Được mệnh danh là “xứ sở các loài chim", Vườn chim Thung Nham nằm trong Khu du lịch sinh thái Thung Nham, phường Nam Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, nổi tiếng là vườn chim tự nhiên lớn nhất miền Bắc.
Vườn chim này cũng nằm trong vùng lõi của Quần thể danh thắng Tràng An - Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới, được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) ghi danh năm 2014.
Vườn chim Thung Nham đang được chính quyền địa phương và Khu du lịch tích cực quản lý, bảo tồn.
Đa dạng các loài chim
Vườn chim Thung Nham tọa lạc giữa hồ Tiên xanh mát, rộng khoảng 18 ha trong Khu du lịch sinh thái Thung Nham. Từ xa xưa, hồ nước tự nhiên này đã có vị trí quan trọng trong đời sống của người dân địa phương. Không chỉ là nơi cung cấp nguồn lợi thủy sản dồi dào, hồ Tiên còn là địa điểm linh thiêng, gắn liền với đời sống tâm linh của người dân địa phương.
Với địa thế nằm ẩn sâu giữa những núi đá vôi trùng điệp, tạo thành bức tường tự nhiên che chắn, nơi đây đã trở thành “ngôi nhà” lý tưởng cho các loài chim tìm đến cư trú và sinh sôi.
Suốt hơn 20 năm qua, Vườn chim Thung Nham đã trở thành điểm dừng chân của nhiều loài chim, với số lượng ngày càng gia tăng theo thời gian. Một số loài chim tại đây là động vật hoang dã quý hiếm, góp phần quan trọng vào việc bảo tồn và nâng cao giá trị đa dạng sinh học của Quần thể danh thắng Tràng An.
Các loài chim tại Thung Nham có tập tính thân thiện, gần gũi với con người. Nhờ đó, du khách có thể dễ dàng tiếp cận, quan sát chúng ở khoảng cách gần mà không khiến chúng hoảng sợ hay bỏ đi.
Mỗi loài chim tại Thung Nham mang một nét đẹp riêng biệt, cùng hội tụ về “ngôi nhà chung," tạo nên một bức tranh thiên nhiên hoang dã đa sắc màu. Đến với Vườn chim Thung Nham, du khách có cơ hội chiêm ngưỡng tận mắt vẻ đẹp hoang dã của từng đàn chim sải cánh bay lượn tự do giữa bầu trời.
Du khách Ngô Thị Minh đến từ Hà Nội đánh giá, điều quý giá nhất ở nơi đây chính là môi trường tự nhiên trong lành còn rất nguyên sơ. Đây là một khu du lịch sinh thái hiếm hoi khi vẫn giữ được phần lớn nét hoang sơ và hệ sinh thái động, thực vật phong phú. Khi đến với Vườn chim Thung Nham, du khách có cơ hội tận mắt ngắm nhìn cảnh từng đàn chim chao liệng trong ánh nắng chiều rực rỡ, ríu rít gọi nhau về tổ. Khung cảnh núi non hùng vĩ, bát ngát tạo nên bức tranh thiên nhiên kỳ vĩ, để lại ấn tượng sâu sắc và khó phai trong lòng mỗi người. Du khách đến đây còn được tận hưởng sự yên tĩnh, trong lành của thiên nhiên.
Vào mùa cao điểm sinh sản, từ tháng 8 đến tháng 4 Âm lịch, số lượng chim tại Vườn chim Thung Nham lên tới hàng chục nghìn cá thể. Trên các vách núi cao là nơi cư trú của các loài hạc, diệc; trong các bụi tre tầm trung là nơi sinh sống của cò trắng, còn vạc thì làm tổ rải rác khắp các bụi lau sậy gần mặt nước. Vào mùa Đông, chỉ có số lượng ít chim di cư vào phương Nam, còn lại đa số sinh sống tại vườn và phát triển mạnh mẽ khi mùa Xuân-Hạ tới.
Ông Đinh Quan Phượng, lái đò tại Khu du lịch sinh thái Thung Nham, cho biết không chỉ giới thiệu cho du khách về hệ sinh thái độc đáo, tập quán sinh sống của từng loài chim và cả giá trị sinh thái ở vườn chim, trong suốt hành trình tham quan, các lái đò luôn chủ động nhắc nhở du khách tuân thủ quy định của khu du lịch như không gây ồn ào, không xả rác, không dùng thiết bị bay hay đến gần khu vực chim làm tổ nhằm tránh làm ảnh hưởng đến đời sống tự nhiên của các loài chim.
Đặc biệt, mỗi người lái đò đều nâng cao tinh thần trách nhiệm, kịp thời phát hiện và báo cáo khi có dấu hiệu xâm hại môi trường như săn bắt trái phép, xâm nhập khu vực cấm.
Bảo tồn bền vững
Vườn chim Thung Nham hiện là nơi cư trú và sinh sống của 46 loài chim như cò, vạc, diệp, le le, mòng két, chích chòe lửa, sáo đá… với khoảng 5.000 tổ chim các loại. Đặc biệt, nơi đây có hai loài chim quý hiếm được ghi vào Sách Đỏ Việt Nam là hằng hạc và hồng hoàng (phượng hoàng đất). Trong đó, hồng hoàng được xem là tượng trưng cho sự cao quý, quyền uy và may mắn.
Trong bối cảnh không gian sinh sống tự nhiên của các loài ngày càng bị thu hẹp, Vườn chim Thung Nham đang được chính quyền địa phương và Ban Quản lý Khu du lịch tích cực bảo tồn và phát triển bền vững. Công tác quản lý và bảo tồn vườn chim được thực hiện nghiêm ngặt, tuyệt đối cấm mọi hành vi săn bắt, xâm hại cá thể chim, cũng như phá hoại môi trường sống của chúng. Hệ thống biển báo, quy định tham quan cũng được triển khai nhằm đảm bảo du khách tuân thủ đúng quy tắc khi tiếp cận khu vực sinh sống của chim. Các chế tài bảo vệ được ban hành và thực hiện nghiêm ngặt nhằm hạn chế mọi tác động đến hệ sinh thái động thực vật.
Tại khu vực vườn chim và rừng đặc dụng luôn có đội tuần tra bảo vệ. Tại đây, các biện pháp như cung cấp một lượng nhỏ thức ăn nhỏ cho chim vào mùa thấp điểm nhằm hỗ trợ duy trì đàn chim; trồng cây tạo môi trường sinh sống thuận lợi cho đàn chim tập trung làm tổ và quy định nghiêm ngặt đối với khách tham quan về việc giữ gìn vệ sinh, giữ yên lặng trong khu vực vườn chim được triển khai hiệu quả.
Bên cạnh đó, Ban Quản lý cũng tích cực phối hợp cùng chính quyền địa phương để tuyên truyền tới người dân không săn bắn, bảo vệ số lượng đàn khi đàn chim bay đi kiếm ăn bên ngoài.
Chị Phạm Lan Hương, phụ trách bộ phận du lịch, Khu du lịch sinh thái Thung Nham, cho biết Ban Quản lý khu du lịch đã tổ chức các tour du lịch sinh thái an toàn tại Vườn chim, nhằm mang đến cho du khách trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên hoang dã.
Các tour này không đơn thuần là khám phá cảnh quan, mà còn lồng ghép yếu tố giáo dục môi trường, góp phần lan tỏa thông điệp sống hài hòa với thiên nhiên, nâng cao ý thức cộng đồng trong việc bảo vệ hệ sinh thái. Đây cũng là hướng đi bền vững mà khu du lịch theo đuổi trong việc phát triển du lịch gắn liền với bảo tồn.
Thời gian tới, Khu du lịch sinh thái Thung Nham tiếp tục đẩy mạnh công tác bảo tồn vườn chim; trọng tâm là tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng và chuyên gia môi trường để theo dõi, nghiên cứu tập tính sinh sống, sinh sản của các loài chim.
Trên cơ sở đó, khu du lịch sẽ xây dựng và điều chỉnh các phương án bảo vệ theo hướng phù hợp, bền vững và hiệu quả hơn, đảm bảo duy trì sự đa dạng sinh học cũng như môi trường sống tự nhiên cho các loài chim.
Theo Thùy Dung (TTXVN/Vietnam+)
