Đến làng Pốt, không khó bắt gặp hình ảnh các bà, các mẹ ngồi bên hiên nhà vừa trông cháu vừa ngồi vào khung cửi dệt chiếc khăn, váy áo, cái khố, bộ mền để tặng con, cháu mình. Bằng cách này, những phụ nữ lớn tuổi, thạo nghề, không chỉ thỏa niềm đam mê với khung cửi, sợi chỉ màu sắc, hoa văn phong phú mà còn lan tỏa tình yêu nghề dệt thổ cẩm truyền thống của cha ông cho thế hệ trẻ.
 |
Bà Đinh Thị Lót (àng Pốt, xã Song An, thị xã An Khê) tự hào khoe tấm áo thổ cẩm với nhiều họa tiết, hoa văn đẹp tự tay bà dệt. Ảnh: Ngọc Minh |
Bà Đinh Thị Lót (SN 1949) cho biết: Bà có 3 người con trai và 2 người con gái. Những người con dâu, con gái đều biết nghề dệt thổ cẩm, nhưng do bận làm lụng phát triển kinh tế nên ít có thời gian để dệt. Hơn 3 năm nay, con gái út của bà sinh con đầu lòng, bà không đi làm nương rẫy nữa mà ở nhà trông cháu. Tranh thủ lúc cháu ngủ, bà lại ngồi vào khung cửi để dệt.
“Nghề dệt thổ cẩm không nặng nhọc nhưng đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mẩn và mất nhiều thời gian. Những sản phẩm không quá cầu kỳ như tấm vải địu con, mền, dây cột đầu dệt từ 5-15 ngày, còn váy áo phụ nữ, khố của đàn ông có nhiều họa tiết, hoa văn cầu kỳ phải dệt gần 1 tháng, thậm chí 2-3 tháng mới xong. Sản phẩm có nhiều hoa văn đồng đều, sắc sảo thì sản phẩm đó càng có giá trị”-bà Lót chia sẻ.
Gần 60 năm gắn bó với nghề dệt thổ cẩm, bà Lót tạo ra nhiều sản phẩm bền đẹp có họa tiết, hoa văn độc đáo. Bà dành toàn bộ số sản phẩm dệt được để gia đình sử dụng, tặng cho con, cháu và người thân. “Đời sống mỗi ngày một hiện đại, trong khi đó lớp trẻ không mặn mà với nghề dệt thổ cẩm truyền thống, theo thời gian nghề dệt thổ cẩm sẽ bị mai một ít nhiều. Tôi cố gắng dệt vài bộ tặng người thân coi như tấm lòng của người bà, người mẹ dành cho con cháu. Qua đó mong muốn lớp cháu con biết giữ gìn, trân quý nghề dệt thổ cẩm truyền thống ông cha”-bà Lót trải lòng.
 |
Theo phong tục ông bà xưa, gia đình bà Đinh Thị Lót (bìa phải ở làng Pốt, xã Song An, thị xã An Khê) thường trồng cây bông để chia cho người mất để sang thế giới bên kia tiếp tục nghề dệt thổ cẩm. Ảnh: Ngọc Minh |
Chỉ tay về cuối vườn nơi có những cây bông trồng xen trong đám bắp, bà Lót tâm sự: “Năm nay tôi 75 tuổi, ngồi dệt chừng 20 phút là lưng đau, tay chân nhức mỏi. Với kinh nghiệm, kỹ thuật học hỏi được tôi đã chỉ bảo, hướng dẫn cho các con và chị em trong làng. Mai này về với ông bà tôi cũng yên lòng. Theo phong tục của người Bahnar tại xã Song An, khi người chết là đàn ông hay đàn bà ngoài được chia ghè, nồi, chén, đĩa còn được chia một nhúm hạt bông để sang thế giới bên kia tiếp tục trồng bông, kéo sợi, dệt vải như cách nghĩ ông bà xưa trần sao âm vậy. Chính vì điều này mà cây bông luôn hiện hữu trong vườn và nghề dệt thổ cẩm sẽ được lưu truyền mãi cho thế hệ mai sau”.
 |
Chị Định Thị Nhớp (bìa trái, làng Pốt, xã Song An, thị xã An Khê) học hỏi cách dệt hoa văn khó từ các chị trong làng. Ảnh: Ngọc Minh |
Từ nhỏ, chị Định Thị Nhớp được bà ngoại và mẹ dạy: Con gái phải biết nghề dệt thổ cẩm, sau còn dệt váy, áo cho mình, cho chồng, cho con. Vì thế, mỗi lần thấy mẹ dệt thổ cẩm, chị thường chăm chú đứng xem, học lỏm. Được bà và mẹ tận tình chỉ bảo, cộng với sự chịu khó tìm tòi, học hỏi, năm 15 tuổi chị Nhớp đã nắm bắt được quy trình kỹ thuật bật bông, kéo sợi, đưa thoi, luồn chỉ, dệt váy áo có hoa văn sặc sỡ, bắt mắt.
“Trước đây, các bà, các mẹ thường se sợi bông của cây bông và nhuộm màu từ các loại củ, quả vỏ, lá cây tự nhiên. Hiện nay, nguyên liệu tự nhiên khan hiếm, công đoạn tạo sợi truyền thống không còn thực hiện, thay vào đó chị em mua chỉ sợi, len màu về dệt. Chúng tôi thường dệt thổ cẩm vào những lúc nông nhàn, buổi tối; không ai bảo ai, tự ngồi vào khung cửi chăm chỉ dệt váy áo, khố, hoàn thiện một số công đoạn dở dang. Từ đó, nghề dệt thổ cẩm được lưu truyền qua bàn tay khéo léo của bao thế hệ phụ nữ trong làng”-chị Nhớp tự hào nói.
 |
Tranh thủ những lúc nông nhàn, sớm tối, các bà, các mẹ ở làng Pốt, xã Song An, thị xã An Khê lại cần mẫn hướng dẫn con em mình dệt vải. Ảnh: Ngọc Minh |
Chi hội trưởng Chi hội phụ nữ làng Pốt Đinh Thị Quế cho hay: Làng Pốt có hơn 110 hội viên, phụ nữ, trong đó 80% chị em biết nghề dệt thổ cẩm. Có được kết quả này là nhờ chính quyền địa phương, hội cấp trên, Chi bộ và Ban Nhân dân thôn thường xuyên tuyên truyền, vận động dân làng gìn giữ và phát huy phong tục, tập quán, truyền thống tốt đẹp; khuyến khích người dân mặc trang phục truyền thống tại các sự kiện giao lưu văn hóa văn nghệ, dịp lễ, Tết, ngày hội đại đoàn kết toàn dân tộc, trong các lễ hội; khuyến khích hội viên phụ nữ duy trì, phát triển nghề dệt, tham gia các hội thi dệt thổ cẩm. “Thông qua các hoạt động này đã tạo điều kiện cho chị em, dân làng gìn giữ bản sắc văn hóa mà cha ông bao đời để lại”-chị Quế chia sẻ.
 |
Mỗi dịp lễ hội, hội viên, phụ nữ làng Pốt, xã Song An, thị xã An Khê thường cho các con mặc trang phục truyền thống để lan tỏa tình yêu, trân quý nghề dệt thổ cẩm cuẩ cha ông. Ảnh: Ngọc Minh |
Xoay quanh vấn đề gìn giữ và phát huy nghề dệt thổ cẩm truyền thống tại làng Pốt, bà Đặng Thị Hiếu-Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Song An cho biết: Xã có 5 thôn và 1 làng. Thời gian qua, cấp ủy, chính quyền địa phương đã tích cực tuyên truyền, vận động, khuyến khích các nghệ nhân, người dân thạo nghề dệt thổ cẩm truyền dạy cho thế hệ trẻ, nhất là con cháu trong gia đình; tạo điều kiện cho hội viên, phụ nữ làng Pốt tham gia các lớp đào tạo nghề dệt thổ cẩm để từng bước nâng cao tay nghề cho chị em. Hàng năm, Hội cũng đăng ký tham gia các sự kiện văn hóa do thị xã tổ chức nhằm tạo cơ hội cho chị em giao lưu, học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm dệt vải.
“Năm 2023, làng Pốt tham gia ngày hội văn hóa các dân tộc thiểu số thị xã An Khê lần thứ I diễn ra tại làng Hòa Bình (xã Tú An), hội viên, phụ nữ đã giành giải nhất phần thi dệt thổ cẩm. Đây là niềm vui, tự hào không chỉ của chị em mà còn của xã, của bà con để tiếp tục duy trì, phát triển nghề dệt thổ cẩm tại làng Pốt”-bà Hiếu thông tin.
