Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21.6.1925 - 21.6.2025), Báo Bình Ðịnh trò chuyện cùng các nhà báo lão thành đều là những người con Bình Ðịnh đi tập kết sau Hiệp định Genève 1954, được nuôi dưỡng, rèn luyện trên đất Bắc rồi trở lại miền Nam làm phóng viên chiến trường. Giữa bom đạn ác liệt, họ dùng “vũ khí tinh thần” là máy quay, máy ảnh, cây bút, ghi lại lịch sử cách mạng hào hùng.
Lưu giữ kỷ niệm làm báo nơi chiến trường
Cách đây 70 năm, nữ sinh Lệ Thu (SN 1940) tập kết ra Bắc. Qua quá trình đào tạo trên đất Bắc, từ năm 1964 - 1972, bà là phóng viên, biên tập viên tại Đài Tiếng nói Việt Nam. Năm 1973, bà trở về Bình Định trong vai trò một nhà báo chiến trường.
 |
| Nhà báo Lệ Thu tác nghiệp ở Phù Cát năm 1974. Ảnh: NVCC |
● Trở về chiến trường Bình Định giữa lúc cuộc chiến đang rất khốc liệt, hẳn bà có những ký ức chẳng thể quên?
- Tôi trở về theo sự điều động của tổ chức cách mạng, khi cần một nhà báo kinh nghiệm, viết tốt để tham gia thành lập Đài Phát thanh Giải phóng Khu V. Quá nhiều kỷ niệm mà tôi không thể quên. Trong đó, có tình cảm của người dân dành cho cán bộ, chiến sĩ cách mạng.
Một kỷ niệm sâu sắc vẫn nhớ rõ là ngày 4.2.1974, tôi dự một hội nghị cán bộ ở Hoài Nhơn tại một khu vườn hoang giữa bốn bề sông nước. Đang họp thì địch nổ súng, trực thăng gầm rú quần thảo. Lính ngụy nghi ngờ, định sang khám xét, gọi người dân đang chèo thuyền nhưng ai nấy đều giả vờ không nghe...
Bà con âm thầm nấu cơm bằng những nồi nhỏ, giấu kỹ. Đến xế chiều, khi người dân chài tìm cách cho bọn lính rút đi, bà con mới chèo thuyền mang cơm sang tiếp tế. Khi ấy, tôi đã nghĩ: Lòng dân đó! Giữa hiểm nguy vẫn một dạ son sắt. Còn lý do gì để ta không trọn nghĩa với dân?
● Từ những năm tháng đó mà bà đã có “Nhật ký nữ nhà báo chiến trường”. Thông qua quyển sách này, bà muốn chia sẻ điều gì?
- Cách đây 10 năm, sách in lần đầu tiên do NXB Quân đội nhân dân ấn hành. Tôi đã tặng cho các nhân vật trong sách như một kỷ niệm gắn bó thời lửa đạn. Giờ đây, khi được NXB Hội Nhà văn tái bản, đúng dịp 50 năm thống nhất đất nước, trong tôi là bao xúc động lẫn trăn trở. Tôi không bao giờ quên được vẻ đẹp của tình người, của sự hy sinh của những người lính cách mạng chân chính, của người dân sống chết vì kháng chiến...
● Theo bà, đâu là khác biệt của người làm báo trong thời chiến và hôm nay?
- Ngày xưa, chúng tôi lấy thông tin từ từng ngôi làng, từng chuyến hành quân, từng cuộc gặp gỡ bên lằn ranh sinh tử... Ngày nay, thông tin quá nhiều, thậm chí có lúc bị nhiễu loạn, nên người làm báo cần bản lĩnh, tỉnh táo và một trái tim biết rung động. Tôi chỉ mong mọi người viết báo bằng sự tử tế, bằng trách nhiệm với sự thật.
Tác nghiệp giữa lửa đạn và ký ức nghẹn ngào
Sau khi được đào tạo tại Hà Nội, cuối năm 1969, nhà báo Nguyễn Trưng (SN 1945) vào công tác tại Điện ảnh Khu V, quay phim tại các chiến trường ác liệt ở nhiều tỉnh miền Trung - Tây Nguyên.
 |
| Nhà báo Nguyễn Trưng tác nghiệp khi còn làm tại Đài Phát thanh và Truyền hình Bình Định. Ảnh: NVCC |
Sau ngày đất nước hoàn toàn giải phóng, ông về công tác tại Đài Phát thanh và Truyền hình Bình Định (nay là Báo Bình Định) cho đến khi nghỉ hưu. Chiếc máy quay phim Bolex H16 từng sát cánh cùng ông trong những năm tháng “mưa bom bão đạn” đang được trưng bày trang trọng tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam.
● Trong những năm tháng tác nghiệp giữa chiến trường ác liệt Khu V (1969 - 1975), đâu là “chỗ dựa” lớn nhất của ông và đồng nghiệp?
- Thời ấy gian khổ lắm, hiểm nguy luôn rình rập, nhưng chúng tôi dựa vào dân và ý chí - đó là những chỗ dựa quan trọng nhất giúp chúng tôi vượt qua tất cả. Chúng tôi sát cánh cùng các đơn vị bộ đội nơi tuyến đầu. Anh em cầm súng, còn mình cầm máy quay. Không sợ gian khổ, không ngại hy sinh, chỉ mong lưu lại được nhiều nhất những hình ảnh quý giá, cổ vũ tinh thần bộ đội, nhân dân.
● Ông có thể chia sẻ kỷ niệm sâu sắc nhất trong thời kỳ là phóng viên chiến trường đầy hào hùng ?
- Cuối tháng 10.1970, tôi cùng đồng đội Nguyễn Văn Giá cũng là nhà quay phim được một du kích địa phương dẫn đến nhà dân là cơ sở cách mạng ở thôn Thanh Sơn, xã Phổ Cường, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Địch phát hiện, điều trực thăng và lính đến bao vây.
Tình thế hiểm nghèo, anh Giá và đồng chí du kích đi trước, tôi thu vội chiếc máy quay phim cho vào gùi rồi men theo sau. Ra khỏi nhà, tôi chết lặng khi thấy anh Giá đã hy sinh.
Tôi chạy đến giấu mình trong một bụi cây trên bờ mương, không ngờ sau đó có một tên lính Mỹ lại ngồi ngay dưới mương nơi tôi ẩn nấp. Rồi một tên lính khác đến đứng phía bên kia bờ mương đối diện, chúng trò chuyện rất lâu nhưng không phát hiện ra tôi. Mãi đến chiều muộn hôm sau, chúng mới rút đi.
Tôi rời khỏi nơi ẩn nấp, tìm về một nhà dân gần đó. Khi nhìn thấy tôi, chủ nhà đứng sững người, rồi khẽ chỉ tay ra phía trước có một toán lính Mỹ khác đang rút từ trên núi xuống. Tôi rời đi nhanh mới thoát...
Tôi quá may mắn khi sống sót qua nhiều bom đạn chiến trường Khu V. Hình ảnh anh Giá và những người đồng đội thân yêu đã hy sinh mãi khắc sâu trong tim tôi…
● Năm nay là cột mốc kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam. Ông có điều gì muốn nhắn nhủ đến các nhà báo trẻ?
- Người làm báo thời nay được đào tạo bài bản, làm việc với phương tiện hiện đại, lớp trẻ càng cần ý thức rõ trách nhiệm của mình. Làm báo không chỉ cần kỹ năng, mà còn phải có đức, có tâm, có tầm hiểu biết, có sự kiên định để phục vụ quê hương, đất nước, nhân dân. Đây là cách để nối tiếp và làm rạng rỡ truyền thống vẻ vang của nền báo chí cách mạng Việt Nam.
Báo chí cần chủ động đổi mới
Nhà báo Trần Trung Kiên (SN 1947) bắt đầu làm báo từ năm 1971 tại Báo Cờ Giải phóng của Khu ủy Khu V. Ông là Tổng Biên tập Báo Bình Định trong giai đoạn 1992 - 2007, có nhiều đóng góp quan trọng. Đặc biệt, ngày 1.1.2003, Báo Bình Định điện tử ra đời, là báo điện tử thứ 4 trong hệ thống báo Đảng của 63 tỉnh, thành cả nước thời bấy giờ, và là báo điện tử đầu tiên của các tỉnh, thành từ miền Trung trở ra.
 |
| Nhà báo Trần Trung Kiên xem lại tin, bài của mình trên báo Cờ Giải Phóng tại Quảng Nam năm 1974. Ảnh: NVCC |
● Trong tập sách “Báo chí cách mạng tỉnh Bình Định 90 năm hình thành & phát triển (1930 - 2020)” được Hội Nhà báo tỉnh biên soạn và phát hành gần đây, có đánh giá: “Thành công của Bình Định điện tử cho thấy tầm nhìn xa của Ban Biên tập Báo Bình Định lúc bấy giờ, đặc biệt là tâm huyết và nhiều ý tưởng táo bạo, đột phá của Tổng Biên tập Trần Trung Kiên”. Ông có thể chia sẻ thêm về điều này?
- Đã trải qua gian khổ làm báo trong kháng chiến, tôi càng trân trọng cơ hội được gắn bó với báo chí cách mạng khi đất nước thống nhất, bước vào thời kỳ xây dựng và phát triển.
Nếu người làm báo tỉnh không chịu khó học hỏi, không dấn thân, không mạnh dạn đổi mới thì sẽ không theo kịp sự chuyển mình nhanh chóng của báo chí cả nước.
Tôi đi học hỏi kinh nghiệm từ các báo điện tử đi trước, từ đó tìm hướng tạo bản sắc riêng cho Bình Định online, được Alexa xếp vào top 10 báo điện tử tiếng Việt có lượng truy cập cao nhất năm 2004, đạt Cúp Bạc Công nghệ Thông tin năm 2005, Cúp Vàng Thương hiệu Việt năm 2006...
Thành quả trên tổng hòa từ nhiều yếu tố. Tôi định hướng và khơi gợi tinh thần tiên phong, đương đầu với thử thách. Nhưng, từ ý tưởng đến hiện thực hóa hiệu quả, tạo sự đột phá cần có sự đồng hành trách nhiệm, nỗ lực của cả tập thể Báo Bình Định.
● Đã trải qua chặng đường dài của báo chí cách mạng, ông nhìn nhận như thế nào về yêu cầu đổi mới báo chí tỉnh trong bối cảnh hiện nay, nhất là khi Đảng và Nhà nước đang đặc biệt quan tâm đến chuyển đổi số?
- Chuyển đổi số đặt ra yêu cầu rất lớn, không chỉ ở khía cạnh công nghệ, mà còn là một sự chuyển đổi toàn diện về tư duy làm báo, mô hình tổ chức, cách vận hành và nâng cao chất lượng nội dung phục vụ công chúng.
Chuyển đổi công nghệ là quan trọng, nhưng nếu không đi kèm với chuyển đổi nhận thức và nâng cao tư duy từ các lãnh đạo đứng đầu đến cán bộ, phóng viên thì rất khó bền vững. Để hòa nhập cùng kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, cơ quan báo chí tỉnh trước hết cần có tầm nhìn xa hơn.
Trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn bộ máy, có những khó khăn, thử thách khi hợp nhất các cơ quan báo chí tỉnh vốn có những sự khác biệt trong tổ chức hoạt động. Tôi mong rằng cơ quan báo chí tỉnh mới sẽ sớm thích ứng với những đổi thay mạnh mẽ chưa từng có để từng bước “vươn tầm”, tạo dấu ấn mới.
● Xin trân trọng cảm ơn các nhà báo lão thành!
HOÀI THU - VÂN PHI (Thực hiện)
