Chiếc kang uống rượu của người Bahnar

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Có nhiều yếu tố liên quan đến việc uống rượu cần của đồng bào Bahnar. Mỗi một yếu tố đều chứa đựng giá trị riêng, trong đó, chiếc kang uống rượu là vật nhằm đảm bảo sự công bằng giữa mọi người khi uống rượu.

Rượu cần (rượu ghè) giữ vai trò quan trọng trong đời sống của người Bahnar nói riêng, cộng đồng dân tộc thiểu số vùng Trường Sơn-Tây Nguyên nói chung. Đây là vật phẩm không thể thiếu trong các nghi lễ truyền thống, trong sinh hoạt hàng ngày, là phương tiện giúp con người chia sẻ niềm vui, nỗi buồn và trở thành đặc trưng văn hóa được trao truyền qua bao thế hệ.

Rượu được ủ trong những chiếc ghè, khi uống cho nước vào và dùng cần để hút. Người Bahnar uống rượu cần rất công bằng. Bà con thường sử dụng kang để làm thước đo. Khi uống, đổ nước ngang miệng ché, uống hụt đầu kang thì dừng lại, sau đó tiếp tục cho nước vào đầy miệng rồi đến lượt người khác.

Kang dài hay ngắn tương ứng với lượng nước nhiều hay ít tùy thuộc vào người chủ gia đình hoặc thầy cúng (thông thường là già làng) quy định.

Khi uống, khách hay những người không phải là chủ của buổi lễ không được điều chỉnh độ dài, ngắn của kang. Vì như vậy sẽ khiến cho chủ nhà hoặc chủ lễ nghĩ rằng khách không tôn trọng, không hết lòng với gia đình, dân làng.

Già làng Đinh Vút (xã Yang Bắc, huyện Đak Pơ) đổ nước vào ché rượu. Ảnh: X.T

Già làng Đinh Vút (xã Yang Bắc, huyện Đak Pơ) đổ nước vào ché rượu. Ảnh: X.T

Kang được làm từ tre, gỗ có sẵn trong tự nhiên. Mỗi dịp uống rượu khác nhau, người Bahnar dùng những kang khác nhau. Ví dụ: Kang tơnol được dùng trong các lễ kiêng cữ (các nghi lễ liên quan đến những điều cấm kỵ, bệnh dịch) của làng. Loại kang này được làm từ một thanh tre hoặc gỗ nhỏ, thẳng như chiếc đũa, khi dùng người ta cắm thẳng đứng vào trong ché, lút sâu khỏi mực nước một đoạn, khi uống hút nước lộ đầu kang được tính là 1 kang.

Loại thứ 2 là kang ktonh, được dùng trong các lễ mừng lúa mới, lễ tạ ơn, đám cưới… Loại kang này thường được làm khá cầu kỳ từ một thanh gỗ hoặc tre dẹp bản uốn cong võng ở giữa, 2 đầu cong vút và được tạo hình giống ngọn rau dớn. Kang được gác qua miệng ché, khi uống mực nước rút xuống khỏi độ võng của kang là được.

Loại thứ 3 là kang gơng, thường được dùng trong các dịp có khách đến nhà. Kang được làm từ một thanh tre hoặc gỗ gác ngang qua miệng ché, một thanh tre khác ngắn hơn được gắn ở giữa theo hình chữ thập, đặt 1 trong 2 đầu thanh tre ngắn này quay xuống miệng ché để canh mực nước, khi uống nước trong miệng ché rút hổng qua đầu kang thì được tính là 1 kang.

Đôi lúc, người Bahnar uống rượu không dùng đến kang, mà chỉ canh mực nước ở miệng ché rút xuống lộ lớp lá chèn trên miệng ché cũng được tính là 1 kang. Tùy thuộc vào độ lớn nhỏ của miệng ché để làm kang dài hoặc ngắn cho phù hợp. Sau mỗi đợt uống rượu, chỉ loại kang ktonh được cất giữ cẩn thận để sử dụng cho những lần sau, các loại kang còn lại hầu như chỉ dùng 1 lần.

Các loại cang uống rượu hè của người Bahnar. Ảnh: X.T

Các loại cang uống rượu hè của người Bahnar. Ảnh: X.T

Ứng với các kang trong mỗi dịp uống rượu, người uống rượu hay đúng hơn là thứ tự người uống rượu cũng được quy định một cách rõ ràng. Trong các nghi lễ của làng, thầy cúng là người vít cần uống trước, rồi lần lượt đến bà con dân làng.

Người Bahnar ít khi uống một lần hết cả kang mà hút từng hơi, từng hơi, vừa uống vừa nói chuyện, vừa ăn, nhưng tay vẫn vịn cần, xong lại uống, uống khi nào cạn kang mới dừng lại và rót nước chuyền kang cho người khác.

Đối với không gian gia đình, thứ tự uống được quy định bắt đầu từ người cao tuổi nhất, không phân biệt nam nữ. Trong trường hợp người cao tuổi trong gia đình vì một lý do gì đó mà không trực tiếp tham dự cuộc rượu thì phải rót kang đầu tiên để dành, sau đó mới lần lượt đến những người khác. Uống rượu khi có khách đến chơi nhà thì khách sẽ là người được ưu tiên uống trước.

Ông Đinh Vút (xã Yang Bắc, huyện Đak Pơ) cho biết: Việc quy định thứ tự người uống rượu nhằm thể hiện sự tôn trọng, kính trên nhường dưới và đồng thời cũng là thể hiện lòng mến khách của người Bahnar. Trong tất cả các dịp uống rượu, người Bahnar đều tuân thủ nguyên tắc là người uống trước xong phải đổ nước và chuyền kang cho người kế tiếp.

Vượt lên trên giá trị của một thước đo, chiếc kang chứa đựng những giá trị cốt lõi trong truyền thống uống rượu cần của người Bahnar, vừa gắn liền với những nghi thức, luật tục, vừa thể hiện cách ứng xử hài hòa, mến khách và đảm bảo sự công bằng trong việc uống rượu. Dù cầu kỳ hoặc đơn sơ, chiếc kang vẫn luôn tồn tại trong đời sống của mỗi con người Bahnar.

Có thể bạn quan tâm

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

(GLO)- Sự ra đời và hoạt động hiệu quả của những đội cồng chiêng “nhí” ở huyện Kbang (tỉnh Gia Lai) không chỉ là kế thừa mà còn trở thành nhịp cầu nối dài mạch nguồn văn hóa truyền thống, để hồn cốt dân tộc tiếp tục sống mãi qua từng thế hệ.

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Việc Việt Nam tổ chức thành công Đại lễ Phật đản Liên Hợp Quốc - Vesak 2025 một lần nữa khẳng định vai trò ngày càng lớn của Phật giáo Việt Nam trong đời sống tôn giáo quốc tế.

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

(GLO)- Nhiều năm qua, anh Ksor Mang (SN 1986, buôn Phu Ma Nher, xã Ia Rtô, thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai) có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Jrai, nhất là việc truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ trẻ.

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Trong khuôn khổ lễ bế mạc Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc - Vesak 2025 diễn ra ngày 8/5, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam ghi nhận cùng lúc 5 kỷ lục về Phật giáo. Các kỷ lục được trao tặng cho Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Xa dần tiếng trống hơ gơr

Xa dần tiếng trống hơ gơr

(GLO)- Đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, trống là vật thiêng, có Yàng trống bảo hộ, có giá trị cao nên cất giữ nơi trang trọng và được đem ra dùng trong những dịp lễ hội lớn của buôn làng hoặc gia đình. Ngày nay, các buôn làng ở Tây Nguyên dường như xa dần tiếng trống hơ gơr.

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

(GLO)- Diễn ra trong gần 1 tháng, cuộc thi “Nét đẹp trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số qua ảnh” do Hội Liên hiệp phụ nữ huyện Ia Pa (tỉnh Gia Lai) tổ chức đã nhận được 33 tác phẩm dự thi. Mỗi bức ảnh là một thông điệp ý nghĩa mà những người mẫu không chuyên muốn truyền tải đến mọi người.

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh Gia Lai

(GLO)- Nhiều lần đến tham quan Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai), nhà giáo Tạ Chí Tào rất tâm đắc với những hiện vật thể hiện tấm lòng của người dân Tây Nguyên đối với Bác. Vì vậy, ông đã quyết định trao tặng một số hiện vật liên quan đến Bác Hồ mà mình đã sưu tầm cho Bảo tàng tỉnh.

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.