Còi xương làm cho xương mềm, yếu, dễ bị biến dạng, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và phát triển thể chất của trẻ. Nguyên nhân chủ yếu là do trẻ thiếu vitamin D. Ngoài ra, can-xi máu thấp khiến cơ thể trẻ phải tăng sinh nội tiết tố của tuyến cận giáp dẫn đến giảm tái hấp thu phốt-phát ở thận và giảm phốt-phát trong máu gây nên hiện tượng rối loạn chức năng thần kinh cơ.
Trong thời kỳ đầu của chứng còi xương, trẻ thường quấy khóc, giật mình, ngủ không yên giấc, vã mồ hôi, tóc rụng phía hai bên tai, sau gáy tạo thành hình vành khăn. Thời kỳ toàn phát, trẻ có biểu hiện xương sọ mềm, thóp rộng, bờ thóp mềm và chậm kín, có các bướu đỉnh, trán dô, đầu bẹp cá trê. Ngoài ra, trẻ còn có biểu hiện chậm mọc răng, chậm lẫy, chậm bò, chậm đi, trương lực cơ nhão, táo bón; trẻ ít lanh lợi, kém phát triển về chiều cao và cân nặng.
| Trẻ dễ thiếu vitamin D do thiếu ánh sáng mặt trời. Điều này thường xảy ra ở trẻ sống trong vùng có nhiều sương mù, nhà cửa ẩm thấp, thiếu ánh sáng; trẻ ăn uống kiêng khem quá mức; trẻ sinh đôi trở lên, sinh non, không được bú mẹ; trẻ quá bụ bẫm; trẻ mắc các bệnh nhiễm trùng hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài. |
Ở thời kỳ di chứng, vùng cổ tay và cổ chân của trẻ có hiện tượng xương gồ lên; xương cẳng chân dễ bị biến dạng vòng kiềng và xương khung chậu bị lệch; lồng ngực biến dạng lép hoặc nhô ra như ức gà. Trẻ còi xương cấp tính có thể bị co giật.
Việc phòng bệnh còi xương cho trẻ bắt đầu từ thời kỳ mẹ mang thai với chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý để tránh sinh non. Trong thời kỳ mang thai và cho con bú, bà mẹ nên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vài lần trong ngày (lúc sáng sớm và chiều tối); có thể uống vitamin D khi thai được 7 tháng, mỗi tuần 200.000UI. Sau khi sinh, cả mẹ và con không nên ở trong phòng tối và kín, mà đảm bảo đầy đủ ánh sáng.
Đối với trẻ, cho trẻ tắm nắng hằng ngày sau khi sinh 2 tuần (15-20 phút/ngày trước 9 giờ sáng). Khi tắm nắng, để chân, tay, lưng, bụng trẻ trực tiếp tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Cho trẻ bú mẹ đầy đủ, ăn bổ sung các loại thực phẩm có chứa nhiều vitamin D và can-xi như bơ, trứng, dầu gan cá, bơ thực vật, sữa và các loài cá nhiều dầu, cua, tôm. Bữa ăn hằng ngày của trẻ không được thiếu dầu mỡ. Đặc biệt cần xóa bỏ quan niệm hầm cho trẻ ăn xương ống, xương chân gà để chống còi xương. Theo Viện Hàn lâm Nhi khoa Mỹ, tất cả trẻ em bao gồm cả những trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn, cần bổ sung vitamin D nếu trẻ uống <500ml sữa/ngày, sữa tăng cường vitamin D hoặc sữa công thức.
Trẻ sinh thiếu tháng, sinh non, thiếu cân rất cần được khám bệnh định kỳ. Những trẻ mắc các bệnh nhiễm trùng kéo dài (viêm VA, viêm hô hấp trên, viêm phế quản co thắt, viêm tai) phải điều trị tích cực.
BS. NGUYỄN THỊ HUỆ
(Trung tâm Y tế TP Quy Nhơn)
