Gia Lai phát huy giá trị của văn hóa lễ hội

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Gia Lai hiện có 44 dân tộc cùng sinh sống nên có sự đa dạng, phong phú về các loại hình văn hóa lễ hội. Để góp phần phát triển kinh tế-xã hội, tỉnh luôn chú trọng bảo tồn và phát huy các giá trị của văn hóa lễ hội trong cộng đồng các dân tộc.

Phong phú, hấp dẫn

Vùng Trường Sơn-Tây Nguyên gắn liền với kinh tế rừng, kinh tế nông nghiệp lúa rẫy. Cư dân nơi đây có hệ thống nghi lễ và hội hè, gọi chung là mùa ning nơng, diễn ra tưng bừng vào dịp trước và sau Tết Nguyên đán.

Các lễ hội được tổ chức có: mừng lúa mới, pơ thi, cúng các Yàng (Yàng nước, Yàng cây, Yàng suối, Yàng rừng...). Lễ hội được diễn ra trong quy mô họ tộc, cộng đồng làng. Quy trình của lễ hội đều gồm các bước: chuẩn bị, vào lễ, vào hội.

Huyện Phú Thiện tổ chức lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui nhằm phát huy giá trị của văn hóa lễ hội trong cộng đồng. Ảnh: Vũ Chi

Huyện Phú Thiện tổ chức lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui nhằm phát huy giá trị của văn hóa lễ hội trong cộng đồng. Ảnh: Vũ Chi

Tùy vào mức độ quan trọng của lễ hội mà việc chuẩn bị lễ vật được tiến hành sớm hay muộn. Lễ vật để cúng tế không thể thiếu là rượu ghè, con gà (hoặc là con dê, bò, trâu). Khi gần đến ngày diễn ra lễ hội thì cần thông tin đến họ tộc, cộng đồng về buổi lễ; phân công, cắt cử mọi việc; kiểm tra lại đồ tế lễ, trang phục, quét dọn…

Bước vào phần lễ thì phải dâng bày đầy đủ vật hiến tế để thầy cúng tiến hành nghi lễ với sự chứng kiến (cùng hành lễ) của các thành viên trong gia đình/họ tộc/cộng đồng. Đây là hoạt động chính có ý nghĩa nhất của một lễ hội. Sau đó, mọi người bắt đầu vào hội với các hoạt động cùng nhau ăn uống, chuyện trò, diễn xướng.

Vài thập niên trở lại đây, diễn trình văn hóa của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên nói chung, Gia Lai nói riêng vận động và định hình theo một diện mạo mới thông qua lối sống giao thoa, tác động của kinh tế nông nghiệp lúa nước, sức ảnh hưởng và lan tỏa của tôn giáo, bởi thành tựu khoa học-công nghệ, của lối sống công nghiệp… nên mùa ning nơng bị “đứt quãng” cả theo nghĩa không gian và thời gian.

Tuy thế, ở vài địa phương thuộc huyện Krông Pa, Kông Chro và thị xã Ayun Pa, bà con Jrai, Bahnar vẫn bảo tồn nhiều lễ hội truyền thống. Trong đó, lễ pơ thi (cuộc chia tay vĩnh viễn giữa người sống và người chết) là quan trọng nhất.

Một số làng xã thuộc các huyện Kbang, Phú Thiện, Ia Grai… có đông đồng bào dân tộc thiểu số phía Bắc sinh sống thì Tết Nguyên đán là dịp để họ tổ chức các hoạt động lễ hội của dân tộc mình. Ngoài ẩm thực đặc trưng, họ còn diễn xướng các trò chơi tung còn, nhảy sạp, múa khèn; đắm say với điệu múa dân gian mềm mại của những thiếu nữ trong bộ váy áo rực rỡ sắc màu. Với cộng đồng người Kinh thì lễ hội truyền thống theo tín ngưỡng dân gian cũng được gìn giữ, phát huy giá trị.

Hàng năm, nhiều địa phương tổ chức lễ hội nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân và thu hút khách du lịch như: hội cầu huê (thị xã An Khê), lễ cầu mưa (huyện Phú Thiện), lễ hội hoa dã quỳ-núi lửa Chư Đang Ya (huyện Chư Păh)...

Vấn đề đặt ra

Lễ hội tạm được chia ra gồm truyền thống và hiện đại. Về mặt thời gian, lễ hội truyền thống là sản phẩm văn hóa hình thành trong cộng đồng các dân tộc từ xa xưa. Trong xã hội truyền thống, những phong tục, tập quán, thói quen, lối sống đã ăn sâu bám rễ vào tư duy và đời sống, được kế thừa, phát triển trong suốt tiến trình lịch sử, mang giá trị riêng, thể hiện tinh thần, cốt cách, bản sắc dân tộc.

Theo thời gian, lễ hội truyền thống bộc lộ một số hạn chế, được hiểu là những mặt trái, lạc hậu, lỗi thời trong bối cảnh đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay như: lãng phí về thời gian và tiền của; gây mất vệ sinh (các lễ hội liên quan đến người chết); mang tính bạo lực (lễ ăn trâu)...

Những năm gần đây, một bộ phận người trẻ dân tộc Jrai, Bahnar có xu hướng “chạy đua” tổ chức sinh nhật thành viên trong gia đình, kỷ niệm ngày cưới, mừng tân gia… tại nhà hàng hay thuê dịch vụ nhà hàng tiệc cưới với quy mô đông người.

Hậu quả là nợ nần, đời sống thêm khó khăn, từ đó vợ chồng mâu thuẫn, xung đột, có trường hợp dẫn đến ly hôn. Một số lễ hội còn xảy ra tình trạng xô đẩy, chen lấn, thậm chí đánh nhau.

Để bảo tồn và phát huy nét đẹp của văn hóa lễ hội, việc tuyên truyền nâng cao nhận thức về bảo tồn văn hóa, về công tác quản lý văn hóa là nội dung quan trọng trong công tác lãnh đạo của Đảng đối với cơ sở.

Nhiệm vụ tuyên truyền có thể lồng ghép việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc với phát triển du lịch, tiếp thu có chọn lọc văn hóa mới, bài trừ hủ tục, chống âm mưu lợi dụng dân tộc, lợi dụng tín ngưỡng văn hóa để chia rẽ dân tộc, chống phá khối đại đoàn kết dân tộc và sự nghiệp cách mạng của Đảng, Nhân dân ta.

Văn hóa lễ hội gắn với thiết chế văn hóa. Một số nhà rông văn hóa không còn phù hợp với điều kiện tự nhiên, phong tục, tập quán của cộng đồng; hoặc trang-thiết bị hoạt động hầu như đã cũ; hoặc đội ngũ cán bộ quản lý hoạt động lễ hội “thiếu tay nghề”, chủ quan, áp đặt, mệnh lệnh... sẽ là điều kiện cho lễ hội hiện đại phát triển.

Mặt khác, khi sinh cảnh của vùng văn hóa Trường Sơn-Tây Nguyên với đặc trưng kinh tế lúa rẫy và dựa vào rừng bị thu hẹp cũng là lý do để lễ hội truyền thống bị mai một. Khắc phục tình trạng trên sẽ góp phần đưa đưa lễ hội truyền thống đi vào quỹ đạo, phát huy hiệu quả.

Có thể bạn quan tâm

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

(GLO)- Trên đời có thực sự tồn tại những con người có quyền năng hô mưa gọi gió? Chính hiện thực và truyền thuyết hư ảo đan cài vào nhau khiến lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui ở thung lũng Ayun Hạ trở thành một hiện tượng đặc biệt, hấp dẫn bởi sự linh thiêng, huyền bí.

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

(GLO)- Đền thờ Hai Bà Trưng là di tích quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, TP. Hà Nội. Đây cũng là quê hương của Hai Bà Trưng-những nữ tướng anh hùng đã nổi dậy chống quân xâm lược nhà Hán.

Nối nghề

Nối nghề

Lần đầu tiên nghệ nhân Y Pư giới thiệu nghề làm gốm thủ công tại Bảo tàng tỉnh trong khuôn khổ Tuần lễ Văn hóa - Du lịch tỉnh Kon Tum lần thứ 3 (năm 2016) đã để lại ấn tượng đẹp.

Ông Đinh Plih sắp xếp bộ cồng chiêng và các vật dụng sẵn sàng đem theo khi đi trình diễn, quảng bá văn hóa dân tộc Bahnar. Ảnh: N.M

Đinh Plih: Tự hào “vốn liếng” văn hóa Bahnar

(GLO)- “Ý nghĩa của công việc không phải chỉ nằm ở chỗ tiền bạc mà còn ở nhu cầu về tinh thần, biểu hiện của giá trị, một vốn liếng để tự hào”. Câu nói này thật đúng đối với ông Đinh Plih (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai). Với ông, hạnh phúc đơn giản là bản thân được sống trọn với đam mê.

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

(GLO)- Hoa pơ lang thắp lửa cuối khu nhà mồ làng Pyang, thị trấn Kông Chro, tỉnh Gia Lai. Nổi bật giữa lớp lớp nhà mồ cũ là 3 nhà mồ mới làm. Đó là những dấu hiệu mùa lễ hội giữa núi rừng Trường Sơn.

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

(GLO)- Từ 21 đến 23-2, làng Pyang (thị trấn Kông Chro, huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tưng bừng tổ chức lễ bỏ mả-một trong những lễ hội lớn và đặc sắc nhất của người Bahnar Đông Trường Sơn

Gìn giữ giai điệu của đá

Gìn giữ giai điệu của đá

Trong dịp đầu xuân, tại chương trình trình diễn, trải nghiệm di sản văn hóa diễn ra ở Bảo tàng – Thư viện tỉnh, người dân và du khách có dịp thưởng thức những giai điệu của đá được trình diễn bởi nghệ nhân ưu tú A Thu (50 tuổi) ở thôn Đăk Rô Gia (xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô).

Lễ báo hiếu: Thơm thảo tấm lòng con cái

Lễ báo hiếu, thơm thảo tấm lòng con cái

(GLO)- Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, người Bahnar luôn nhắc nhau: “Phải kính trọng cha mẹ như mặt trăng, kính trọng ông bà như mặt trời”. Khi đã trưởng thành, con cái đều nghĩ đến việc tổ chức lễ báo hiếu cha mẹ (teh nhung ăn kră).

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

(GLO)- UBND tỉnh Gia Lai ban hành QĐ số 60/2024/QĐ-UBND quy định chi tiết tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn, tổ dân phố văn hóa”, “Xã, phường, thị trấn tiêu biểu” để hướng dẫn thực hiện, bảo đảm phù hợp với đặc thù văn hóa và tình hình kinh tế-xã hội của địa phương.