Cứu lấy di sản nhà dài Ê Đê

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Trong nhịp đô thị hóa, nhà dài dần vắng bóng tại các buôn làng Ê Đê. Có ngôi nhà dài gần như nguyên bản, nhưng ông Y Jui Êban ở buôn Kmrơng Prông B (xã Ea Tu, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) đang lo có thể đổ sập bất kỳ lúc nào.

di-san.jpg
Ngôi nhà dài của ông Y Jui Êban ngày càng xuống cấp nhưng chưa được tu sửa.

Nhìn ngôi nhà đang xuống cấp, ông Y Jui Êban cho biết: Ngôi nhà được dựng khoảng năm 1900, hồi ông nội tôi còn sống. Đây từng là không gian sinh hoạt chung của đại gia đình nhiều thế hệ. Qua hơn một thế kỷ tồn tại, ngôi nhà đã bị mối mọt, hư hỏng nhiều phần, không giữ được kết cấu vững chãi vốn có.

Năm 1983, ngôi nhà được tu sửa, từ chiều dài gần 100 m được thu gọn còn khoảng 35 m, rộng 6 m. Sàn tre nứa được thay bằng ván gỗ, mái tranh lợp lại bằng tôn. Dù hiện diện như biểu tượng đặc trưng quen thuộc của buôn làng Ê Đê, nhưng căn nhà dài đang đóng cửa, nằm lặng lẽ bên cạnh ngôi nhà mới hiện đại, nơi gia đình ông Y Jui Êban đang sinh sống. Thỉnh thoảng có khách ghé thăm, muốn chụp hình lưu niệm, ông vui vẻ đồng ý.

Sở hữu di sản quý của buôn, nhưng ông Y Jui Êban không có ý định kinh doanh dịch vụ homestay vì sàn nhà và các trụ gỗ đã mục ruỗng, không an toàn. Chính quyền địa phương có đến vận động, dặn dò gia đình giữ gìn nếp nhà dài, có kế hoạch, chủ trương hỗ trợ kinh phí tu sửa, bảo vệ nhưng đến nay gia đình vẫn chưa nhận được khoản tiền nào. Gia đình không đủ điều kiện sửa chữa căn nhà. Thỉnh thoảng có nhóm bạn trẻ hoặc du khách đi ngang qua dừng lại chụp ảnh, ông Y Jui Êban lại thấy buồn, người già trong buôn tiếc nuối khi văn hóa truyền thống đang dần phai nhạt. Cô con gái út ở chung cùng bố mẹ chia sẻ, nếp nhà dài hiện tại không đáp ứng điều kiện sinh hoạt cũng như khai thác du lịch cộng đồng. Năm sau, khi con đường 16 m chạy trước nhà làm xong, gia đình sẽ sửa sang căn nhà dài và kết hợp làm homestay. Dự định, ngôi nhà sẽ được dỡ ra và phục dựng, làm lại như nếp nhà dài hiện tại.

Tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam (Hà Nội), ngôi nhà dài của người Ê Đê được phục dựng, tu sửa do chính nhóm nghệ nhân cộng đồng Ê Đê đến từ TP Buôn Ma Thuột. Cách đây chưa lâu, tỉnh Đắk Lắk cũng phục dựng thêm một ngôi nhà dài đúng khuôn mẫu kiến trúc nhà ở truyền thống của đồng bào Ê Đê trong khuôn viên bảo tàng tỉnh… Nhìn rộng ra, một hướng đi hợp xu thế hiện nay là gắn bảo tồn nhà dài với phát triển du lịch cộng đồng. Tại một số buôn làng, người dân đã giữ lại kiến trúc truyền thống kết hợp khai thác kinh doanh du lịch, tạo sinh kế bền vững. Tuy nhiên, con số này còn hạn chế. Chính quyền và cộng đồng cư dân cần phối hợp rà soát, đánh giá hiện trạng các ngôi nhà dài còn lại để bảo tồn. Trong quá trình tu sửa, phục dựng, rất cần sự tham gia của các nghệ nhân am hiểu, nắm vững kỹ thuật và kiến trúc nhà dài truyền thống.

Theo Bài và ảnh: NGỌC LIÊN (NDO)

Có thể bạn quan tâm

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

Ngọn đèn nhỏ bên khung cửa

(GLO)- Chồng tôi nhận quyết định chuyển công tác vào một sáng cuối tháng Năm, khi sương vẫn còn giăng mờ trên những con dốc quen thuộc của phố núi Pleiku. Tin anh phải xuống Quy Nhơn theo diện hợp nhất 2 tỉnh không bất ngờ.

Bảo vật quốc gia ngai vua triều Nguyễn đặt tại Điện Thái Hòa, Đại Nội Huế.

Phục chế ngai vàng triều Nguyễn: Trả lại nguyên trạng năm 2015, đảm bảo đúng tinh thần bảo vật quốc gia

(GLO)-Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) vừa có văn bản chính thức góp ý kế hoạch phục chế ngai vua triều Nguyễn, bảo vật quốc gia bị phá hoại hồi tháng 5 - 2025 tại điện Thái Hòa, yêu cầu phục hồi hiện trạng "gần giống nhất" so với năm 2015, thời điểm hiện vật được lập hồ sơ công nhận.

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

Vở ca kịch bài chòi trò chơi của quỷ: Tôn vinh chiến sĩ công an, cảnh tỉnh kẻ lầm lạc

(GLO)- Vở diễn Trò chơi của quỷ do Ðoàn ca kịch bài chòi Bình Ðịnh (thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Gia Lai) dàn dựng vừa giành huy chương đồng tại Liên hoan Nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc về “Hình tượng người chiến sĩ Công an nhân dân” lần thứ V-năm 2025.

Biến quả bầu hồ lô thành sản phẩm mỹ nghệ

Biến quả bầu hồ lô thành sản phẩm mỹ nghệ

(GLO)- Nhờ biết khai thác lợi thế thổ nhưỡng địa phương cùng sự sáng tạo không ngừng, anh Phạm Quang Mạnh (làng Đak Chă, xã Ia Pa, tỉnh Gia Lai) đã biến những quả bầu khô thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo.

Thăm “rừng tượng” làng Kép 1

Thăm “rừng tượng” làng Kép 1

(GLO)- Tồn tại qua nhiều thế hệ, khu nhà mồ làng Kép 1 (xã Ia Ly, tỉnh Gia Lai) là một trong những điểm đến của người dân và du khách khi muốn tìm hiểu về văn hóa của đồng bào Jrai. Cũng bởi nơi này có một “rừng tượng” được tạc từ đôi bàn tay khéo léo của các nghệ nhân trong làng.

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

BẢO TỒN CÁC KỊCH BẢN TIÊU BIỂU CỦA HÁT BỘI BÌNH ĐỊNH: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

Bảo tồn các kịch bản tiêu biểu của hát bội Bình Định: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

(GLO)- Hát bội Bình Định là một di sản văn hóa đặc sắc với nhiều vở tuồng kinh điển như: Sơn Hậu, Tam nữ đồ vương, Ngũ hổ Bình Tây, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo (còn có tên khác là Chém cáo, Cổ miếu vãn ca) của Nguyễn Diêu, Trầm hương các, Diễn võ đình và Cổ thành… của Đào Tấn.

Mùa dã quỳ xanh lá

Mùa dã quỳ xanh lá

(GLO)- Những ngày này, dạo quanh các cung đường từ xã Đak Đoa về phường Pleiku, từ xã Bàu Cạn đi xã Ia Dom, thi thoảng, tôi gặp những vạt dã quỳ mướt xanh vươn mình đón gió. Lại thấy, mùa dã quỳ xanh lá ngân hoài một vẻ đẹp riêng.

Ông từ giữ đình cứu sống cây đa cổ thụ

Ông từ cứu sống cây đa cổ thụ ở An Khê đình

(GLO)- Vô tình bị lửa “thiêu”, cây đa cổ thụ phía sau An Khê đình (Khu di tích Tây Sơn Thượng đạo, phường An Khê) suy yếu dần, có nguy cơ bị chết. Với tinh thần trách nhiệm cao, ông Ngô Văn Đường-Câu đình (người trông giữ, hương khói đình làng) đã cứu sống cây đa này.

null