Xáo chuối: Món ăn nhớ về lịch sử

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Trong hầu hết mâm cỗ cúng đình miếu ở vùng An Khê và Đak Pơ (tỉnh Gia Lai) đều có món xáo chuối. Đây là món đạm bạc nhưng lại hàm ẩn nhiều giá trị lịch sử và nhân văn mà người dân nơi đây muốn gửi gắm, trao truyền cho các thế hệ sau.

Bà Nguyễn Thị Đang là đầu bếp chính trong lễ cúng mùa xuân năm nay tại miếu An Xuyên (phường Tây Sơn, thị xã An Khê). Bà cho biết: Nguyên liệu nấu món xáo chuối là cây chuối non và lòng bò. Người ta thường chọn giống chuối hột hoặc chuối sứ để có vị ngọt. Cây chuối mang về bóc mấy bẹ già bên ngoài rồi thái mỏng theo chiều ngang thân chuối và ngâm nước cho khỏi đen. Lòng bò được làm sạch, cắt vừa ăn, trụng nước sôi và đổ xả vài lần cho hết mùi hôi. Gia vị chính của món này là sả xắt nhỏ, phi vàng cùng tỏi rồi bỏ lòng bò vào xào. Khi lòng bò chín thì bỏ chuối đã xắt vào hầm cho nhừ.

Từ những ngôi đình có lịch sử xa xưa nhất như đình An Khê (phường Tây Sơn), đình Cửu An (xã Cửu An, thị xã An Khê) đến những ngôi miếu nhỏ ra đời muộn hơn như miếu An Tập (xã Phú An, huyện Đak Pơ), miếu Tân Hội (xã Tân An, huyện Đak Pơ), trên mâm cỗ cúng mùa xuân đều có món xáo chuối. Theo ông Nguyễn Đình Khương-Chánh bái miếu An Tân (phường An Tân, thị xã An Khê), món ăn này có từ thời Tây Sơn.

Còn ông Nguyễn Thanh Luân-Phụng tế đình Cửu An thì kể lại một truyền thuyết dân gian phổ biến tại địa phương này: Trong một lần đi săn, Nguyễn Nhạc bắt được con bò rừng. Do binh lính đông mà số thịt ít ỏi nên Nguyễn Nhạc sai quân chặt cây chuối non xắt nhỏ trộn với thịt bò chia ra nấu thành món xáo chuối. Thế là mỗi người đều có 1 bát.

Ông Nguyễn Đình Khương-Chánh bái miếu An Tân (phường An Tân, thị xã An Khê) giới thiệu món xáo chuối tại lễ cúng mùa xuân. Ảnh: L.H.S

Ông Nguyễn Đình Khương-Chánh bái miếu An Tân (phường An Tân, thị xã An Khê) giới thiệu món xáo chuối tại lễ cúng mùa xuân. Ảnh: L.H.S

Ông Lưu Trung Dũng-Chủ tịch UBND phường An Bình (thị xã An Khê) cho biết thêm, món xáo chuối cũng phổ biến tại vùng Bình Định. Thế nên, có lẽ món ăn này phát sinh từ dân gian, thời đói khổ, gạo thịt hiếm hoi, người dân phải ăn độn nhiều thứ trong bữa cơm hàng ngày. Và, món xáo chuối cũng ra đời trong hoàn cảnh ấy. Hiện nay, đời sống người dân đã khấm khá hơn, món xáo chuối gần như không còn xuất hiện trong mâm cơm của nhiều gia đình. Nhưng để ghi nhớ những năm tháng cơ cực của các tiền nhân khai hoang lập làng gắn với món xáo chuối, người Tây Sơn thượng vẫn giữ gìn món xáo chuối trong ngày cúng đình miếu để tri ân tổ tiên và kỷ niệm nhắc nhở con cháu thế hệ sau đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.

Trong lịch sử, vùng Tây Sơn thượng là mảnh đất thể hiện nét đẹp tình đoàn kết giao hảo Kinh-Thượng từ thời Tây Sơn. Trong văn hóa ẩm thực của người Bahnar, Jrai, chuối cây cũng là một món ăn phổ biến, món “adret” của người Bahnar và món “grên hbai” của người Jrai cũng gần với món xáo chuối của người Kinh. Anh Chánh (người Bahnar ở làng Đe Klanh, xã Đak Krong, huyện Đak Đoa) miêu tả quy cách làm món này như sau: Đầu tiên, chặt cây chuối hột rừng còn non, bóc bẹ ngoài, xắt mỏng, bóp nát và lấy đũa khuấy để vớt tơ xơ chuối bỏ đi. Tiếp đó, thịt (heo, bò, trâu) cắt nhỏ vừa ăn xào cho săn, đổ nước vào nấu sôi, rồi bỏ chuối và gia vị (muối, bột ngọt) nấu cho chín. Anh cho biết thêm, món “adret” thường được dùng trong bữa ăn hàng ngày và các lễ hội như một món “ăn thêm” để bữa ăn thêm phong phú. Còn theo lời kể của chị Ngla (người Jrai ở làng Brel, xã Ia Dêr, huyện Ia Grai) thì món “grên hbai” của người Jrai cũng tương tự như trên, nhưng có thêm gạo ngâm giã nát thành bột nấu chung thành “cháo chuối”.

Như vậy, tại vùng Tây Sơn thượng, món xáo chuối của người Kinh và món chuối cây của người Bahnar, Jrai có khá nhiều sự tương đồng. Trước hết, đó là món ăn có truyền thống lâu đời của các cư dân khác nhau tại vùng đất này. Thứ hai, nguyên liệu chính của món ăn là chuối cây và thịt. Thứ ba, món ăn phổ biến trong bữa tiệc chung của cả dân làng khi vào ngày lễ hội. Thứ tư, món ăn này có giá trị và ý nghĩa thiêng liêng bởi gắn với lịch sử và văn hóa của cộng đồng. Sự gần gũi ấy khiến chúng ta có thể nghĩ rằng món ăn này cũng có thể là kết quả hoặc một phần kết quả từ quá trình giao lưu tiếp xúc giữa các dân tộc anh em thời trước.

Có thể bạn quan tâm

Ông Yaih (bên phải) chế biến món cơm lam truyền thống của người Jrai. Ảnh: Trần Dung

Những đầu bếp trưởng thành từ buôn làng

(GLO)- Ở các buôn làng Jrai, Bahnar vùng cao nguyên Gia Lai, có những người không qua trường lớp chính quy nhưng am hiểu ẩm thực truyền thống, chế biến nhiều món ngon. Họ được tin tưởng giao đứng bếp trong buổi tiệc của làng, ngoài ra còn góp mặt tại sự kiện, nhà hàng, quán ăn ở nhiều nơi.

Lạ miệng với gỏi hoa

Lạ miệng với gỏi hoa

Gỏi bông bần, gỏi hoa phượng - những món ăn từ “sứ giả mùa hè” của phương Nam dù chỉ mới được khai thác thời gian gần đây nhưng đã tạo nên cảm hứng ẩm thực dân dã ngon lành.

Hấp dẫn gỏi cá mè Quan Sơn

Hấp dẫn gỏi cá mè Quan Sơn

Gần xã Hương Sơn có khu vực hồ Quan Sơn (thuộc huyện Mỹ Đức cũ), nổi tiếng với món gỏi cá mè. Sự khác biệt của món gỏi cá ở đây đã tạo nên nét ẩm thực rất riêng, độc đáo, trở thành điểm dừng chân để du khách thưởng thức món ngon trong hành trình tham quan danh thắng Hương Sơn (chùa Hương).

Đặc sắc “Món ngon từ đất Bazan và Biển”

Đặc sắc “Món ngon từ đất Bazan và Biển”

(GLO)- Lễ hội ẩm thực “Món ngon từ đất Bazan và Biển” diễn ra tại khu vực Công viên Thiếu nhi Quy Nhơn (phường Quy Nhơn Nam, tỉnh Gia Lai) với nhiều món ăn đặc trưng đến từ núi rừng Tây Nguyên và biển cả. Lễ hội đã đem đến cho du khách trong và ngoài tỉnh nhiều trải nghiệm thú vị.

Bữa sáng ấm lòng ở chợ Phù Đổng

Bữa sáng ấm lòng ở chợ Phù Đổng

(GLO)- Với nhiều người dân phố núi, đến chợ Phù Đổng (đường Trần Kiên, phường Pleiku, tỉnh Gia Lai) để mua đồ ăn sáng cho gia đình hoặc thưởng thức một bữa sáng ngon miệng, ấm lòng đã là nếp quen. Dạo quanh chợ một vòng, tôi càng hiểu vì sao người dân lại gọi nơi đây là “thiên đường” ăn sáng.

Món ngon từ xuyến chi

Món ngon từ xuyến chi

(GLO)- Trước nhà tôi có khoảnh đất trống. Sau một vài cơn mưa, xuyến chi chen nhau vươn mình xanh mướt. Thi thoảng, tôi lại hái những đọt xuyến chi mơn mởn về chế biến thành một vài món ăn vừa lạ miệng vừa ngon như xào tỏi, nấu canh hay luộc.

Nấm mối thường mọc vào tháng 5, 6 hàng năm. Ảnh: L.H

Mùa “săn” nấm mối

(GLO)- Khoảng tháng 5, 6 hàng năm, khi những cơn mưa đầu mùa bắt đầu trút xuống, mặt đất mềm ẩm cũng là lúc người dân Gia Lai bước vào mùa “săn” nấm mối. Đây là “lộc trời” mà thiên nhiên ban tặng, mỗi năm chỉ đôi ba lần.

Ảnh minh họa (Ảnh: vietnamplus.vn)

Maido- Nhà hàng Tốt nhất thế giới năm 2025

(GLO)- Với hành trình 16 năm sáng tạo không ngừng, dưới bàn tay tài hoa của bếp trưởng Mitsuharu "Micha" Tsumura, Maido- nhà hàng lừng danh đến từ Peru, đã chính thức được vinh danh là Nhà hàng Tốt nhất thế giới năm 2025 trong danh sách gồm 50 nhà hàng tốt nhất thế giới.

Mắm cua đồng

Mắm cua đồng

(GLO)- Khi những cơn mưa bắt đầu nặng hạt cũng là lúc ở Pleiku, măng tre, cá, cua đồng, nấm rơm được bày bán khắp chợ làng, chợ tự phát. Tôi lại nhớ đến những thức món tự tay mẹ nấu, nhất là mắm cua đồng.

Mực một nắng nướng muối ớt. (Ảnh: Taste Atlas)

Mực một nắng lọt Top 10 món mực ngon nhất thế giới

(GLO)- Chuyên trang ẩm thực Taste Atlas mới đây lại tiếp tục vinh danh món ăn Việt, đó là mực một nắng có nguồn gốc ở Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận. Mực một nắng được xếp vị trí 10/33 món ngon nhất trên thế giới được chế biến từ mực, với 4,1/5 điểm.

null