm 2025.

null