Trai tài gái sắc
Ngôi nhà sàn truyền thống của gia đình anh Kro và chị Bier như một bảo tàng văn hóa Bahnar. Có đến hàng trăm ghè rượu xếp kín một gian nhà của vợ chồng trẻ đều là nghệ nhân này. Trên chiếc giá đỡ làm bằng thân gỗ thiết kế những họa tiết đỏ, trắng đặc trưng là một dãy gùi tuyệt đẹp. Một góc khác là nơi để khung dệt cùng các sản phẩm thổ cẩm.
Ngôi nhà mang đến một cảm giác xưa cũ, như chỉ thuộc về những nghệ nhân có tuổi, cả đời gắn bó với nghề truyền thống.
 |
| Vợ chồng nghệ nhân trẻ Kro-Bier tham gia trình diễn tại Liên hoan cồng chiêng Tây Nguyên năm 2023. Ảnh: H.N |
Chị Bier thuộc thế hệ 9X nhưng đã được công nhận là nghệ nhân dệt vải cách đây nhiều năm. Họa tiết, hoa văn trên thổ cẩm của người Bahnar được cho là cầu kỳ, phức tạp nhất trong nghề dệt truyền thống nói chung. Nhưng chị Bier thực hành kỹ thuật dệt cổ truyền ấy đạt trình độ cao về thẩm mỹ và kỹ thuật.
“Mình biết dệt từ năm 12 tuổi do mẹ truyền lại. Nhưng những gì mẹ dạy vẫn chưa làm mình thỏa mãn. Hễ đi đâu thấy người già dệt vải và tạo hình hoa văn mình đều tìm hiểu, hỏi cách làm”-chị Bier tâm sự.
Nhờ đó, tay nghề của chị Bier không ngừng được nâng lên và được công nhận qua các hội thi cấp huyện. Trong 2 năm (2022-2023), người con gái Bahnar đã vượt qua những nghệ nhân lớn tuổi để giành giải nhất cuộc thi dệt thổ cẩm do huyện Kông Chro tổ chức. Không giữ riêng cho mình kỹ năng, kinh nghiệm, năm 2023, chị Bier tham gia Câu lạc bộ Dệt của phụ nữ xã Đăk Pơ Pho để truyền dạy nghề truyền thống cho chị em.
Chị Đinh Thị Sơ-Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã Đăk Pơ Pho-chia sẻ: “Đa số phụ nữ Bahnar đều biết nghề truyền thống. Nhưng để giỏi như chị Bier phải là người rất đam mê, cần cù và luôn tìm tòi học hỏi. Chị Bier còn dẫn dắt, truyền nghề cho các chị em trong làng, góp phần cải thiện thu nhập và bảo tồn, phát huy nghề truyền thống của địa phương”.
 |
| Nghệ nhân trẻ Bier (thứ 4 từ phải qua) còn là thành viên nòng cốt trong câu lạc bộ dệt của xã Đak Pơ Pho, tham gia truyền dạy nghề truyền thống cho các chị em xã. Ảnh: Hoàng Ngọc |
Chung một tình yêu
Người Bahnar ở núi rừng Đông Trường Sơn thường gọi những người giỏi về một lĩnh vực nào đó là “hgei”. Và những hgei gặp nhau, trở thành cặp trai tài gái sắc trong cộng đồng như vợ chồng anh Kro và chị Bier không có nhiều. Cũng như vợ, 2 năm liền, anh Kro là nghệ nhân trẻ nhất giành giải nhất cuộc thi đan lát toàn huyện.
Không bằng lòng với những gì có được, anh Kro mày mò học hỏi để tạo nên những hoa văn trên miệng gùi, đáy gùi để tăng tính thẩm mỹ. Anh còn cách điệu mặt trăng, mặt trời, những ngọn núi thành hoa văn trên rổ, rá, nong, nia… khiến những sản phẩm đan lát mang màu sắc riêng.
Giỏi nghề truyền thống nhưng anh Kro và chị Bier “phải lòng nhau” không chỉ bởi tài nghệ riêng có của mỗi người. Theo chị Bier kể, anh Kro rất có năng khiếu tấu hài, nhất là khi hóa trang thành hề gái (pơtual) trong các lễ hội truyền thống. Lễ hội có màn tấu hề của anh Kro khiến mọi người vui vẻ, tạo không khí vui nhộn.
Anh còn là thành viên đội văn nghệ dân gian của làng, thường xuyên tham gia diễn kịch, đóng được nhiều vai khác nhau. Đồng thời, anh cũng có mặt trong đội cồng chiêng và là hạt nhân trong phong trào thể dục thể thao của xã. Chăm chỉ, giỏi giang, tài năng nên anh Kro sớm lọt vào mắt xanh của chị Bier.
 |
| Chị Bier là nghệ nhân trẻ của xã Đak Pơ Pho, tích cực tham gia câu lạc và trao truyền nghề cho các thành viên khác. Ảnh: H.N |
Chị Võ Thị Huyền-Công chức Văn hóa-Xã hội xã Đăk Pơ Pho: “Các sản phẩm do vợ chồng anh Kro và chị Bier làm ra đều rất đẹp, đạt trình độ cao về kỹ thuật và thẩm mỹ, tiêu biểu cho nghề truyền thống của dân tộc Bahnar. Chúng tôi đang tham mưu, đề xuất UBND xã khen thưởng những cá nhân có nhiều đóng góp cho hoạt động bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, văn hóa địa phương. Đó cũng là cách khuyến khích người dân chung tay cho hoạt động có tầm quan trọng đặc biệt này”.
Còn đối với anh Kro, không chỉ mến chị Bier ở tài dệt vải mà còn bởi “Bier có nụ cười rất đẹp”. Dù mến nhau vì sắc hay vì tài, nhưng họ đều có chung tình yêu với văn hóa truyền thống, điều khiến cả 2 khi về chung nhà càng thêm gắn bó. Và sau những lần vinh dự được tham gia nhiều sự kiện văn hóa từ cấp huyện tới cấp tỉnh, niềm tự hào nhân lên khiến vợ chồng nghệ nhân trẻ càng cố gắng trau dồi kỹ năng, nuôi dưỡng niềm đam mê nghề truyền thống.
Chị Võ Thị Huyền-Công chức Văn hóa-Xã hội xã Đăk Pơ Pho-cho hay: Nhiều năm qua, cả xã mới xuất hiện 1 cặp vợ chồng nghệ nhân trẻ giỏi nghề truyền thống và hiểu biết các giá trị văn hóa dân tộc như anh Kro và chị Bier.
Thường mỗi làng chỉ có một vài người giỏi nghề được công nhận là nghệ nhân. Trong 1 gia đình có cả 2 người đều giỏi, được công nhận lại càng hiếm. Đặc biệt, cả 2 anh chị tuy còn rất trẻ nhưng luôn nhiệt tình đóng góp vào hoạt động bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa tại địa phương. Năm 2023, vợ chồng nghệ nhân trẻ vinh dự được đại diện cho huyện Kông Chro tham gia trình diễn nghề đan lát và dệt vải tại Liên hoan trình diễn cồng chiêng Tây Nguyên tổ chức tại Gia Lai.
