Về làng Chăm H’roi ở Krông Pa

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
0:00 / 0:00
0:00
  • Nam miền Bắc
  • Nữ miền Bắc
  • Nữ miền Nam
  • Nam miền Nam

(GLO)- Buôn Ma Giai ở xã Đất Bằng có lẽ là ngôi làng có đông người Chăm H’roi định cư nhất của huyện Krông Pa nói riêng và cả tỉnh Gia Lai nói chung. Về thăm buôn, hỏi chuyện người già, chúng ta sẽ biết thêm nhiều điều thú vị về một thời đã qua trong lịch sử.

Tôi tìm đến nhà ông La O Loan thì trời vừa sẩm tối. Đã bước vào cái tuổi 101 nhưng trông ông vẫn còn rất khỏe. Ông cho biết: Năm ngoái, ông đã tổ chức lễ cúng lớn nhân dịp được nhận quà mừng thọ của Chủ tịch nước. Từng là chiến sĩ vệ quốc thời chống Pháp, trong những năm tháng chống Mỹ, ông là cán bộ Kinh tài của huyện rồi Công an xã. Chỉ tiếc là đôi tai đã hơi nặng nên đôi lúc phải nhờ người con trai cả-ông La O Khởi, năm nay cũng đã 73 tuổi-kể thay.

Theo dòng lịch sử, từ thế kỷ thứ III, người Chăm Pa đã ngược dòng sông Ba thâm nhập lên vùng đất cao nguyên. Tuy nhiên, đến quãng năm 1149 trở đi, dưới triều Vua Jaya Harivarman I, người Chăm mới xâm nhập lên cao nguyên một cách mạnh mẽ. Vị vua này sau khi đánh bại các cuộc kháng cự của cư dân bản địa đã chiếm một vùng đất Tây Nguyên rộng lớn, phía Bắc đến tận Kon Tum, phía Nam đến miền Bắc tỉnh Đak Lak. Trong khoảng hơn 300 năm cho đến khi triệt thoái khỏi cao nguyên, người Chăm không những để lại trên các vùng đất này nhiều đền đài, chùa tháp cùng những ảnh hưởng về văn hóa, phong tục mà còn hòa huyết với cư dân bản địa sinh ra người Chăm H’roi.

Chăm H’roi, theo giải nghĩa của ông La O Khởi: “Chăm” là người Chăm Pa, “H’roi” là mặt trời mọc, tức người Chăm ở phía mặt trời mọc. Không ai biết buôn Ma Giai đã có từ bao giờ nhưng đến nay đã qua 2 lần mang tên người lập làng. Trước năm 1945 gọi là làng Ma Yú và từ năm 1972 trở lại đây là Ma Giai. Thời chống Mỹ, làng chỉ có chừng 60 hộ, nằm trong vùng căn cứ cách mạng. Sau năm 1975, làng mới dời ra nơi ở hiện tại với 150 hộ dân.

Về làng Chăm H’roi ở Krông Pa ảnh 1

Ông La O Loan (bìa phải) và con trai. Ảnh: Ngọc Tấn

Lịch sử ghi nhận, tuy chiếm đất cao nguyên nhưng người Chăm vẫn tôn trọng phong tục, tập quán của dân bản địa. Chính người Chăm đã dạy cư dân bản địa cách thuần voi, luyện kim thuộc, có nơi còn dạy cách làm ruộng, dẫn thủy nhập điền. Chính bởi lẽ đó mà người bản địa nhiều nơi đã tiếp nhận văn hóa Chăm một cách tự giác. Ngược lại, người Chăm cũng tiếp thu và ảnh hưởng của nhiều tập tục văn hóa-xã hội của người dân bản địa. Với buôn Ma Giai, sự giao thoa giữa 2 nền văn hóa Chăm-Jrai đã thể hiện rõ trong đời sống cộng đồng ở đây.

Về họ, so với người Jrai có tới 10 họ thì người Chăm H’roi ở đây chỉ có 8. Ngoài các họ giống người Jrai là Rơ Ô, Rơ Chăm, Rơ Lan, Ra Lan và Kpah, người Chăm H’roi có các họ Le O, Le Mo, Xô. Theo ông La O Khởi, 2 họ La O và Le Mo thực ra từ họ Rơ Ô mà ra. Ngôn ngữ của người Chăm H’roi tuy có pha ngôn ngữ Chăm nhưng về cơ bản giống người Jrai, có thể thông hiểu một cách dễ dàng.

Nói về phong tục tập quán, người Chăm H’roi cũng có tục chôn chung; lễ thức tang ma cơ bản giống người Jrai nhưng phong cách nhà mồ có khác. Nhà mồ của người Chăm H’roi xưa mộ người chết được ghép bằng gỗ thành hình khối rất đẹp. Người Chăm H’roi cũng theo mẫu hệ, con mang họ mẹ nhưng thể thức hôn nhân có một vài nét khác biệt người Jrai. Nếu người Jrai, con trai phải ở rể gần như trọn đời ở nhà vợ thì người Chăm H’roi lại có quy ước mỗi cặp vợ chồng phải luân phiên ở với cha mẹ hai bên một quãng thời gian bằng nhau (thường là 2 năm).

Hệ thống lễ hội của người Chăm H’roi cũng có lễ mừng lúa mới, đâm trâu, bỏ mả. Trong các sinh hoạt văn hóa này, nét khác biệt nhất của người Chăm H’roi với người Jrai là xoang và dàn nhạc cụ. Xoang của Người Chăm H’roi cơ bản khác người Jrai về nhịp điệu. Dàn nhạc cụ của người Chăm H’roi thường dùng trống đôi, cồng 3, chiêng 5. Chiêng Arap chỉ dùng trong lễ bỏ mả. Trống ở đây là trống Ghi-năng và Paranưng của người Chăm. Ông La O Loan chính là người chế tác loại trống này cho làng. Ông La O Khởi cho biết: Năm 1984, ông đã từng mang đội xoang cùng dàn nhạc cụ đi hội diễn và rất được hoan nghênh.

Trải qua biến thiên lịch sử, so với người Chăm H’roi ở Phú Yên hay Bình Định, người Chăm H’roi ở buôn Ma Giai có sự ảnh hưởng khá nhiều từ văn hóa của người Jrai. Sự giao thoa này cũng là điều tất yếu khi người dân nơi đây đã trải hàng bao đời sinh sống bên nhau. Tuy nhiên, với những gì còn lưu giữ cũng là sự góp phần đáng quý cho sự đa dạng, giàu bản sắc của văn hóa Gia Lai.

Có thể bạn quan tâm

Thả diều ngắm cảnh thiên nhiên tươi đẹp trên bãi bồi Tiên Sơn

Thả diều ngắm cảnh thiên nhiên tươi đẹp trên bãi bồi Tiên Sơn

(GLO)- Tọa lạc tại khu vực hồ nối giữa Biển Hồ nước với hồ Ia Nâm thuộc địa phận xã Tân Sơn (TP. Pleiku), bãi bồi Tiên Sơn còn gọi là bãi dê Tiên Sơn hay Biển Hồ Cạn theo cách gọi quen thuộc của người dân sống quanh khu vực này đang thu hút rất đông người dân đến vui chơi, thả diều vào mỗi buổi chiều.
Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất

Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất

(GLO)- Ủy ban nhân dân tỉnh Gia Lai vừa ban hành Kế hoạch số 1211/KH-UBND triển khai thực hiện Chương trình hành động số 53-CTr/TU ngày 18-1-2023 của Tỉnh ủy về thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về “Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển thu nhập cao”.
Để trẻ em có những ngày hè an toàn, bổ ích

Để trẻ em có những ngày hè an toàn, bổ ích

(GLO)- Thời điểm này, hàng ngàn trẻ em trên địa bàn tỉnh Gia Lai đang háo hức đón chào những ngày hè rực rỡ, rộn ràng niềm vui. Cùng với gia đình, các ngành, địa phương, đơn vị cũng nỗ lực sáng tạo, thiết kế nhiều chương trình, hoạt động thiết thực nhằm đem lại những ngày hè bổ ích, lành mạnh, an toàn cho trẻ.

Ra mắt Câu lạc bộ “Phụ nữ tuyên truyền vận động quần chúng tham gia sinh hoạt đạo thuần túy” làng Tơ Drăh

Ra mắt Câu lạc bộ “Phụ nữ tuyên truyền vận động quần chúng tham gia sinh hoạt đạo thuần túy” làng Tơ Drăh

(GLO)- Ngày 18-5, Hội Liên hiệp phụ nữ huyện Chư Sê (tỉnh Gia Lai) phối hợp với Hội Liên hiệp phụ nữ xã Bar Măih tổ chức lễ ra mắt Câu lạc bộ (CLB) “Phụ nữ tuyên truyền vận động quần chúng tham gia sinh hoạt đạo thuần túy” làng Tơ Drăh và tổ chức truyền thông tuyên truyền giáo dục, vận động, hỗ trợ phụ nữ tham gia giải quyết một số vấn đề liên quan đến phụ nữ năm 2023.
26 thí sinh tham gia Hội thi “Chúng em kể chuyện Bác Hồ” huyện Mang Yang

26 thí sinh tham gia Hội thi “Chúng em kể chuyện Bác Hồ” huyện Mang Yang

(GLO)-

Nhân kỷ niệm 133 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890-19/5/2023), 82 năm ngày thành lập Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh, ngày 18-5, Ban Tuyên giáo Huyện ủy phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Mang Yang tổ chức Hội thi “Chúng em kể chuyện Bác Hồ” năm 2023.