Về lại vùng "trắng" cồng chiêng Đak Đoa

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Cách đây 12 năm, sau đợt kiểm kê số lượng cồng chiêng trên địa bàn tỉnh, chúng tôi có chuyến khảo sát thực tế tại 2 địa phương tiêu biểu là Ia Grai và Đak Đoa. Nếu Ia Grai dẫn đầu về số lượng cồng chiêng trong khu vực người Jrai (và cả tỉnh) thì Đak Đoa lại là huyện có số làng “trắng” cồng chiêng nhiều nhất trong khu vực người Bahnar. Lần này, sau đợt kiểm kê năm 2020, khi P.V có dịp trở lại thì ngỡ ngàng nhận ra: Vùng “trắng” vẫn “trắng”!   
Năm 2008, xã Trang và Ia Pết “dẫn đầu” toàn huyện Đak Đoa với 100% thôn, làng vắng bóng cồng chiêng. Khi chúng tôi đến trụ sở UBND xã Trang vào chiều 6-1, anh Trịnh Nhân Nghĩa-công chức Văn hóa xã-thừa nhận: 12 năm qua, xã vẫn không có thêm bộ chiêng nào, ngoại trừ bộ chiêng 20 chiếc xã mua lại từ một người bán đồng nát năm 2005. Làng nào có việc hiếu hỉ, tang ma… đều đến xã mượn chiêng.
“Riêng năm 2020 không thấy ai đến mượn. Có thể là đời sống khó khăn do dịch Covid-19 nên người dân không tổ chức lễ hội. Cũng có lý do nữa là nghệ nhân lớn tuổi ngày càng già yếu, người trẻ lại không mặn mà với cồng chiêng. Đây là nỗi buồn của địa phương khi không phát triển được số lượng cồng chiêng”-anh Nghĩa ngậm ngùi.
Tuy nhiên, đáng mừng là đến nay xã Trang vẫn duy trì được 1 đội cồng chiêng và múa xoang khoảng 50-60 người ở làng Kol. Ông M’Lang cho hay: Hàng năm, đội vẫn đại diện cho xã tham gia thi, biểu diễn tại dạ hội cồng chiêng mừng Đảng, mừng xuân, lễ hội cỏ hồng… Khi cần thì ai cũng nhiệt tình tham gia tập luyện. Người ít tuổi nhất đội mới 25, cá biệt có người đã trên 70.
“Mình thích tiếng cồng chiêng lắm, nhưng do chiêng đắt quá nên không có tiền mua. Vì vậy, mỗi lần tập luyện đều mượn của xã”-ông M’Lang chia sẻ.
Anh Nghĩa cũng khẳng định, trong năm 2021, xã sẽ xin kinh phí mở lớp dạy diễn tấu cồng chiêng cho học sinh Trường THCS Lê Quý Đôn, từ đó làm cơ sở thành lập đội cồng chiêng tại đây.
Tương tự, anh Lê Văn Bài-công chức Văn hóa xã Ia Pết-cho biết: Năm 2008, các thôn, làng trên địa bàn hoàn toàn “trắng” cồng chiêng. Do vậy, xã đã tự trang bị 1 bộ cồng chiêng để các nghệ nhân lớn tuổi diễn tấu. Thế nhưng từ đó đến nay, những nghệ nhân này đã lần lượt về cõi Atâu.
Trong nỗ lực bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn, năm 2015, xã đã vận động thành lập đội cồng chiêng tại Trường THCS Lê Lợi, đồng thời trang bị cho trường 1 bộ chiêng. Đây là đại diện duy nhất của xã tại các hoạt động văn hóa cấp huyện.
Một tiết mục diễn tấu cồng chiêng tại lễ hội cỏ hồng huyện Đak Đoa năm 2020. Ảnh: Phương Duyên
Một tiết mục diễn tấu cồng chiêng tại lễ hội cỏ hồng huyện Đak Đoa năm 2020. Ảnh: Phương Duyên
Trao đổi với P.V, bà Kiều Thu Hương-Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin huyện Đak Đoa-chia sẻ: Theo kết quả kiểm kê cồng chiêng toàn huyện vào giữa tháng 10-2020, trên địa bàn còn lưu giữ 102 bộ chiêng, giảm 29 bộ so với lần kiểm kê trước đó (năm 2008).
Nói về những lý do khách quan dẫn đến thực trạng vùng “trắng” vẫn “trắng” và môi trường thực hành của cồng chiêng ngày càng bị thu hẹp, bà Hương giãi bày: Kinh phí dành cho sự nghiệp văn hóa rất ít. Do đó, các hoạt động chủ yếu tập trung cho các xã đang xây dựng nông thôn mới.
Về phía các xã, ngoài kinh phí hạn chế còn có nguyên nhân khác là mỗi xã chỉ có 1 công chức văn hóa. Công chức này phải ôm đồm khá nhiều việc: tham mưu giúp UBND xã tổ chức các hoạt động văn hóa-văn nghệ, thể dục thể thao; trực đài truyền thanh; tham gia các ban chỉ đạo cấp xã…
Về công tác xã hội hóa, có vận động nhưng chỉ hiệu quả ở các địa phương có phong trào phát triển mạnh… Do vậy, việc phát triển số lượng cồng chiêng và các đội cồng chiêng cũng gặp không ít khó khăn.
Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin huyện Đak Đoa cho biết thêm: Vừa qua, Phòng đã đăng ký danh mục, nhu cầu, kinh phí Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đối với Dự án “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”.
Trong đó, liên quan đến cồng chiêng có các danh mục: khảo sát, kiểm kê, sưu tầm tư liệu văn hóa truyền thống (lễ hội, cồng chiêng, trang phục…); tổ chức lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, truyền dạy văn hóa phi vật thể (đánh cồng chiêng, múa xoang, làm nhạc cụ truyền thống…); hỗ trợ trang phục truyền thống, cồng chiêng cho các đội văn nghệ…
Tuy nhiên, bà Hương cũng cho rằng, tuyên truyền để người dân nâng cao ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa mới là giải pháp căn cơ, lâu dài. Chỉ khi chủ thể văn hóa thực sự có quyết tâm thì các giá trị văn hóa truyền thống mới thật sự tìm lại và khẳng định được chỗ đứng của mình trong dòng chảy hiện đại. 
Theo kết quả kiểm kê cồng chiêng năm 2020, huyện Ia Grai còn lưu giữ 765 bộ chiêng, giảm 351 bộ so với năm 2008; huyện Kông Chro hiện còn 538 bộ chiêng, giảm 113 bộ. Tại một số địa phương khác, số lượng cồng chiêng cũng có sự biến động theo chiều hướng giảm, cụ thể: huyện Kbang 690 bộ (giảm 229 bộ), Krông Pa 407 bộ (giảm 110 bộ), Đức Cơ 215 bộ (giảm 35 bộ)…
PHƯƠNG DUYÊN

Có thể bạn quan tâm

Về miền di sản

Về miền di sản

(GLO)- Những địa danh lịch sử, điểm di sản là nơi thu hút nhiều người đến tham quan, tìm hiểu. Được tận mắt chứng kiến và đặt chân lên một miền đất giàu truyền thống luôn là trải nghiệm tuyệt vời và xúc động đối với nhiều người.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

(GLO)- Tại Kỳ họp thứ 19 của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể diễn ra tại Thủ đô Asunción (Cộng hòa Paraguay) vào ngày 4-12, UNESCO đã chính thức ghi danh Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam của Việt Nam vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

“Điểm sáng văn hóa vùng biên”

“Điểm sáng văn hóa vùng biên”

(GLO)- Năm 1993, Sở Văn hóa-Thông tin (VH-TT) và Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Gia Lai đã ký kết chương trình phối hợp hành động với nhiều hoạt động thiết thực, trong đó có mô hình “Điểm sáng văn hóa vùng biên”.

Mừng lúa mới trên cao nguyên

Mừng lúa mới trên cao nguyên

(GLO)- Sau khi thu hoạch mùa vụ và đưa lúa về kho, đồng bào Jrai náo nức với lễ mừng lúa mới. Nghi lễ nông nghiệp cổ truyền độc đáo này đã được bà con duy trì từ bao đời nay.

Tiết mục hát dân ca của em Đinh Doanh và đoàn nghệ nhân xã Pờ Tó trong chương trình “Cồng chiêng cuối tuần-Thưởng thức và trải nghiệm” tại huyện Ia Pa. Ảnh: V.C

Cồng chiêng cuối tuần trở lại Ia Pa

(GLO)- Tối 17-11, chương trình “Cồng chiêng cuối tuần-Thưởng thức và trải nghiệm” tiếp tục được tổ chức tại huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai. Chương trình mang đến nhiều tiết mục đặc sắc làm nức lòng người dân và du khách.

Giá trị của liên hoan

Giá trị của liên hoan

Liên hoan Cải lương toàn quốc năm 2024 tổ chức tại TP Cần Thơ vừa khép lại. Bên cạnh những hồ hởi, vui vẻ, nhiều nỗi niềm của sân khấu cải lương truyền thống cũng đã bộc lộ trong mùa liên hoan năm nay.

Cần phát huy giá trị di tích: “Địa điểm vụ thảm sát nhân dân làng Tân Lập năm 1947”

Cần phát huy giá trị di tích: “Địa điểm vụ thảm sát nhân dân làng Tân Lập năm 1947”

(GLO)- Sáng 6-11, tại TP. Pleiku, Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai tổ chức hội thảo khoa học di tích lịch sử “Địa điểm vụ thảm sát nhân dân làng Tân Lập năm 1947, xã Kông Bơ La, huyện Kbang” nhằm hoàn thiện hồ sơ, trình cấp có thẩm quyền đề nghị xếp hạng di tích quốc gia.

Trao giải Cuộc thi đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống tạo ra các sản phẩm lưu niệm phục vụ du khách

Trao giải Cuộc thi đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống tạo ra các sản phẩm lưu niệm phục vụ du khách

(GLO)- Nằm trong khuôn khổ Tuần lễ hoa dã quỳ-núi lửa Chư Đang Ya, chiều 9-11, tại khu vực sân nhà rông làng Gri, xã Chư Đang Ya (huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai), Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND huyện Chư Păh tổ chức trao giải Cuộc thi đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống.

Các nghệ nhân làng Chuet 2 (phường Thắng Lợi) phục dựng lễ báo hiếu cha mẹ tại Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam. Ảnh: Thu

Lễ báo hiếu của người Jrai

(GLO)- Lễ báo hiếu cha mẹ là tập tục văn hóa truyền thống đã có từ xa xưa trong đời sống của cộng đồng người Jrai. Đây là dịp để những người con đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục và cầu mong thần linh ban sức khỏe cho cha mẹ.

Bảo tồn bản sắc làng Bahnar - Kỳ cuối: Cần phát huy giá trị văn hóa truyền thống

Bảo tồn bản sắc làng Bahnar - Kỳ cuối: Cần phát huy giá trị văn hóa truyền thống

(GLO)- Cách đây gần 18 năm, trong một số công trình điều tra văn hóa các làng đồng bào dân tộc thiểu số ở TP. Pleiku thì người ta xếp một số buôn làng trong khu vực, trong đó có làng Wâu và Ktu (xã Chư Á) là làng tương đối có giá trị, đưa vào diện bảo tồn và phát triển.

Sân trường rộn tiếng cồng chiêng

Sân trường rộn tiếng cồng chiêng

(GLO)- Cứ mỗi buổi sinh hoạt, khuôn viên Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Lơ Pang (xã Lơ Pang, huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai) lại rộn ràng tiếng cồng chiêng. Âm thanh quen thuộc ấy đến từ đôi tay nhỏ bé của các em học sinh thuộc Câu lạc bộ (CLB) Cồng chiêng của trường.