Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Khi sản phẩm công nghiệp ngày càng tràn ngập thị trường thì ở vùng núi rừng Đưng K’nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng) vẫn còn những người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi, kiên nhẫn nhuộm từng sợi chỉ, dệt từng hoa văn. Những tấm thổ cẩm ra đời từ nơi đây là hơi thở níu giữ kí ức truyền thống đại ngàn.

Khi sản phẩm công nghiệp ngày càng tràn ngập thị trường thì ở vùng núi rừng Đưng K’nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng) vẫn còn những người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi, kiên nhẫn nhuộm từng sợi chỉ, dệt từng hoa văn. Những tấm thổ cẩm ra đời từ nơi đây là hơi thở níu giữ kí ức truyền thống đại ngàn.

“Người gác cổng” kí ức

Chiều cuối tuần, trong ánh nắng loang loáng sau rặng núi, tiếng khung dệt kẽo kẹt vang lên từ hiên nhà gỗ hiển hiện trước mắt tôi đầy hấp lực. Đôi bàn chân người phụ nữ K’Ho thoăn thoắt đạp nhịp, đôi tay luồn sợi dệt hoa văn với họa tiết mang tên “mắt chim Lang Biang”, “dòng suối thiêng”, “trái tim núi rừng”... Từng họa tiết hiện lên như thể chính đại ngàn đang thì thầm qua từng sợi chỉ.

Không chỉ đơn thuần là sản phẩm phục vụ đời sống, thổ cẩm Đưng K’nớ còn là ký ức, linh hồn của cộng đồng người dân tộc thiểu số bản địa. Chính những người phụ nữ nơi đây là “người gác cổng” của ký ức ấy. Chị Bon Niêng K’Gút (ở thôn K’nớ 1, xã Đam Rông 4) ngồi bên khung dệt, vừa thoăn thoắt đưa tay, vừa thủ thỉ: “Để làm ra một tấm thổ cẩm truyền thống, ít nhất phải qua công đoạn tạo sợi, nhuộm sợi và sau mới dệt vải. Trong đó, nhuộm sợi thủ công là mất nhiều thời gian nhất. Vì thế, hiện không còn nhiều người trong thôn theo đuổi nghề này”.

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống gắn bó với nghề dệt, chị K’Gút được thừa hưởng toàn bộ tinh hoa của nghề, từ cách chọn sợi, cách pha màu, cho đến ý nghĩa của từng hoa văn từ mẹ là Nghệ nhân ưu tú Bon Niêng K’Glòng (81 tuổi). “Ngày bé, tôi chỉ thích chạy chơi quanh thôn. Mẹ bắt ngồi bên khung dệt, lúc đầu còn chán nản. Nhưng rồi càng lớn, tôi càng thấy nghề này như một phần máu thịt. Nhất là khi nhìn mẹ kiên nhẫn nhuộm chỉ bằng chàm, củ nghệ hay lá cà ri… để tạo nên ba màu sắc chủ đạo của thổ cẩm K’Ho, tôi mới thấm hết sự kỳ công”, chị K’Gút kể.

Trong khuôn viên ngôi nhà nhỏ của chị K’Gút, những ống chỉ được phơi ngoài nắng, nhuộm thành đủ sắc xanh, vàng, đỏ. Mỗi màu không chỉ mang tính thẩm mỹ, mà còn ẩn chứa thông điệp: màu xanh của núi rừng, màu vàng của nắng, màu đỏ của lửa và máu. Đó là những biểu tượng cho sức mạnh cộng đồng. “Trước đây, thổ cẩm chủ yếu để mặc trong lễ hội. Bây giờ, chúng tôi học cách làm túi, khăn, ví, rồi bán cho khách. Nhưng dù thay đổi kiểu dáng thế nào, hoa văn và màu sắc truyền thống vẫn phải giữ. Đó là bản sắc của người K’Ho”, chị K’Gút cho hay.

Du khách trở thành “người giữ lửa”

Từ đầu năm 2025, chị K’Gút cùng nhiều phụ nữ khác ở Đưng K’nớ đã tham gia dự án “Nâng cao năng lực nhóm phụ nữ K’Ho trong việc duy trì và phát triển các sản phẩm nhuộm dệt thủ công”, do Quỹ hỗ trợ cựu sinh viên Úc tại Lâm Đồng tổ chức.

Bà Nguyễn Thị Hòa (chủ nhóm dự án) cho hay, người K’Ho ở Đưng K’nớ còn lưu giữ tri thức rất sâu về nghề dệt. Họ biết tận dụng nguyên liệu tự nhiên, giữ gìn hoa văn đặc trưng nhưng nếu không có sự tiếp sức, nghề dễ rơi vào mai một trước cơn lốc của hàng hóa công nghiệp. Hiện dự án hỗ trợ 18 thành viên nữ của nhóm dệt thổ cẩm, tổ chức nhiều hoạt động trải nghiệm tại Khu du lịch Lang Biang và khu vực Đà Lạt.

Du khách trải nghiệm nhuộm sợi cùng chị Bon Niêng K’Gút (bìa phải).
Du khách trải nghiệm nhuộm sợi cùng chị Bon Niêng K’Gút (bìa phải).

Theo bà Hoà, khu vực nhóm nhuộm chỉ và dệt vải, du khách có cơ hội xem, thử ngồi khung dệt và nhuộm sợi bằng chàm. Sự tò mò, thích thú của du khách không chỉ đem lại nguồn thu mà còn tiếp thêm niềm tin cho những người phụ nữ nơi đây rằng nghề dệt vẫn còn chỗ đứng. “Trong dự án này, chúng tôi để chính các chị chủ động từ khâu thiết kế, đào tạo, lựa chọn học viên, đến quảng bá sản phẩm. Để khi dự án kết thúc, họ có thể tự đứng vững, tự tin giới thiệu thổ cẩm của mình đến khách hàng”, bà Hòa nhấn mạnh.

Một buổi chiều trên sườn núi Lang Biang, chị Megan Leung (du khách đến từ Canada) được tận mắt xem kỹ thuật nhuộm chỉ của người K’Ho. Ngạc nhiên và thích thú, chị xắn tay áo thử nhuộm, rồi cẩn thận quan sát từng đường dệt. “Tôi chưa bao giờ thấy những hoa văn nào sống động đến vậy. Chúng không chỉ đẹp mà còn kể câu chuyện về vùng đất này”, chị Megan Leung nói.

Những sợi chỉ nhuộm từ lá chàm, củ nghệ, lá cà ri… phơi rực rỡ dưới nắng.
Những sợi chỉ nhuộm từ lá chàm, củ nghệ, lá cà ri… phơi rực rỡ dưới nắng.
Khung dệt kẽo kẹt nơi hiên nhà gỗ.
Khung dệt kẽo kẹt nơi hiên nhà gỗ.

Còn chị Nguyễn Thu Hà (du khách đến từ Hà Nội) sau một buổi tham gia nhuộm sợi cho hay, ban đầu nghĩ đây chỉ là một trải nghiệm nhỏ trong chuyến đi, nhưng khi trực tiếp cầm sợi bông, nhúng vào nồi thuốc nhuộm từ lá rừng, chị thấy thật sự xúc động. Màu sắc hiện lên không hề nhân tạo, nó trong trẻo và có hồn, như gói trọn cả thiên nhiên vào từng sợi chỉ. Bởi chị vốn quen với nhịp sống vội vàng ở thành phố, mọi thứ đều nhanh chóng, còn ở đây, nhuộm chỉ lại đòi hỏi sự chậm rãi và kiên nhẫn.

“Nghề dệt thổ cẩm của người K’Ho ở Đưng K’nớ không chỉ mang giá trị kinh tế, mà còn là di sản tinh thần. Giữ nghề cũng chính là giữ hồn cốt, giữ tiếng nói, giữ ký ức của cộng đồng trước nhịp sống toàn cầu hoá. Trong nhịp sống hiện đại và giữa những ồn ào của phố thị, tiếng khung dệt vẫn vang lên nơi Đưng K’nớ”. Bà Nguyễn Thị Hoà (Chủ dự án Nâng cao năng lực nhóm phụ nữ K’Ho trong việc duy trì và phát triển các sản phẩm nhuộm dệt thủ công)

“Ngồi bên các chị, nghe tiếng cười nói xen lẫn tiếng khung dệt kẽo kẹt, tôi cảm giác như đang chạm vào một phần ký ức rất xa xưa của người Tây Nguyên. Có lẽ, đó cũng chính là điều khiến nghề dệt trở nên đặc biệt. Không chỉ là làm ra sản phẩm, mà còn giữ lại một lối sống, một tâm hồn”, chị Hà chia sẻ.

Người phụ nữ K’Ho bên khung cửi.
Người phụ nữ K’Ho bên khung cửi.

Chia sẻ về điểm mới của dự án, bà Hòa nói rằng dự án hướng đến đưa nghề dệt gắn liền với trải nghiệm du lịch. Mỗi du khách không chỉ mang về một tấm vải, mà còn mang theo câu chuyện, kỷ niệm, thậm chí là tình yêu với văn hóa K’Ho. Chính sự linh hoạt này giúp sản phẩm của người K’Ho không bị lạc lõng giữa thị trường và nó cho thấy sức sống bền bỉ của một nghề tưởng chừng bị lãng quên.

Thái Lâm

tienphong.vn Xem link nguồn

Có thể bạn quan tâm

Các cổ vật gốm sứ chén, bát, đĩa... được ngư dân nhặt được.

Làng cổ vật

Nép mình bên eo biển Vũng Tàu, thôn Châu Thuận Biển (xã Đông Sơn, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) không chỉ nổi tiếng là “làng lặn Hoàng Sa” với truyền thống bám biển, giữ chủ quyền, mà còn được ví như “kho báu” lưu giữ hàng loạt cổ vật từ những con tàu đắm hàng thế kỷ dưới đáy đại dương.

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

Nhiều doanh nghiệp và người dân lên ngọn núi Ngọc Linh hùng vĩ ở TP.Đà Nẵng thuê môi trường rừng để trồng sâm, mở ra một nghề mới để đồng bào Xê Đăng bản địa mưu sinh suốt nhiều năm qua: 'phu sâm', tức nghề cõng hàng thuê.

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

(GLO)- Không chỉ bền bỉ gieo con chữ cho học trò nghèo, thầy Võ Trí Hoàn-Hiệu trưởng Trường Tiểu học và THCS Quang Trung (xã Ia Tul, tỉnh Gia Lai) còn là người đam mê sưu tầm đồ xưa cũ. Với thầy, mỗi món đồ là bài học sống động về lịch sử dân tộc mà thầy muốn kể cho học trò.

Tự hào 2 xã Anh hùng Ia Dơk, Kon Chiêng

Tự hào 2 xã Anh hùng Ia Dơk, Kon Chiêng

(GLO)- Trong kháng chiến chống Mỹ, xã Ia Dơk (tỉnh Gia Lai) là căn cứ cách mạng quan trọng, đồng thời cũng là nơi hứng chịu nhiều đau thương, mất mát. Những cánh đồng từng bị bom cày xới, những mái nhà bình yên hóa tro tàn, bao số phận người dân vô tội bị giặc sát hại.

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

(GLO)- Gần 40 năm gắn bó với rừng, ông Nguyễn Văn Chín-Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Hà Ra (xã Hra, tỉnh Gia Lai) được biết đến như vị “thủ lĩnh giữ rừng” đặc biệt: từ việc biến lâm tặc thành người giữ rừng đến phủ xanh vùng đất cằn cỗi nơi “cổng trời” Mang Yang.

Dặm dài Trường Lũy

Dặm dài Trường Lũy

(GLO)- Trường Lũy là một phức hợp bao gồm: lũy-bảo (đồn)-đường, hình thành từ thời chúa Nguyễn, xây dựng quy mô dưới triều Nguyễn; đi qua địa phận 3 tỉnh trước đây: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định.

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Trạm biến áp 500kV Lào Cai đang gấp rút hoàn thiện để trở thành điểm khởi đầu của tuyến đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên. Đây là mắt xích chiến lược trong hành trình đưa nguồn điện dồi dào, đặc biệt là thủy điện ở Tây Bắc, vượt núi băng rừng về xuôi để hòa vào lưới điện quốc gia.

Viết giữa mùa măng rừng

Viết giữa mùa măng rừng

(GLO)- Vào tháng 7 đến tháng 11 hằng năm, khi những cơn mưa đầu mùa bắt đầu trút xuống, cũng là lúc người dân vùng cao nguyên Gia Lai lội suối, băng rừng để hái măng - thứ sản vật được người Jrai, Bana gọi là “lộc rừng”.

Xã tỷ phú nơi biên viễn

Xã tỷ phú nơi biên viễn

Trong hai năm 2024-2025, thủ phủ Tây Nguyên trúng đậm cà phê. Chỉ tính riêng huyện Đắk Mil (tỉnh Đắk Nông cũ), các lão nông đã sắm 1.000 ô tô trong năm 2024. Xã Bờ Y (huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum cũ, nay thuộc tỉnh Quảng Ngãi giáp Lào và Campuchia) cũng chung niềm vui ấy...

Những đoản khúc Huế

Những đoản khúc Huế

Hôm ấy, trên xe khi đi qua đoạn đường gần Khách sạn Morin và Trung tâm Nghệ thuật Điềm Phùng Thị ở Huế, nhìn hàng cây rất đẹp, tôi nói với người lái xe: “Nếu thấy cây long não, em chỉ cho anh nhé”. 

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn (view) đắt giá nhất của người Rục ở bản Ka Ai, xã Dân Hóa, bản Mò O Ồ Ồ, xã Thượng Hóa (Quảng Bình, nay là tỉnh Quảng Trị), đó là ngôi nhà có mặt tiền bao quát đồng lúa.

Vũ Văn Tam Lang & 50 cây violon đặc chế

Vũ Văn Tam Lang và 50 cây violon đặc chế

(GLO)- Cách đây vài năm, khi ngắm 22 cây đàn violon do ông Vũ Văn Tam Lang (phường An Phú, tỉnh Gia Lai) chế tác bằng tất cả tâm huyết được giới chuyên môn đánh giá cao, tôi thầm nghĩ, ông đã có thể tự hài lòng với những gì mình có.

Giữ mãi ngọn lửa hồng cách mạng

Giữ mãi ngọn lửa hồng cách mạng

(GLO)- Cuộc trò chuyện với hai nhân chứng sống - ông Hoàng Văn Tuyển và bà Huỳnh Thị Kim Xuyên đã đưa chúng ta trở lại những năm tháng kháng chiến đầy gian khổ, nơi tinh thần yêu nước và khát vọng cống hiến đã viết nên những trang đời đáng nhớ.

Gìn giữ kỷ vật tri ân

Gìn giữ kỷ vật tri ân

(GLO)- Bảo tàng tỉnh Gia Lai đang lưu giữ hơn 4.000 tài liệu, hình ảnh, hiện vật, kỷ vật có giá trị về 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ; trong đó, có gần 300 hiện vật, tư liệu, hình ảnh về các mẹ Việt Nam anh hùng, liệt sĩ ở vùng đất Bình Định trước đây.

Vào rừng... chờ ươi bay

Vào rừng... chờ ươi bay

Sau 4 năm, khi những cánh rừng già miền núi TP.Đà Nẵng (Quảng Nam cũ) chuyển mình vào mùa ươi chín, hàng ngàn người dân lại có một cuộc 'di cư' tạm thời vào rừng sâu chờ 'lộc trời' rơi xuống để nhặt.

null