Trong số những ngôi đình cổ còn tồn tại ở miền Tây Nam Bộ thì có thể nói rằng Đình Bình Thủy ở Cần Thơ là một công trình kiến trúc có phong cách nghệ thuật bắt mắt nhất, uy nghi nhất và lộng lẫy nhất.
Du lịch Cần Thơ, ghé thăm đình thần Bình Thủy, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng kiến trúc nghệ thuật cổ, mà còn có cơ hội tìm hiểu quá trình lịch sử hình thành của ngôi đền linh thiêng này.
Đình Bình Thủy được xây dựng vào năm 1909 dưới thời vua Tự Đức. Đây không chỉ là nơi thờ cúng, mà còn là chứng nhân của những giai đoạn lịch sử quan trọng. Ngôi đình phản ánh đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người dân Nam Bộ qua nhiều thế hệ. Trải qua bao thăng trầm, đình vẫn lưu giữ được những nét kiến trúc mang đậm bản sắc của đất và người miền Tây Nam Bộ.
Theo người dân làng cổ Long Tuyền, đình còn có tên gọi khác là “Long Tuyền Cổ Miếu”. Từ thuở khai mở đồng bằng sông Cửu Long (cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18), cả vùng đất rộng lớn này chỉ mới hình thành một số làng. Tiêu biểu như Tân An ở rạch Cần Thơ; Thới An ở Ô Môn; Bình Thủy ở rạch Bình Thủy… Làng được hình thành rồi đến chợ, cầu, đường và các công trình văn hóa, tâm linh.
Vào năm thứ 5 khi vua Tự Đức lên ngôi, sắc phong nơi đây là Bổn Cảnh Thành Hoàng. Bên cạnh thờ thần hoàng, đình còn thờ hổ thần, thần rừng, thần nông và các vị anh hùng dân tộc. Khi xưa Khâm sai Đại thần Huỳnh Mẫn Đạt đi tuần qua sông Hậu gặp sóng to gió lớn. Ông bèn tấp vào vùng đất nơi đây thì gió êm sóng lặng. Ông đã lấy tên Bình Thủy đặt cho ngôi làng. Sau này người dân góp tiền sửa lại đình làng, đổi tên thành đình Bình Thủy.
Bao bọc xung quanh đình Bình Thủy là hàng rào tứ giác theo phong thủy của người xưa. Mặt Bắc giáp bờ sông Hậu. Mặt Đông là rạch Bình Thủy với dòng chảy nhẹ nhàng như một dải lụa uốn quanh.
Mặt Nam tiếp giáp với đường Lê Hồng Phong, nối liền với các trục đường lớn khác tạo nên sự thuận tiện cho giao thương. Cuối cùng, mặt Tây của đình là khu dân cư sôi động. Với vị trí này, ngôi đình hội tụ đầy đủ các yếu tố phong thủy “nhất cận giang, nhị cận quan, tam cận thị”.
Trong khuôn viên Đình gồm 2 khu vực gồm khu đình chính và lục ấp. Khu đình chính bao gồm năm ngôi nhà (tiền đình, chính điện) và khu “lục ấp” gồm một khu nhà để chuẩn bị đồ lễ cùng với một nhà hát được bố trí khoa học và ngăn nắp tạo nên một không gian thoáng đãng.
Đình Bình Thủy nổi bật với kiến trúc Nam Bộ hòa quyện với phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. Kết cấu chính của đình mang những nét đặc trưng mà chỉ các đình ở miền Tây mới có. Tiền đình và chính điện hình vuông, mỗi chiều có 6 hàng cột vững chắc. Trên các cột này, các họa tiết điển hình như hình rồng, hình hoa mẫu đơn được chạm trổ tỉ mỉ, tinh xảo.
Chánh điện có ba mái chồng lên nhau theo kiểu kiến trúc “thượng lầu hạ hiên”. Trên nóc mỗi khu đều được thiết kế cặp rồng uốn lượn tranh lấy trái châu hay đơn giản chỉ là những hình hoa văn trang trí bên ngoài nhưng mang ấn tượng mạnh.
Cổng đình nổi bật với mái ngói âm dương, tường rào cao. Bên trong, không gian đình trang nghiêm với bàn thờ thần hoàng, cùng với những bức hoành phi, câu đối.
Việc bố trí các bàn thờ trong đình với cách thờ thần khá đa dạng và phong phú đã phản ánh văn hóa, đồng thời cũng phần nào giới thiệu tính phóng khoáng, cởi mở, lòng bao dung đón nhận mọi tinh hoa theo không gian và thời gian.
Đình Bình Thủy trước kia không chỉ là nơi thờ cúng trang nghiêm mà còn là nơi dành cho các chức sắc trong làng hội họp để bàn việc nước, tập trung nhân dân chống giặc ngoại xâm.
Ngoài việc thờ các vị thần linh, thần hoàng làng, các vị tiền hiền có công mở đất,… Đình Bình Thủy còn lập bàn thờ những vị anh hùng có công với đất nước như Nguyễn Trãi, Nguyễn Huệ, Nguyễn Trung Trực, Võ Huy Tập, Đinh Công Trứ, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh,
Đặc biệt sau ngày giải phóng đất nước năm 1975, đình Bình Thủy lập bàn thờ để thờ và tưởng nhớ Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Hàng năm, đình là nơi diễn ra nhiều lễ hội quan trọng như lễ Kỳ Yên, lễ Thượng Điền và lễ Hạ Điền. Các lễ hội được tổ chức với mong ước mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Đây cũng là dịp để con cháu tưởng nhớ đến công ơn của các bậc tiền nhân, những người có công khai khẩn.
Đình Bình Thủy được xếp hạng Di tích Quốc gia ngày 5/9/1989. Tháng 1/2018, Lễ hội Kỳ Yên đình Bình Thủy được xếp hạng danh mục Di sản Văn hóa phi Vật thể Quốc gia./.
(Theo Vietnam+)
