Chiếc kang uống rượu của người Bahnar

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Có nhiều yếu tố liên quan đến việc uống rượu cần của đồng bào Bahnar. Mỗi một yếu tố đều chứa đựng giá trị riêng, trong đó, chiếc kang uống rượu là vật nhằm đảm bảo sự công bằng giữa mọi người khi uống rượu.

Rượu cần (rượu ghè) giữ vai trò quan trọng trong đời sống của người Bahnar nói riêng, cộng đồng dân tộc thiểu số vùng Trường Sơn-Tây Nguyên nói chung. Đây là vật phẩm không thể thiếu trong các nghi lễ truyền thống, trong sinh hoạt hàng ngày, là phương tiện giúp con người chia sẻ niềm vui, nỗi buồn và trở thành đặc trưng văn hóa được trao truyền qua bao thế hệ.

Rượu được ủ trong những chiếc ghè, khi uống cho nước vào và dùng cần để hút. Người Bahnar uống rượu cần rất công bằng. Bà con thường sử dụng kang để làm thước đo. Khi uống, đổ nước ngang miệng ché, uống hụt đầu kang thì dừng lại, sau đó tiếp tục cho nước vào đầy miệng rồi đến lượt người khác.

Kang dài hay ngắn tương ứng với lượng nước nhiều hay ít tùy thuộc vào người chủ gia đình hoặc thầy cúng (thông thường là già làng) quy định.

Khi uống, khách hay những người không phải là chủ của buổi lễ không được điều chỉnh độ dài, ngắn của kang. Vì như vậy sẽ khiến cho chủ nhà hoặc chủ lễ nghĩ rằng khách không tôn trọng, không hết lòng với gia đình, dân làng.

Già làng Đinh Vút (xã Yang Bắc, huyện Đak Pơ) đổ nước vào ché rượu. Ảnh: X.T

Già làng Đinh Vút (xã Yang Bắc, huyện Đak Pơ) đổ nước vào ché rượu. Ảnh: X.T

Kang được làm từ tre, gỗ có sẵn trong tự nhiên. Mỗi dịp uống rượu khác nhau, người Bahnar dùng những kang khác nhau. Ví dụ: Kang tơnol được dùng trong các lễ kiêng cữ (các nghi lễ liên quan đến những điều cấm kỵ, bệnh dịch) của làng. Loại kang này được làm từ một thanh tre hoặc gỗ nhỏ, thẳng như chiếc đũa, khi dùng người ta cắm thẳng đứng vào trong ché, lút sâu khỏi mực nước một đoạn, khi uống hút nước lộ đầu kang được tính là 1 kang.

Loại thứ 2 là kang ktonh, được dùng trong các lễ mừng lúa mới, lễ tạ ơn, đám cưới… Loại kang này thường được làm khá cầu kỳ từ một thanh gỗ hoặc tre dẹp bản uốn cong võng ở giữa, 2 đầu cong vút và được tạo hình giống ngọn rau dớn. Kang được gác qua miệng ché, khi uống mực nước rút xuống khỏi độ võng của kang là được.

Loại thứ 3 là kang gơng, thường được dùng trong các dịp có khách đến nhà. Kang được làm từ một thanh tre hoặc gỗ gác ngang qua miệng ché, một thanh tre khác ngắn hơn được gắn ở giữa theo hình chữ thập, đặt 1 trong 2 đầu thanh tre ngắn này quay xuống miệng ché để canh mực nước, khi uống nước trong miệng ché rút hổng qua đầu kang thì được tính là 1 kang.

Đôi lúc, người Bahnar uống rượu không dùng đến kang, mà chỉ canh mực nước ở miệng ché rút xuống lộ lớp lá chèn trên miệng ché cũng được tính là 1 kang. Tùy thuộc vào độ lớn nhỏ của miệng ché để làm kang dài hoặc ngắn cho phù hợp. Sau mỗi đợt uống rượu, chỉ loại kang ktonh được cất giữ cẩn thận để sử dụng cho những lần sau, các loại kang còn lại hầu như chỉ dùng 1 lần.

Các loại cang uống rượu hè của người Bahnar. Ảnh: X.T

Các loại cang uống rượu hè của người Bahnar. Ảnh: X.T

Ứng với các kang trong mỗi dịp uống rượu, người uống rượu hay đúng hơn là thứ tự người uống rượu cũng được quy định một cách rõ ràng. Trong các nghi lễ của làng, thầy cúng là người vít cần uống trước, rồi lần lượt đến bà con dân làng.

Người Bahnar ít khi uống một lần hết cả kang mà hút từng hơi, từng hơi, vừa uống vừa nói chuyện, vừa ăn, nhưng tay vẫn vịn cần, xong lại uống, uống khi nào cạn kang mới dừng lại và rót nước chuyền kang cho người khác.

Đối với không gian gia đình, thứ tự uống được quy định bắt đầu từ người cao tuổi nhất, không phân biệt nam nữ. Trong trường hợp người cao tuổi trong gia đình vì một lý do gì đó mà không trực tiếp tham dự cuộc rượu thì phải rót kang đầu tiên để dành, sau đó mới lần lượt đến những người khác. Uống rượu khi có khách đến chơi nhà thì khách sẽ là người được ưu tiên uống trước.

Ông Đinh Vút (xã Yang Bắc, huyện Đak Pơ) cho biết: Việc quy định thứ tự người uống rượu nhằm thể hiện sự tôn trọng, kính trên nhường dưới và đồng thời cũng là thể hiện lòng mến khách của người Bahnar. Trong tất cả các dịp uống rượu, người Bahnar đều tuân thủ nguyên tắc là người uống trước xong phải đổ nước và chuyền kang cho người kế tiếp.

Vượt lên trên giá trị của một thước đo, chiếc kang chứa đựng những giá trị cốt lõi trong truyền thống uống rượu cần của người Bahnar, vừa gắn liền với những nghi thức, luật tục, vừa thể hiện cách ứng xử hài hòa, mến khách và đảm bảo sự công bằng trong việc uống rượu. Dù cầu kỳ hoặc đơn sơ, chiếc kang vẫn luôn tồn tại trong đời sống của mỗi con người Bahnar.

Có thể bạn quan tâm

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

(GLO)- Đền thờ Hai Bà Trưng là di tích quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, TP. Hà Nội. Đây cũng là quê hương của Hai Bà Trưng-những nữ tướng anh hùng đã nổi dậy chống quân xâm lược nhà Hán.

Lễ Tế Xuân tại đình làng An Mỹ

Lễ Tế Xuân tại đình làng An Mỹ

(GLO)- Ngày 9-3, tại đình làng An Mỹ (thôn 2, xã An Phú, TP. Pleiku, tỉnh Gia Lai) diễn ra lễ cúng đình với các nghi thức long trọng tưởng nhớ công ơn của các vị tiền hiền có công khai hoang mở đất, lập làng và cầu quốc thái dân an.

 Linh thiêng lễ cúng Quý Xuân tại An Khê. Ảnh: Ngọc Minh

Linh thiêng lễ cúng Quý Xuân tại An Khê

(GLO)- Ngày 8 và 9-3 (nhằm mùng 9 và 10-2 âm lịch), Ban Nghi lễ đình An Khê tổ chức lễ cúng Quý Xuân tại An Khê trường và An Khê đình thuộc Khu di tích Tây Sơn Thượng đạo (thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai).

Phục dựng lễ mừng lúa mới của người Jrai. Ảnh: Lam Nguyên

Nghĩ suy trong mùa lễ hội

(GLO)- Lễ hội là sinh hoạt văn hóa dân gian đậm tính cộng đồng và được tổ chức khắp mọi miền đất nước. Ngoài 2 dân tộc bản địa Jrai và Bahnar, trên địa bàn tỉnh Gia Lai còn có 42 dân tộc anh em khác sinh sống với bản sắc văn hóa lễ hội độc đáo.

Ông Đinh Plih sắp xếp bộ cồng chiêng và các vật dụng sẵn sàng đem theo khi đi trình diễn, quảng bá văn hóa dân tộc Bahnar. Ảnh: N.M

Đinh Plih: Tự hào “vốn liếng” văn hóa Bahnar

(GLO)- “Ý nghĩa của công việc không phải chỉ nằm ở chỗ tiền bạc mà còn ở nhu cầu về tinh thần, biểu hiện của giá trị, một vốn liếng để tự hào”. Câu nói này thật đúng đối với ông Đinh Plih (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai). Với ông, hạnh phúc đơn giản là bản thân được sống trọn với đam mê.

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

(GLO)- Hoa pơ lang thắp lửa cuối khu nhà mồ làng Pyang, thị trấn Kông Chro, tỉnh Gia Lai. Nổi bật giữa lớp lớp nhà mồ cũ là 3 nhà mồ mới làm. Đó là những dấu hiệu mùa lễ hội giữa núi rừng Trường Sơn.

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

(GLO)- Từ 21 đến 23-2, làng Pyang (thị trấn Kông Chro, huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tưng bừng tổ chức lễ bỏ mả-một trong những lễ hội lớn và đặc sắc nhất của người Bahnar Đông Trường Sơn

Gìn giữ giai điệu của đá

Gìn giữ giai điệu của đá

Trong dịp đầu xuân, tại chương trình trình diễn, trải nghiệm di sản văn hóa diễn ra ở Bảo tàng – Thư viện tỉnh, người dân và du khách có dịp thưởng thức những giai điệu của đá được trình diễn bởi nghệ nhân ưu tú A Thu (50 tuổi) ở thôn Đăk Rô Gia (xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô).

Sức sống từ lễ hội ở làng Kép 2 (xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh) khiến ngôi làng này trở thành điểm du lịch văn hóa hấp dẫn. Ảnh: M.C

Gìn giữ lễ hội để phát triển du lịch

(GLO)- Lễ hội Tây Nguyên không chỉ là sự kiện mang tính cộng đồng mà là “kho báu” cho du lịch. Đánh giá đúng thực trạng lễ hội trong các buôn làng để có giải pháp khai thác phát triển du lịch là vấn đề cần được tính đến.

Lễ báo hiếu: Thơm thảo tấm lòng con cái

Lễ báo hiếu, thơm thảo tấm lòng con cái

(GLO)- Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, người Bahnar luôn nhắc nhau: “Phải kính trọng cha mẹ như mặt trăng, kính trọng ông bà như mặt trời”. Khi đã trưởng thành, con cái đều nghĩ đến việc tổ chức lễ báo hiếu cha mẹ (teh nhung ăn kră).

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

(GLO)- UBND tỉnh Gia Lai ban hành QĐ số 60/2024/QĐ-UBND quy định chi tiết tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn, tổ dân phố văn hóa”, “Xã, phường, thị trấn tiêu biểu” để hướng dẫn thực hiện, bảo đảm phù hợp với đặc thù văn hóa và tình hình kinh tế-xã hội của địa phương.

Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia vừa họp, bỏ phiếu thống nhất đề xuất Thủ tướng Chính phủ công nhận Quần thể di tích Tây Sơn Thượng đạo là di tích quốc gia đặc biệt. Ảnh: Ngọc Minh

Chuyện làm hồ sơ di tích Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Cuối thập niên 80 của thế kỷ trước, những người làm công tác di sản văn hóa (như cách gọi ngày nay) của tỉnh Gia Lai-Kon Tum bắt tay vào việc thu thập thông tin để làm hồ sơ di tích đề nghị xếp hạng, trong đó có hồ sơ di tích Tây Sơn Thượng đạo.

Chùa Bửu Minh (huyện Chư Păh)

Vọng tiếng chuông ngân

(GLO)- Trên địa bàn tỉnh Gia Lai có nhiều ngôi chùa bắt đầu bằng chữ Bửu như chùa Bửu Minh (huyện Chư Păh), Bửu Thắng, Bửu Nghiêm, Bửu Hải (TP. Pleiku). Riêng cái tên Bửu Tịnh được đặt cho 2 ngôi chùa, 1 ở Ayun Pa, 1 ở Krông Pa. Nhà tôi ở gần chùa Bửu Tịnh (xã Phú Cần, huyện Krông Pa).