Bảo tồn văn hóa cồng chiêng trong môi trường hiện nay

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên chứa đựng những giá trị văn hóa, xã hội, lịch sử sâu sắc. Trước nhất, với tư cách là một nghệ thuật diễn xướng, cồng chiêng đã đạt tới kỹ thuật điêu luyện trong việc chỉnh âm, tạo ra âm sắc, điệu thức phù hợp với bản sắc, sắc thái âm thanh từng dân tộc; trong việc tổ chức các dàn chiêng, với quy định giới tính, thứ bậc (chiêng đực, chiêng cái, chiêng bố, chiêng mẹ, chiêng con), tư thế diễn tấu, các kỹ xảo dùng tay đấm, dùng dùi, kỹ thuật tạo ra các âm trì tục, kỹ thuật hòa âm theo bài chiêng cơ bản… Điều đó chứng tỏ các dân tộc Tây Nguyên đạt tới kỹ thuật và trình độ thẩm âm cao.

Ảnh: Đức Thụy
Ảnh: Đức Thụy
Vượt ra ngoài lĩnh vực âm nhạc học, văn hóa cồng chiêng ẩn chứa các giá trị văn hóa, nhân văn sâu sắc. Đó là tiếng nói, là ngôn ngữ tâm linh, giúp con người hòa đồng với thiên nhiên, với thần linh, hòa đồng và thắt chặt quan hệ cộng đồng giữa con người và con người. Cồng chiêng là người bạn thân thiết của con người ở mọi lúc, mọi nơi, từ khi cất tiếng chào đời, đặt tên, khi trưởng thành, lúc lập gia thất, khi có tuổi và lúc trở về với đất. Cồng chiêng cất tiếng trầm hùng trong ngôi nhà thân thương, khi ngoài rẫy, giữa rừng thiêng, trong lễ ăn trâu trước nhà rông… Nó thực sự là người bạn tâm tình của mỗi con người.

Ngày nay, khi Tây Nguyên bước vào xã hội hiện đại, con người cũng như cồng chiêng “ngơ ngác” giữa ngã ba đường, quen quen, lạ lạ, nửa muốn kéo giữ, nửa như chối từ, khiến cồng chiêng bị rẻ rúng, có khi bị những kẻ vô tâm biến thành đồng nát, đem bán như thứ bỏ đi. Cồng chiêng bị “chảy máu” như đã nhiều người cảnh báo. Tỉnh Gia Lai năm 1999 có 5.117 bộ cồng chiêng, thì tới năm 2002 chỉ còn chưa tới 3.000 bộ, tỉnh Đak Lak từ năm 1982 đến 1992 mất đi 850 bộ… Bên cạnh việc mất dần các bộ cồng chiêng, còn là sự thưa thớt tiếng chiêng trong nghi lễ, trong sinh hoạt cộng đồng, khiến con người không chỉ bơ vơ trước thiên nhiên, thánh thần, mà cả ngay giữa cộng đồng.

Trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa cồng chiêng hiện tại của Tây Nguyên, theo tôi, có hai hướng chủ yếu. Thứ nhất, đây là hướng chủ yếu, chúng ta bảo tồn các giá trị và sắc thái văn hóa truyền thống của văn hóa cồng chiêng trong môi trường xã hội hiện nay. Trong sự bảo tồn và phát huy này sẽ nảy sinh mâu thuẫn giữa các giá trị truyền thống và môi trường xã hội đã có sự thay đổi nhiều. Tuy nhiên, kinh nghiệm cho thấy, môi trường xã hội hiện đại không chỉ cản trở việc bảo tồn văn hóa cồng chiêng, mà lại có khía cạnh thúc đẩy việc bảo tồn nó, một khi chúng ta nhận thức và khai thác khía cạnh ấy.

Chúng ta cũng thử suy nghĩ theo chiều hướng, trong đời sống xã hội hội nhập ngày nay, cồng chiêng không chỉ cất lên âm thanh mang bản sắc của các dân tộc Tây Nguyên, mà còn có khả năng âm thanh của nó hòa chung vào với âm thanh của các dân tộc khác, “nói” ngôn ngữ của các dân tộc khác, không chỉ nói ngôn ngữ truyền thống của mình mà còn nói được ngôn ngữ của đời sống hiện đại nữa. Làm được điều đó thì cồng chiêng có thêm sức mạnh vượt qua không gian của Tây Nguyên.

Với sự nỗ lực chung của cả nước, của các nhà khoa học, sự công nhận và tôn vinh của cộng đồng quốc tế đối với di sản phi vật thể truyền khẩu cồng chiêng Tây Nguyên, chúng ta cần nhận thức sâu sắc giá trị nhiều mặt của cồng chiêng, nâng cao lòng tự hào với di sản quý báu này và quan trọng hơn là tìm mọi cách làm sống dậy, làm phong phú hơn giá trị của cồng chiêng, phát huy nó trong đời sống hiện đại để phục vụ cho đời sống văn hóa, nghệ thuật của các dân tộc Tây Nguyên cũng như các dân tộc anh em trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam.
GS. TS Ngô Đức Thịnh

Có thể bạn quan tâm

Mùa mận Tết Độc lập

Mùa mận Tết Độc lập

(GLO)- Trời chuyển nắng. Mấy cây mận trước sân đã chi chít nụ lu lú. Vài cành đong đưa rưng rưng gió, khiến nụ hoa cứ e ấp mãi chẳng muốn căng bung. Thanh tựa cửa trông ra, thở ra một hơi dài như muốn tuôn theo cái nồng rực, bức bối.

Khán giả Gia Lai xúc động với “Mưa đỏ”

Khán giả Gia Lai xúc động với “Mưa đỏ”

(GLO)-Trong dịp nghỉ lễ Quốc khánh năm nay, tại một số rạp chiếu phim trên địa bàn tỉnh, nhiều khán giả xếp hàng dài chờ mua vé để xem phim "Mưa đỏ". Nhiều suất chiếu nhanh chóng kín chỗ, phản ánh sức hút đặc biệt của tác phẩm này chỉ sau thời gian ngắn ra mắt. 

Bền bỉ với hành trình đọc sách

Bền bỉ với hành trình đọc sách

(GLO)- Các cuộc thi khuyến đọc trên địa bàn tỉnh Gia Lai vừa tổ chức tổng kết và trao giải. Câu chuyện của các cá nhân, tập thể tham gia cuộc thi đã một lần nữa khẳng định, đọc là một hành trình dài cần tính kiên trì, bền bỉ để từ đó lặng lẽ tích lũy tri thức và trưởng thành.

Phố biển Gia Lai ngân vang nhịp cồng chiêng

Phố biển Gia Lai ngân vang nhịp cồng chiêng

(GLO)- Từ ngày 29-8 đến ngày 1-9, Đội cồng chiêng làng Pleiku Roh (phường Diên Hồng, tỉnh Gia Lai) có mặt tại phường Quy Nhơn để tham gia lễ hội “Tinh hoa đại ngàn - biển xanh hội tụ” năm 2025. Phố biển Gia Lai ngân vang nhịp cồng chiêng cùng vòng xoang nối dài.

Chương trình nghệ thuật đặc sắc '80 năm hành trình Độc lập-Tự do-Hạnh phúc'

Chương trình nghệ thuật đặc sắc '80 năm hành trình Độc lập-Tự do-Hạnh phúc'

Chương trình nghệ thuật quốc gia đặc biệt “80 năm hành trình Độc lập-Tự do-Hạnh phúc” sẽ diễn ra vào 20 giờ ngày 1/9 tại Sân vận động quốc gia Mỹ Đình, Hà Nội. Chương trình do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ đạo, Nhà hát Nhạc Vũ Kịch Việt Nam phối hợp các đơn vị nghệ thuật thực hiện.

Các nghệ nhân làng Pleiku Róh trình diễn cồng chiêng trong Lễ hội đường phố. Ảnh: Nguyễn Dũng

Đại ngàn và phố biển Gia Lai chung nhịp lễ hội Quốc khánh

(GLO)-Không khí Quốc khánh 2-9 tràn ngập khắp nhiều nơi ở Gia Lai, mang đến bức tranh lễ hội sôi động, rực rỡ sắc màu. Từ âm vang cồng chiêng đại ngàn đến những màn trình diễn văn hóa, nghệ thuật cuốn hút, tất cả hòa quyện, tạo nên ngày hội của niềm vui, tình yêu quê hương và khát vọng vươn lên.

Đoạn Trường Lũy thuộc địa phận tỉnh Gia Lai dài hơn 14,4 km, kéo dài từ phường Hoài Nhơn Bắc đến các xã An Lão, An Hòa. Ảnh: Ngọc Nhuận

Khảo sát thực địa di tích Trường Lũy tỉnh Gia Lai

(GLO)- Ngày 24-8, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tổ chức đoàn khảo sát thực địa tại di tích Trường Lũy tỉnh Gia Lai. Tham gia đoàn khảo sát có các chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu đến từ Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ.

Mùa thơm

Mùa thơm

(GLO)- Đang là những ngày đất trời ở trong mùa thơm tròn đầy, thi vị. Ruộng đồng thơm màu nắng. Khu vườn thơm giọt mưa. Và còn nữa - nét hương quyến rũ của cốm tươi màu lúa non, của quả hồng vừa chín, của trái thị ươm vàng heo may... tạo nên những thức quà riêng có của mùa thu.

Dấu tích người Kinh xưa ở Tây Sơn thượng đạo

Dấu tích người Kinh xưa ở Tây Sơn thượng đạo

(GLO)- Nằm trên vùng đất ven sông Ba, đình An Khê và đình Cửu An (thuộc quần thể Khu di tích quốc gia đặc biệt Tây Sơn thượng đạo) là những chứng tích hiếm hoi về sự hiện diện của cộng đồng người Kinh trên vùng đất cao nguyên Gia Lai từ thế kỷ XVII - XVIII.

Đồng đội

Đồng đội

(GLO)- Cả nhà không yên tâm khi bố quyết định theo đoàn Cựu chiến binh về Quảng Trị thăm lại chiến trường xưa. Bố vừa trải qua một đợt điều trị dài vì thoái hóa khớp, đầu gối đau nhức, đi lại rất khó khăn.

null