Nỗi lo cồng chiêng mất 'thiêng'

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

15 năm sau khi được UNESCO ghi danh, di sản văn hóa phi vật thể không gian văn hóa cồng chiêng vẫn còn đối mặt nhiều thử thách.

Nhà rông làng Mơ Hra (xã Kông Lơng Khơng, H.Kbang, Gia Lai) trong hồ sơ di sản UNESCO - Ảnh: Tư liệu ông Bùi Trọng Hiền
Nhà rông làng Mơ Hra (xã Kông Lơng Khơng, H.Kbang, Gia Lai) trong hồ sơ di sản UNESCO - Ảnh: Tư liệu ông Bùi Trọng Hiền


Nhà nghiên cứu âm nhạc Bùi Trọng Hiền (Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia) không khỏi tâm tư khi nhà rông làng Mơ Hra (xã Kông Lơng Khơng, H.Kbang, Gia Lai), nơi ghi hình tư liệu cồng chiêng Bahnar phục vụ cho hồ sơ trình UNESCO, bị mất chỗ. “Cuối năm 2017, nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Tuệ, Trưởng phòng Di sản Sở VH-TT-DL Gia Lai, cho biết ngôi nhà trong hồ sơ UNESCO bị đẩy vào trong và thay thế bằng nhà rông văn hóa mái tôn rồi”, ông Hiền chia sẻ tại hội thảo về thực trạng công tác bảo vệ và quản lý phát huy di sản không gian văn hóa cồng chiêng. Hội thảo do Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT-DL) tổ chức trong các ngày 12 - 13.4 tại TP.Kon Tum, nhân 15 năm di sản được UNESCO vinh danh.

Ông Hiền cho biết thêm một bên là già làng muốn giữ nguyên trạng nhà với không gian sân đất cổ truyền; bên kia là trưởng thôn muốn đặt “nhà rông văn hóa” bê tông vào trung tâm. “Chúng ta cam kết bảo tồn không gian văn hóa cồng chiêng Tây nguyên ư? Điểm tựa linh thiêng của cồng chiêng làng Mơ Hra đã bị hành xử thô bạo như vậy đó!”, ông Hiền nói.


 

Nhà rông trong hồ sơ bị đẩy vào trong, nhường chỗ cho nhà rông văn hóa bằng bê tông -Ảnh: Tư liệu ông Bùi Trọng Hiền
Nhà rông trong hồ sơ bị đẩy vào trong, nhường chỗ cho nhà rông văn hóa bằng bê tông -Ảnh: Tư liệu ông Bùi Trọng Hiền


Nhà nghiên cứu văn hóa Tây nguyên - bà Linh Nga Niêkdam cho hay việc xây dựng nông thôn mới cũng gây ra bất cập cho bảo tồn không gian văn hóa. “Tiêu chí “có nhà văn hóa đạt chuẩn” đã khiến một số nhà rông ở một số vùng Tây nguyên phải nhường chỗ cho nhà văn hóa xây gạch, chỉ có một công năng làng dùng đến lúc hội họp”, bà phân tích. Cũng theo bà Linh Nga Niêkdam, việc truyền dạy cồng chiêng ở Tây nguyên, dẫu là tự phát hay có kinh phí nhà nước, thực chất phần lớn chỉ để tham gia các liên hoan văn hóa cồng chiêng được địa phương tổ chức và để phục vụ khách du lịch, khi có đơn vị nào đó thuê. “Nó không phục vụ đích thực cho đời sống tinh thần của cộng đồng, như đã từng từ thuở xa xôi”, bà nói.

Du lịch cộng đồng đáng lẽ là một hướng để có thể phát huy không gian văn hóa cồng chiêng nhưng cũng chưa ổn. “Đa số cảnh quan thiên nhiên đều nằm trong tay công ty du lịch. Khi du khách có nhu cầu thưởng thức văn hóa bản địa, họ thuê các nhóm nghệ nhân cư trú cận kề hoặc đã có thâm niên biểu diễn, trả thù lao. Việc cộng đồng dân cư tổ chức khai thác và hưởng lợi ở 5 tỉnh Tây nguyên chỉ có thể đếm trên đầu ngón tay”, bà Linh Nga phân tích.

Trong khi đó, ông Bùi Trọng Hiền đề nghị cần nghiên cứu biên chế các dàn cồng chiêng cũng như đo đạc chính xác mẫu thang âm của nó. “Hiện tượng sử dụng bộ chiêng cải tiến theo hệ bình quân Do, Re, Mi... cùng thẩm mỹ nhạc mới là nguy cơ cao khiến các thang âm cổ truyền có thể mất vĩnh viễn theo sự ra đi của lớp nghệ nhân già cuối cùng. Khi bảo tồn được mẫu các thang âm cồng chiêng, việc hiệu chỉnh lại các bộ chiêng sai tiếng hay bộ chiêng mới là điều hoàn toàn có thể làm được”, ông Hiền cho biết.

Trinh Nguyễn (Thanh Niên)

Có thể bạn quan tâm

Những người giữ hồn dân ca Jrai

Những người giữ hồn dân ca Jrai

(GLO)- Nhằm bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa của dân tộc Jrai, nhiều nghệ nhân ở xã Ia Rbol (thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai) từng ngày âm thầm lưu giữ những làn điệu dân ca như một cách thể hiện tình yêu với cội nguồn.

Lưu giữ “men say” của đại ngàn

Lưu giữ “men say” của đại ngàn

(GLO)- Hiện nay, nhiều gia đình người dân tộc thiểu số ở Gia Lai vẫn giữ nghề ủ rượu cần truyền thống từ men lá tự nhiên. Theo thời gian, họ đã cùng nhau lưu giữ “men say” của đại ngàn, giúp cho thức uống mang đậm dấu ấn văn hóa của cộng đồng các dân tộc ở Tây Nguyên được chắp cánh bay xa.

Gương mặt thơ: Trúc Phùng

Gương mặt thơ: Trúc Phùng

(GLO)- Đây là số cuối cùng của chuyên mục “Gương mặt thơ” trên báo Gia Lai Cuối tuần do tôi phụ trách.Chuyên mục đã đi được hơn 2 năm (từ tháng 10-2022), tới nay đã giới thiệu tác phẩm của hơn 100 nhà thơ nổi tiếng trên thi đàn cả nước.

Người Mường ở xã Ia Lâu “giữ lửa” cồng chiêng

Người Mường ở xã Ia Lâu “giữ lửa” cồng chiêng

(GLO)- Rời quê vào thôn Đà Bắc (xã Ia Lâu, huyện Chư Prông) lập nghiệp đã hơn 30 năm, nhưng cộng đồng người Mường vẫn luôn duy trì và nỗ lực bảo tồn văn hóa cồng chiêng của dân tộc. Với họ, “giữ lửa” cồng chiêng chính là cách làm thiết thực nhất tạo sự gắn kết bền chặt với quê hương, nguồn cội.

Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên là di sản có tiềm năng khai thác kinh tế du lịch. Ảnh: Minh Châu

Những ngày làm hồ sơ “Không gian văn hóa cồng chiêng”

(GLO)- Ngày 23-3-2004, Bộ trưởng Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch) ban hành quyết định về việc xây dựng hồ sơ ứng cử quốc gia “Vùng văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên” là di sản tiếp nối trình UNESCO công nhận là kiệt tác di sản truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại.

Về miền di sản

Về miền di sản

(GLO)- Những địa danh lịch sử, điểm di sản là nơi thu hút nhiều người đến tham quan, tìm hiểu. Được tận mắt chứng kiến và đặt chân lên một miền đất giàu truyền thống luôn là trải nghiệm tuyệt vời và xúc động đối với nhiều người.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

(GLO)- Tại Kỳ họp thứ 19 của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể diễn ra tại Thủ đô Asunción (Cộng hòa Paraguay) vào ngày 4-12, UNESCO đã chính thức ghi danh Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam của Việt Nam vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

“Điểm sáng văn hóa vùng biên”

“Điểm sáng văn hóa vùng biên”

(GLO)- Năm 1993, Sở Văn hóa-Thông tin (VH-TT) và Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Gia Lai đã ký kết chương trình phối hợp hành động với nhiều hoạt động thiết thực, trong đó có mô hình “Điểm sáng văn hóa vùng biên”.