Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Hàng trăm năm qua, những gốc đa lặng lẽ vươn mình trong rừng già Kon Ka Kinh, thấm đủ chuyện nhân sinh để hóa thành "chứng nhân" của đại ngàn. Quần thể đa cổ thụ không chỉ tạo nên cảnh quan kỳ vĩ, mà còn trở thành di sản tinh thần gắn bó với bao thế hệ cư dân sống dựa vào rừng.

Từ giá trị ấy, Vườn quốc gia Kon Ka Kinh đã lập hồ sơ đề nghị công nhận quần thể đa cổ thụ là cây di sản Việt Nam.

Những cây đa trăm tuổi

h3.jpg
"Cụ" đa sừng sững biểu tượng sức sống bền bỉ giữa rừng già Kon Ka Kinh. Ảnh: Hoàng Ngọc

Theo hồ sơ di sản, quần thể có 6 cây đa cổ thụ, tuổi đời từ 220 đến 300 năm, cao trung bình 30 - 40m. Việc xác định tuổi cây được thực hiện bằng phương pháp khoan thân lấy mẫu lõi và đếm vòng sinh trưởng. Ở một số cây già, vòng mảnh rất khó nhìn hoặc có năm xuất hiện hơn một vòng do biến đổi khí hậu, song đây vẫn là phương pháp khoa học có độ chính xác cao.

Đặt chân vào đại ngàn Kon Ka Kinh, ai cũng choáng ngợp trước sự kỳ vĩ và vẻ đẹp của những “cụ” đa. Có cây mọc bên dòng suối trong veo róc rách, có cây phô bày bộ rễ khổng lồ bám chặt trên mặt đất, lại có cây thả xuống những chùm rễ phụ như mái tóc nàng tiên. Đứng dưới tán đa sum suê, con người bỗng thấy mình thật nhỏ bé.

z6960316155906-2fc444a2b12df720a39fb0301680c075.jpg
Nhờ cành tán vươn rộng, quần thể đa góp phần điều hòa không khí, trở thành “ngôi nhà” của nhiều loài chim muông. Ảnh: Hoàng Ngọc

Nhờ cành tán vươn rộng, quần thể đa góp phần điều hòa không khí, trở thành “ngôi nhà” của nhiều loài chim muông. Hệ thống rễ phụ ngoằn ngoèo trải dài trên mặt đất giúp giữ đất, chống xói mòn, duy trì cân bằng sinh thái cho rừng già.

img-5439.jpg
Bộ rễ lộ thiên của một "cụ" đa trở thành điểm dừng chân của du khách. Ảnh: Hoàng Ngọc

Ông Ngô Văn Thắng, Giám đốc Vườn quốc gia Kon Ka Kinh cho hay, việc lập hồ sơ di sản cho quần thể cây đa không chỉ nhằm bảo tồn sự đa dạng sinh học và cảnh quan tự nhiên, mà còn hướng tới khai thác giá trị du lịch bền vững.

Kể chuyện đại ngàn

Người Bahnar sống lâu đời ở các vùng đệm Vườn quốc gia Kon Ka Kinh có đời sống văn hóa gắn bó chặt chẽ với rừng, coi những gốc đa cổ thụ như ngôi nhà của các vị thần. Ở đó, thần linh đồng hành cùng họ trong hành trình giữ rừng - cũng chính là giữ lấy nguồn sống.

img-8502.jpg
Người Bahnar tin rằng cây chính là vị thần bảo vệ nguồn nước, nơi khởi nguồn của sự sống. Ảnh: Hoàng Ngọc

Anh Si, người làng Đê Kjiêng (xã Ayun) kể: Trước khi Vườn quốc gia thành lập, già làng H’yôih có công đầu trong việc bảo vệ rừng già Kon Ka Kinh. Người Bahnar tin rằng quần thể đa là nơi trú ngụ của bốn vị thần quan trọng nhất: Yang Kông (Thần Núi), Yang Đak (Thần Nước), Yang Nak (Thần Núi lửa) và Yang Trêl (Thần Thác).

Theo tín ngưỡng của người Bahnar, những cây mọc thẳng là “nhà riêng” của thần, còn cây có bộ rễ lộ thiên chính là “nhà cộng đồng”. Luật lệ của người Bahnar cũng ngầm quy định, khi vào rừng, bất cứ ai gặp cây đa đều phải “làm phép” bằng cách đặt tay lên ngực ba lần. Họ tin rằng làm vậy sẽ được che chở, cho một ngày may mắn và cuộc sống bình an.

Anh Si cho biết thêm: “Người Bahnar quan niệm vạn vật đều có linh hồn, nên khi một ngọn núi bất chợt sạt lở hay một cây đa đổ ngã, đó là dấu hiệu thần đã rời đi”.

img-8501.jpg
Cây đa trăm tuổi được người bản địa ví như “ngôi nhà cộng đồng” của các vị thần. Ảnh: Hoàng Ngọc

Có nhiều câu chuyện huyền hoặc được thêu dệt xung quanh những gốc đa cổ thụ trong Vườn Kon Ka Kinh: như quần thể đa gắn với một ngôi làng đã hóa tiên bay về trời hay chỉ cần ai đó có suy nghĩ không ngay thẳng vừa lúc ngang qua cây đa sẽ bị thần đa “đọc” được ý nghĩ và sẽ quở phạt…

Anh Si kể thêm một trải nghiệm của chính mình: "Ngày trước, khi khai hoang trên cánh đồng Ayun để lấy đất sản xuất, tôi đã chặt một gốc đa to ở ngay đầu nguồn sông Ayun. Không lâu sau, cánh tay phải cầm rựa bỗng phồng rộp, ngứa rát như bị bỏng, lớp da này vừa lột thì lớp khác lại phồng lên, chữa chạy khắp nơi cũng không khỏi. Chỉ đến khi gỗ cây đa mục hết và tan vào đất, tay tôi mới tự khỏi”.

Theo lời bà ngoại anh, gốc đa ấy từng là nơi hội đồng già làng làm lễ cúng trong thời kỳ chiến tranh giữa các bộ tộc. Thần đa vẫn trú ngụ trong cây, bị con người xua đuổi nên đã nổi giận.

Cũng bởi xem cây đa là ngôi nhà của thần linh nên loài cây này không thể tùy tiện mang về trồng. Người làng Đê Kjiêng vẫn truyền tai câu chuyện về ông Wênh - người từng hai lần đưa cây đa về trồng trước sân và cả hai lần đều bị yang phạt.

Kho báu xanh cho du lịch

h1-jpg.jpg
Cây đa trở thành điểm dừng chân hấp dẫn trong hành trình khám phá Vườn quốc gia Kon Ka Kinh. Ảnh: Hoàng Ngọc

Từ những truyền thuyết xa xưa đến các câu chuyện được người làng truyền lại, dù thực hay hư, những gốc đa cổ thụ vẫn hiện diện như chứng nhân lặng lẽ của niềm tin, điều mà con người chưa bao giờ dám xem thường. Chính từ tâm thức ấy, con người học cách tôn trọng thiên nhiên, để sống hài hòa và gìn giữ rừng như gìn giữ chính sự sống của mình.

Hiện quần thể đa cổ thụ đã trở thành điểm tham quan thú vị trong các tour khám phá Vườn quốc gia Kon Ka Kinh. Tuy nhiên, theo các đơn vị lữ hành, để tăng sức hấp dẫn, cần sưu tầm và bổ sung thêm những câu chuyện xoay quanh các gốc đa.

h3-171.jpg

Ông Hoàng Phương, Giám đốc Công ty TNHH Truyền thông Du lịch Le Pleiku, cho rằng: “Quần thể cây đa gắn bó mật thiết với cộng đồng người Bahnar. Việc sưu tầm những truyền thuyết và câu chuyện dân gian để thổi hồn cho cảnh quan sẽ giúp quần thể trở thành những “cây di sản sống”, là chứng nhân cho bao thăng trầm của con người và núi rừng Kon Ka Kinh”.

Cùng chung quan điểm này, ông Lê Chí Nguyện, Giám đốc Công ty TNHH Tây Nguyên Xanh, nhận định: Quần thể cây đa cổ thụ là di sản quý giá của ngành du lịch: “Ở nhiều quốc gia tôi từng đưa khách đến, chỉ cần một cây cổ thụ họ đã biết “khoác” lên đó những câu chuyện hấp dẫn, gắn với tâm linh và đời sống của người dân. Có nơi còn “thần thánh hóa” một gốc cây, khiến du khách chỉ mong được một lần đến chiêm bái “cây thần”.

Sự trường tồn của những cây đa cổ thụ nhắc nhở con người biết cúi đầu trước thiên nhiên, gìn giữ linh hồn đại ngàn. Nếu được công nhận danh hiệu "cây di sản Việt Nam" và được bồi đắp thêm những huyền thoại, quần thể cây sẽ trở thành “di sản sống” làm giàu thêm cho văn hóa lẫn du lịch Vườn quốc gia Kon Ka Kinh.

Có thể bạn quan tâm

Các cổ vật gốm sứ chén, bát, đĩa... được ngư dân nhặt được.

Làng cổ vật

Nép mình bên eo biển Vũng Tàu, thôn Châu Thuận Biển (xã Đông Sơn, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) không chỉ nổi tiếng là “làng lặn Hoàng Sa” với truyền thống bám biển, giữ chủ quyền, mà còn được ví như “kho báu” lưu giữ hàng loạt cổ vật từ những con tàu đắm hàng thế kỷ dưới đáy đại dương.

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

Nhiều doanh nghiệp và người dân lên ngọn núi Ngọc Linh hùng vĩ ở TP.Đà Nẵng thuê môi trường rừng để trồng sâm, mở ra một nghề mới để đồng bào Xê Đăng bản địa mưu sinh suốt nhiều năm qua: 'phu sâm', tức nghề cõng hàng thuê.

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

(GLO)- Không chỉ bền bỉ gieo con chữ cho học trò nghèo, thầy Võ Trí Hoàn-Hiệu trưởng Trường Tiểu học và THCS Quang Trung (xã Ia Tul, tỉnh Gia Lai) còn là người đam mê sưu tầm đồ xưa cũ. Với thầy, mỗi món đồ là bài học sống động về lịch sử dân tộc mà thầy muốn kể cho học trò.

Tự hào 2 xã Anh hùng Ia Dơk, Kon Chiêng

Tự hào 2 xã Anh hùng Ia Dơk, Kon Chiêng

(GLO)- Trong kháng chiến chống Mỹ, xã Ia Dơk (tỉnh Gia Lai) là căn cứ cách mạng quan trọng, đồng thời cũng là nơi hứng chịu nhiều đau thương, mất mát. Những cánh đồng từng bị bom cày xới, những mái nhà bình yên hóa tro tàn, bao số phận người dân vô tội bị giặc sát hại.

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

(GLO)- Gần 40 năm gắn bó với rừng, ông Nguyễn Văn Chín-Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Hà Ra (xã Hra, tỉnh Gia Lai) được biết đến như vị “thủ lĩnh giữ rừng” đặc biệt: từ việc biến lâm tặc thành người giữ rừng đến phủ xanh vùng đất cằn cỗi nơi “cổng trời” Mang Yang.

Dặm dài Trường Lũy

Dặm dài Trường Lũy

(GLO)- Trường Lũy là một phức hợp bao gồm: lũy-bảo (đồn)-đường, hình thành từ thời chúa Nguyễn, xây dựng quy mô dưới triều Nguyễn; đi qua địa phận 3 tỉnh trước đây: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định.

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Trạm biến áp 500kV Lào Cai đang gấp rút hoàn thiện để trở thành điểm khởi đầu của tuyến đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên. Đây là mắt xích chiến lược trong hành trình đưa nguồn điện dồi dào, đặc biệt là thủy điện ở Tây Bắc, vượt núi băng rừng về xuôi để hòa vào lưới điện quốc gia.

Viết giữa mùa măng rừng

Viết giữa mùa măng rừng

(GLO)- Vào tháng 7 đến tháng 11 hằng năm, khi những cơn mưa đầu mùa bắt đầu trút xuống, cũng là lúc người dân vùng cao nguyên Gia Lai lội suối, băng rừng để hái măng - thứ sản vật được người Jrai, Bana gọi là “lộc rừng”.

Xã tỷ phú nơi biên viễn

Xã tỷ phú nơi biên viễn

Trong hai năm 2024-2025, thủ phủ Tây Nguyên trúng đậm cà phê. Chỉ tính riêng huyện Đắk Mil (tỉnh Đắk Nông cũ), các lão nông đã sắm 1.000 ô tô trong năm 2024. Xã Bờ Y (huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum cũ, nay thuộc tỉnh Quảng Ngãi giáp Lào và Campuchia) cũng chung niềm vui ấy...

Những đoản khúc Huế

Những đoản khúc Huế

Hôm ấy, trên xe khi đi qua đoạn đường gần Khách sạn Morin và Trung tâm Nghệ thuật Điềm Phùng Thị ở Huế, nhìn hàng cây rất đẹp, tôi nói với người lái xe: “Nếu thấy cây long não, em chỉ cho anh nhé”. 

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn (view) đắt giá nhất của người Rục ở bản Ka Ai, xã Dân Hóa, bản Mò O Ồ Ồ, xã Thượng Hóa (Quảng Bình, nay là tỉnh Quảng Trị), đó là ngôi nhà có mặt tiền bao quát đồng lúa.

Vũ Văn Tam Lang & 50 cây violon đặc chế

Vũ Văn Tam Lang và 50 cây violon đặc chế

(GLO)- Cách đây vài năm, khi ngắm 22 cây đàn violon do ông Vũ Văn Tam Lang (phường An Phú, tỉnh Gia Lai) chế tác bằng tất cả tâm huyết được giới chuyên môn đánh giá cao, tôi thầm nghĩ, ông đã có thể tự hài lòng với những gì mình có.

Giữ mãi ngọn lửa hồng cách mạng

Giữ mãi ngọn lửa hồng cách mạng

(GLO)- Cuộc trò chuyện với hai nhân chứng sống - ông Hoàng Văn Tuyển và bà Huỳnh Thị Kim Xuyên đã đưa chúng ta trở lại những năm tháng kháng chiến đầy gian khổ, nơi tinh thần yêu nước và khát vọng cống hiến đã viết nên những trang đời đáng nhớ.

Gìn giữ kỷ vật tri ân

Gìn giữ kỷ vật tri ân

(GLO)- Bảo tàng tỉnh Gia Lai đang lưu giữ hơn 4.000 tài liệu, hình ảnh, hiện vật, kỷ vật có giá trị về 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ; trong đó, có gần 300 hiện vật, tư liệu, hình ảnh về các mẹ Việt Nam anh hùng, liệt sĩ ở vùng đất Bình Định trước đây.

Vào rừng... chờ ươi bay

Vào rừng... chờ ươi bay

Sau 4 năm, khi những cánh rừng già miền núi TP.Đà Nẵng (Quảng Nam cũ) chuyển mình vào mùa ươi chín, hàng ngàn người dân lại có một cuộc 'di cư' tạm thời vào rừng sâu chờ 'lộc trời' rơi xuống để nhặt.

null