Phục dựng, bảo tồn không gian nhà rông truyền thống

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Đối với cộng đồng người dân tộc thiểu số tại Tây Nguyên nói chung và tỉnh Kon Tum nói riêng, nhà rông được xem như “trái tim” của cả ngôi làng.

Nhà Rông truyền thống của người Rơ Măm, một trong 5 dân tộc đặc biệt ít người ở xã Mô Rai (Sa Thầy, Kon Tum). Ảnh: Khoa Chương/TTXVN
Nhà Rông truyền thống của người Rơ Măm, một trong 5 dân tộc đặc biệt ít người ở xã Mô Rai (Sa Thầy, Kon Tum). Ảnh: Khoa Chương/TTXVN

Với yếu tố quan trọng trong tín ngưỡng, đời sống, nhà rông luôn được đồng bào dân tộc thiểu số giữ gìn nhằm phát huy các giá trị truyền thống, tạo nên không gian văn hóa mang nét đặc trưng riêng của mỗi dân tộc.

Vui mừng bên nhà rông mới

Với lối kiến trúc độc đáo, nhà rông tại làng Đăk Wâk (xã Đăk Kroong) được xem như nhà rông đẹp nhất, lưu giữ được nét văn hóa đặc trưng của người Gié-Triêng ở huyện Đăk Glei. Người Gié-Triêng quan niệm nhà rông là ngôi nhà chung của cả dân làng, bởi đây thường là nơi họp làng, sinh hoạt và giải quyết các vấn đề quan trọng của cộng đồng.

Trải qua thời gian, phần mái của nhà rông đã dần xuống cấp nên Hội đồng già làng Đăk Wâk họp bàn và quyết định sửa chữa lại ngôi nhà rông ngay sau mùa thu hoạch. Để sửa chữa nhà rông, dân làng Đăk Wâk đã bầu chọn và thành lập Ban điều hành với 25 người cùng chia nhau phụ trách, hướng dẫn các công việc. Có hơn 260 phụ nữ và 300 nam giới trong độ tuổi lao động của làng được chia làm 4 đội để thu gom tranh, mây, tre, nứa.

Ông A Quốc (làng Đăk Wâk, xã Đăk Kroong) cho biết, già làng phân công mỗi người một việc, ai nấy đều hăng hái tham gia với mong muốn góp một phần công sức để sửa chữa lại nhà rông truyền thống. Đây là một việc làm quan trọng đối với người dân nơi đây, bởi nhà rông chính là “linh hồn” của cả ngôi làng, được thế hệ đi trước để lại như một nét văn hóa đặc trưng, cần ra sức gìn giữ, bảo tồn.

Với sự quyết tâm, đồng lòng của dân làng, trong 1 tháng, hơn 5.000 ngày công đã được người dân đóng góp để hoàn thành việc sửa chữa nhà rông có chiều dài 12m, rộng 8m, cao 12m.

Ông A Thông (già làng Đăk Wâk, xã Đăk Kroong) phấn khởi cho biết, việc hoàn thành sửa chữa nhà rông đã thể hiện sự đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng và cũng là nét đẹp vốn có của người Gié-Triêng. Giờ đây, người dân vui mừng khi nhà rông đã được khang trang, đẹp đẽ hơn, có nơi để tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao, lễ hội.

Những ngày này, người Xơ Đăng, nhánh Tơ Đrá, tại làng Kon Rôn (xã Ngọk Réo, huyện Đăk Hà) đang vui mừng sinh hoạt cộng đồng bên nhà rông mới vừa được hoàn thành sửa chữa trên nền nhà rông cũ. Trong đó, nhà rông mới có 6 trụ, sàn, mái và cầu thang được làm từ gỗ, tre, nứa, mây.

Đa phần người dân tộc thiểu số không mặn mà với việc sinh hoạt cộng đồng tại nhà Rông được xây bằng các vật liệu hiện đại như gạch, đá, mái lợp tôn. Ảnh: Khoa Chương/TTXVN
Đa phần người dân tộc thiểu số không mặn mà với việc sinh hoạt cộng đồng tại nhà Rông được xây bằng các vật liệu hiện đại như gạch, đá, mái lợp tôn. Ảnh: Khoa Chương/TTXVN

Để đảm bảo giữ nguyên bản nhà rông truyền thống, người dân đã họp để lấy ý kiến của Hội đồng già làng, người có kinh nghiệm, trong việc lựa chọn vật liệu tự nhiên, đến việc trang trí, hoàn thiện các chi tiết, hoa văn. Với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, người dân làng Kon Kôn đã đóng góp thêm 41 triệu đồng và gần 3.000 ngày công để thi công.

Anh U Nam Huế (Trưởng thôn Kon Rôn, xã Ngọk Réo, huyện Đăk Hà) cho biết, việc sửa chữa nhà rông được cả cộng đồng tại địa phương chung tay cùng làm. Các già làng, người có uy tín luôn tận tâm chỉ bảo, truyền dạy lại cho con cháu hiểu và biết cách làm nhà rông truyền thống. Thế hệ trẻ rất phấn khởi vì được trực tiếp làm và trải nghiệm các việc như đan tranh, lợp mái, góp phần bảo tồn nét đẹp văn hóa của người Xơ Đăng, nhánh Tơ Đrá.

Phát huy giá trị văn hóa

Trước đây, đa phần người dân tộc thiểu số không mặn mà với việc sinh hoạt cộng đồng tại nhà rông, do nhà được xây bằng các vật liệu hiện đại như gạch, đá, mái lợp tôn. Nhờ nguồn lực đầu tư Dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, nhiều nhà rông truyền thống tại tỉnh Kon Tum đã được phục dựng, tạo sự phấn khởi trong cộng đồng.

Theo thống kê của ngành Văn hóa Kon Tum, toàn tỉnh hiện có 503 làng đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ, có 479 nhà rông, nhà sàn cộng đồng; trong đó, có 221 nhà sử dụng nguyên liệu truyền thống để xây dựng như gỗ, tre, mái lợp tranh.

Khi các nhà rông truyền thống được phục dựng là lúc người dân mang đến nơi đây những giá trị văn hóa đặc sắc khác như: dệt vải, đan lát, cồng chiêng, múa xoang. Bởi lẽ, cộng đồng người dân tộc thiểu số quan niệm rằng, cho dù đi đâu, làm gì, dân làng cũng luôn hướng về “ngôi nhà chung” hùng vĩ của mình. Nhà rông không chỉ là tín ngưỡng, mà còn mang những giá trị văn hóa đặc trưng như lễ hội, nghề truyền thống…

Già làng Blong Vẽ (làng Đăk Răng, xã Đăk Dục, huyện Ngọc Hồi) cho biết, với nguồn lực đầu tư của Đảng, Nhà nước, người Gié - Triêng tại làng rất phấn khởi khi những nét đẹp văn hóa của cộng đồng đã được bảo tồn, phát huy. Làng Đăk Răng cũng đã được công nhận là Làng du lịch cộng đồng, giúp người dân có thêm thu nhập từ văn hóa, đời sống ngày càng phấn khởi.

Ông Josh Herman (du khách Australia) chia sẻ: “Ngôi nhà rông của người dân được làm bằng các vật liệu tự nhiên khiến tôi cảm thấy rất thích thú vì nó thân thiện với môi trường. Cách xây dựng độc đáo, nhất là phần mái lợp tranh đã trở thành nét văn hóa rất ấn tượng và hùng vĩ”.

Thông qua Dự án 6, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum đã thực hiện nhiều chương trình khôi phục, bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa truyền thống người dân tộc thiểu số; bảo tồn các lễ hội, khai thác, xây dựng sản phẩm phục vụ phát triển du lịch; hỗ trợ chương trình nghiên cứu, phục dựng, bảo tồn nhạc cụ truyền thống; xây dựng một câu lạc bộ văn hóa dân gian.

Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum Phan Văn Hoàng cho biết, để đảm bảo nhà rông truyền thống được bảo tồn, phát huy, nhiều địa phương tại tỉnh đã chủ động xây dựng các vùng nguyên liệu; tuyên truyền, vận động người dân khai thác tre, mây, tranh đủ dùng, tránh tình trạng khan hiếm nguyên liệu truyền thống về sau.

Thời gan tới, Sở tiếp tục tăng cường bảo tồn, phục dựng nhà rông truyền thống tại vùng dân tộc thiểu số. Từ đó, tạo điều kiện cho các di sản văn hóa có không gian để phát triển, kéo theo nhiều giá trị văn hóa khác như nghề truyền thống, cồng chiêng, xoang, lễ hội cũng được bảo tồn. Sở còn xây dựng, hoàn thiện, nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách về phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc và miền núi theo hướng toàn diện, bền vững, gắn với việc tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến du lịch tại địa phương.

Theo Khoa Chương (TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Nối nghề

Nối nghề

Lần đầu tiên nghệ nhân Y Pư giới thiệu nghề làm gốm thủ công tại Bảo tàng tỉnh trong khuôn khổ Tuần lễ Văn hóa - Du lịch tỉnh Kon Tum lần thứ 3 (năm 2016) đã để lại ấn tượng đẹp.

Ông Đinh Plih sắp xếp bộ cồng chiêng và các vật dụng sẵn sàng đem theo khi đi trình diễn, quảng bá văn hóa dân tộc Bahnar. Ảnh: N.M

Đinh Plih: Tự hào “vốn liếng” văn hóa Bahnar

(GLO)- “Ý nghĩa của công việc không phải chỉ nằm ở chỗ tiền bạc mà còn ở nhu cầu về tinh thần, biểu hiện của giá trị, một vốn liếng để tự hào”. Câu nói này thật đúng đối với ông Đinh Plih (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai). Với ông, hạnh phúc đơn giản là bản thân được sống trọn với đam mê.

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

(GLO)- Hoa pơ lang thắp lửa cuối khu nhà mồ làng Pyang, thị trấn Kông Chro, tỉnh Gia Lai. Nổi bật giữa lớp lớp nhà mồ cũ là 3 nhà mồ mới làm. Đó là những dấu hiệu mùa lễ hội giữa núi rừng Trường Sơn.

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

(GLO)- Từ 21 đến 23-2, làng Pyang (thị trấn Kông Chro, huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tưng bừng tổ chức lễ bỏ mả-một trong những lễ hội lớn và đặc sắc nhất của người Bahnar Đông Trường Sơn

Gìn giữ giai điệu của đá

Gìn giữ giai điệu của đá

Trong dịp đầu xuân, tại chương trình trình diễn, trải nghiệm di sản văn hóa diễn ra ở Bảo tàng – Thư viện tỉnh, người dân và du khách có dịp thưởng thức những giai điệu của đá được trình diễn bởi nghệ nhân ưu tú A Thu (50 tuổi) ở thôn Đăk Rô Gia (xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô).

Lễ báo hiếu: Thơm thảo tấm lòng con cái

Lễ báo hiếu, thơm thảo tấm lòng con cái

(GLO)- Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, người Bahnar luôn nhắc nhau: “Phải kính trọng cha mẹ như mặt trăng, kính trọng ông bà như mặt trời”. Khi đã trưởng thành, con cái đều nghĩ đến việc tổ chức lễ báo hiếu cha mẹ (teh nhung ăn kră).

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

(GLO)- UBND tỉnh Gia Lai ban hành QĐ số 60/2024/QĐ-UBND quy định chi tiết tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn, tổ dân phố văn hóa”, “Xã, phường, thị trấn tiêu biểu” để hướng dẫn thực hiện, bảo đảm phù hợp với đặc thù văn hóa và tình hình kinh tế-xã hội của địa phương.

Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia vừa họp, bỏ phiếu thống nhất đề xuất Thủ tướng Chính phủ công nhận Quần thể di tích Tây Sơn Thượng đạo là di tích quốc gia đặc biệt. Ảnh: Ngọc Minh

Chuyện làm hồ sơ di tích Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Cuối thập niên 80 của thế kỷ trước, những người làm công tác di sản văn hóa (như cách gọi ngày nay) của tỉnh Gia Lai-Kon Tum bắt tay vào việc thu thập thông tin để làm hồ sơ di tích đề nghị xếp hạng, trong đó có hồ sơ di tích Tây Sơn Thượng đạo.

Chùa Bửu Minh (huyện Chư Păh)

Vọng tiếng chuông ngân

(GLO)- Trên địa bàn tỉnh Gia Lai có nhiều ngôi chùa bắt đầu bằng chữ Bửu như chùa Bửu Minh (huyện Chư Păh), Bửu Thắng, Bửu Nghiêm, Bửu Hải (TP. Pleiku). Riêng cái tên Bửu Tịnh được đặt cho 2 ngôi chùa, 1 ở Ayun Pa, 1 ở Krông Pa. Nhà tôi ở gần chùa Bửu Tịnh (xã Phú Cần, huyện Krông Pa).

Nhân văn lễ trưởng thành của người Jrai

Nhân văn lễ trưởng thành của người Jrai

(GLO)- Tôi thấy vô cùng hạnh phúc và đúng đắn khi quyết định gắn bó đời mình với mảnh đất Krông Pa (tỉnh Gia Lai). Không chỉ là nơi đầy nắng và gió mà Krông Pa còn có nhiều trầm tích văn hóa của người bản địa Jrai, được thể hiện rõ rệt nhất qua các lễ hội.

Nét đẹp tặng chữ đầu xuân

Nét đẹp tặng chữ đầu xuân

(GLO)- Mỗi dịp Tết đến Xuân về, người dân Việt lại náo nức với những phong tục truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc. Trong đó, nét đẹp tặng chữ đầu xuân đã trở thành một truyền thống hiếu học của dân tộc và mang ý nghĩa cầu chúc may mắn, tài lộc, hạnh phúc cho năm mới.