Ngoài xóa bỏ độc quyền vàng miếng SJC, việc cần làm ngay là cho phép nhập có kiểm soát nên nghiên cứu lập hành lang pháp lý về sàn giao dịch vàng.
Xóa độc quyền và cho phép nhập vàng
Trao đổi với PV Tiền Phong, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho biết, thị trường vàng Việt Nam nhiều năm qua tồn tại bất ổn, méo mó kéo dài. Tính đến cuối tháng 5 vừa qua, chênh lệch giữa giá vàng SJC trong nước và giá vàng thế giới quy đổi lên tới 15-17 triệu đồng/lượng.
Nguyên nhân chính là mô hình quản lý mang tính hành chính, độc quyền nhập khẩu, thiếu liên thông giữa các phân khúc vàng miếng - vàng trang sức - vàng tài khoản. Tình trạng đầu cơ, thao túng giá và buôn lậu vàng ngày càng gia tăng, làm suy giảm niềm tin thị trường, ảnh hưởng đến tỷ giá, cán cân thanh toán và an toàn hệ thống tài chính quốc gia.
Trước thực trạng đó, ngày 28/5 vừa qua, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chủ trì cuộc làm việc với Ban Chính sách - Chiến lược Trung ương, nhấn mạnh yêu cầu đổi mới tư duy quản lý thị trường vàng một cách toàn diện.
Theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, thị trường vàng chuyển từ cách tiếp cận “quản lý bằng mệnh lệnh hành chính” sang mô hình “kiến tạo thị trường có kiểm soát” - tức tôn trọng quy luật cung cầu, có cạnh tranh lành mạnh nhưng vẫn đảm bảo vai trò kiểm soát rủi ro hệ thống của Nhà nước. Chỉ đạo này không chỉ đặt nền tảng cho việc xem xét sửa đổi Nghị định 24/2012 mà còn gợi mở các cải cách chiến lược.
"Thị trường vàng không thể tiếp tục bị điều hành bằng những công cụ hành chính cứng nhắc như giai đoạn vừa qua. Chính sách siết chặt cung, độc quyền sản xuất vàng miếng, hạn chế nhập khẩu vàng... tuy từng giúp ổn định tỷ giá, chống đô la hóa, nhưng đang tạo ra những hệ lụy nghiêm trọng. Theo đó, chênh lệch giá vàng trong nước - thế giới tăng cao với mức kỷ lục từ trước đến nay gây méo mó thị trường, gia tăng đầu cơ, buôn lậu. Người dân thiệt hại không được tiếp cận giá thị trường, phải mua vàng “đắt phi lý”, mất niềm tin vào công cụ tích sản hợp pháp", ông Long nói.
Vị chuyên gia cho hay, Tổng Bí thư nhấn mạnh Nhà nước không làm thay thị trường, phải thiết lập "luật chơi công bằng" và thực hiện điều tiết có kiểm soát nhằm phát triển lành mạnh thị trường vàng - từ đó biến vàng thành nguồn lực, không phải gánh nặng chính sách.
Theo ông Long, ngoài việc xóa bỏ độc quyền vàng miếng cần phép nhập khẩu vàng có kiểm soát. Việc Ngân hàng Nhà nước độc quyền nhập khẩu vàng nguyên liệu từng đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát thị trường. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, cơ chế này đã bộc lộ nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của thị trường vàng.
"Xem xét sửa đổi chính sách, cho phép nhập khẩu vàng cho các doanh nghiệp đủ điều kiện là cần thiết để thúc đẩy cạnh tranh, ổn định thị trường và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Chúng ta không nên cho phép nhập khẩu vàng thuần túy theo hình thức đấu thầu, mà cần cấp hạn ngạch có kiểm soát, dựa trên năng lực thực tế, hiệu quả kinh doanh, tuân thủ pháp luật và kết quả kiểm toán minh bạch. Cách tiếp cận này không chỉ bảo đảm công bằng - hiệu quả - minh bạch, mà còn tăng tính cạnh tranh lành mạnh, hạn chế độc quyền nhóm và đầu cơ thị trường vàng", ông Long nhấn mạnh.
Lập sàn giao dịch vàng
Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho biết, trong khi nhiều quốc gia đã thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia (Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan), hoặc khuyến khích hình thành quỹ đầu tư vàng (ETF vàng) thì Việt Nam vẫn duy trì cơ chế độc quyền thủ công.
Singapore thành lập sàn giao dịch vàng quốc tế Singapore Gold Exchange (SGE) từ 2014, thu hút lượng lớn nhà đầu tư nước ngoài và nâng cao khả năng định giá nội địa. Ấn Độ huy động vàng từ dân thông qua chương trình “Gold Monetisation Scheme”, trả lãi cho người gửi bằng vàng và tái sử dụng vàng đó cho nền công nghiệp trang sức. Thái Lan có hơn 200 doanh nghiệp kinh doanh vàng, giá được niêm yết theo chuẩn thị trường thế giới, giúp giá nội địa bám sát thế giới.
"Đã đến lúc Việt Nam cần một chính sách quản lý vàng mang tính thị trường, có kỷ cương, phù hợp với thông lệ quốc tế, qua đó giải phóng nguồn lực vàng trị giá hàng chục tỷ USD đang “nằm chết” trong dân. Theo đó, nên thiết lập Sở giao dịch vàng quốc gia có thể tích hợp trong Trung tâm tài chính quốc tế TP HCM, giao dịch tập trung, minh bạch, hạn chế giao dịch chợ đen", ông Long cho hay và khẳng định, thị trường vàng Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt chính sách mang tính lịch sử. Những tư duy mới của Tổng Bí thư Tô Lâm là đột phá, tạo nền tảng để chuyển vàng từ tài sản dự trữ thụ động thành nguồn lực phát triển kinh tế.
Đồng quan điểm về lập sàn vàng, ông Phạm Thế Anh - chuyên gia Kinh tế Đại học Kinh tế Quốc dân - nhận định: "Bây giờ là thời điểm thích hợp để nghiên cứu xây dựng hành lang pháp lý sàn giao dịch vàng. Sàn Giao dịch vàng sẽ tránh phụ thuộc vào vàng vật chất. Bằng một cách nào đấy, người dân tin tưởng vào thị trường đó".
Ông Phạm Thế Anh cho biết thêm, nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước là sửa Nghị định 24 về quản lý thị trường vàng. Thị trường vàng vừa qua thể hiện sự bất ổn của kinh tế vĩ mô. Giá vàng trong nước phụ thuộc vào giá vàng thế giới nhưng có dấu hiệu bất ổn hơn. Theo đó, việc xóa bỏ thương hiệu độc quyền vàng để thị trường vàng tự do và cạnh tranh hơn.
"Vàng là tài sản có giá trị nội tại chứ không phải mua vì uy tín con dấu trên vàng", ông Phạm Thế Anh nói.
Theo Ngọc Mai (TPO)
