Đón tôi ở bến đò thôn Vinh Quang 2 (xã Tuy Phước Đông), thầy Trần Trọng Nghĩa (SN 1988) dáng gầy, nước da rám nắng, nụ cười hiền hậu. Chiếc áo thun sẫm màu dính bùn đất nhưng ánh mắt thầy ánh lên sự nhiệt huyết: “Hôm nay, em dẫn các chị quay lại thăm Cồn Chim để cảm nhận sự thay đổi ra sao”.
Chiếc xuồng nhỏ rẽ sóng đưa chúng tôi lướt nhanh trên mặt đầm Thị Nại. Sau khoảng 10 phút, xuồng cập bến Cồn Chim.
Từ lớp nhạc đến… giữ xanh đầm nước
Cồn Chim là một đảo nhỏ có hơn 200 hộ dân sống chủ yếu bằng nghề đánh bắt và nuôi trồng thủy sản, đôi khi làm du lịch tự phát. Nhưng khi rác trôi nổi, nước ô nhiễm, cái nghèo lại càng bám riết.
Trước đây, ông Nguyễn Ngọc Hải (65 tuổi) là trưởng xóm Cồn Chim. Ngồi vá lưới trước hiên nhà, ông Hải kể: “Hồi trước, rác không ai thu gom, toàn vứt xuống đầm. Mỗi khi triều lên là rác lại tấp vô, hôi lắm. Ô nhiễm cũng khiến cá, tôm ở đầm giảm đi”.
Thầy Trần Trọng Nghĩa là giáo viên âm nhạc của Trường Tiểu học số 2 Phước Sơn, trong đó có điểm trường Cồn Chim. Trong phòng học đơn sơ, tiếng đàn organ của thầy vang lên mỗi sáng, hòa cùng tiếng gió từ đầm thổi về.
Ngoài giờ lên lớp, người ta thường thấy thầy đội nón, đeo bao tay, mang theo bao, chèo ghe cùng các thành viên HTX Thương mại và Dịch vụ Cồn Chim Xanh (HTX) đi thu gom rác trôi nổi trên đầm Thị Nại.
“Nếu mình không dọn rác nơi mình đang sống thì ai dọn? Nếu người dân Cồn Chim không giữ môi trường sạch cho đầm trước hết cho chính mình thì ai giữ giùm?”.
Câu nói tưởng chừng đơn giản ấy, thầy lặp đi lặp lại cho đến khi nó trở thành lời nhắc trong lòng bà con ở địa phương. “Muốn dân sống được tốt hơn, phải bắt đầu từ môi trường sạch”-thầy Nghĩa nhấn mạnh.
“Thầy Trần Trọng Nghĩa là giáo viên dạy giỏi, năng nổ, nhiệt huyết của trường, có nhiều đóng góp cho cộng đồng. Năm 2025, thầy Nghĩa cùng cộng sự đã đạt giải khuyến khích tại Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật tỉnh Bình Định lần thứ XV (năm 2024-2025) với giải pháp “Nâng cao nhận thức cộng đồng chung tay bảo vệ rừng ngập mặn, bảo vệ môi trường gắn với du lịch sinh thái tại Cồn Chim, đầm Thị Nại”.
Cùng vợ là chị Hồ Thị Thân Thương và vài thanh niên, thầy Nghĩa vận động thành lập HTX Thương mại và Dịch vụ Cồn Chim Xanh vào tháng 1-2024. Đây là mô hình chưa từng có ở đầm Thị Nại.
HTX có 12 thành viên nòng cốt, phần lớn là ngư dân và phụ nữ địa phương, không chỉ thu gom rác mà còn làm du lịch sinh thái, nuôi trồng thủy sản tự nhiên.
Mỗi hộ dân ở Cồn Chim đóng 30.000 đồng/tháng, đổi lại rác thải sẽ được vận chuyển vào bờ, xử lý đúng quy định.
Dạo bước quanh Cồn Chim, tôi nhận ra sự khác biệt ở nơi đây. Dọc các con hẻm trong xóm nhỏ, những xô, chậu đựng rác đã được đặt sẵn, chờ xe của HTX đến thu gom.
Hình ảnh những chiếc ghe chở rác rời Cồn Chim vào bờ từ sáng sớm để đưa đến nơi xử lý đảm bảo vệ sinh môi trường đã trở thành biểu tượng của ý thức mới được bồi đắp từ tâm huyết của một người thầy.
Tạo sinh kế bền vững
Ngoài các thành viên chính thức, HTX Thương mại và Dịch vụ Cồn Chim Xanh còn tạo việc làm cho 10 phụ nữ địa phương. Vào mùa du lịch, những “cô lái đò xanh” chèo xuồng chở khách tham quan khu sinh thái Cồn Chim.
Trong số những người gắn bó với HTX, vợ chồng anh Hữu Hạnh là thành viên nòng cốt, tích cực hướng dẫn du khách trải nghiệm các hoạt động như: câu cá, thả lưới, chèo sup...
“Trước kia, vợ chồng tôi làm công nhân gỗ và khai thác thủy sản ở đầm Thị Nại, thu nhập bấp bênh lắm. Từ khi tham gia HTX, ngoài làm tour du lịch, chúng tôi còn tham gia thu gom rác nên thu nhập ổn định hơn nhiều. Tôi rất vui vì đã góp phần giữ gìn môi trường đầm Thị Nại sạch sẽ”-anh Hạnh cười hiền.
Mấy năm gần đây, Cồn Chim là điểm đến thu hút du khách trải nghiệm du lịch xanh. Những món ăn dân dã như tôm đất, cua xanh, cá dìa nướng… đều được nuôi tự nhiên dưới tán rừng ngập mặn.
“Làm du lịch sạch thì phải giữ đầm sạch, đó là nguyên tắc mà HTX kiên trì theo đuổi”-thầy Nghĩa nhấn mạnh.
Với người dân ở Cồn Chim, thầy Nghĩa không chỉ là giáo viên, mà còn là người tâm huyết kết nối cộng đồng, khơi dậy tinh thần tự lực. Thầy không chỉ dạy chữ, mà còn vận động người dân yêu lấy nơi mình sống.
“Ngày trước, rác nổi trắng đầm. Giờ nước trong hơn, cá tôm về lại nhiều. Mấy đứa nhỏ cũng biết bỏ rác đúng chỗ. Đây là công của thầy Nghĩa hết đó!”-cụ bà Hồ Thị Nga (73 tuổi) nhận xét.
