(GLO)- Dân ca được xem là món ăn tinh thần gắn liền với người Bahnar từ thuở lọt lòng cho đến lúc về với tổ tiên. Thế nhưng sự giao thoa của văn hóa hiện đại đang khiến các làn điệu dân ca đứng trước nguy cơ mai một. Điều ấy không ngừng thôi thúc những “nghệ sĩ dân ca” làng Piơm (thị trấn Đak Đoa, huyện Đak Đoa) quyết tâm gìn giữ nét văn hóa truyền thống độc đáo của dân tộc mình.
Làng Piơm nằm ngay trung tâm huyện Đak Đoa nên việc phải chịu tác động mạnh mẽ của nhiều loại hình văn hóa-văn nghệ đương đại là điều không thể tránh khỏi. Một bộ phận thanh niên trong làng đã chẳng còn mặn mà với những bài dân ca chân chất, lắng đọng mà thuở ấu thơ vẫn được nghe các bà, các mẹ à ơi trên lưng địu. Thay vào đó, họ thích nghêu ngao mấy bài nhạc trẻ sôi động, hợp thời. Trưởng thôn Piơm-ông Ayó-buồn bã thừa nhận điều ấy và bảo rằng, bản thân ông cùng những người tâm huyết với văn hóa truyền thống đang từng ngày khơi dậy cái hồn dân ca trong lòng thế hệ trẻ của làng.
Ông Ayó là một trong số ít người ở làng Piơm có thể hát và linh hoạt ứng tác dân ca mọi lúc, mọi nơi. Từ nhỏ, mỗi khi nghe cha mẹ cất giọng hát, ông đều thích thú lắng nghe và nhẩm theo. Rồi những giai điệu ấy cứ ăn sâu trong tâm thức, ngấm vào máu thịt ông từ lúc nào không hay. Năm 12 tuổi, ông Ayó đã thuộc nằm lòng khá nhiều bài ca của dân tộc mình. Trưởng thành, ông cũng tham gia nhiều phong trào văn nghệ, cuộc thi hát dân ca do huyện, tỉnh tổ chức. “Ngày trước, thanh niên cứ tối đến là tập trung lại bên nhà rông, cùng nhau sinh hoạt, vít rượu cần và ca hát. Ai cũng thuộc ít nhất 2-3 bài dân ca để ngân nga cùng tiếng trưng hoặc đàn goong. Giờ thì hiếm rồi nên mình càng cần phải gìn giữ”-ông Ayó bộc bạch.
 |
| Ông Ayó (trái) và ông Hnin luôn tìm cách gìn giữ những làn điệu dân ca truyền thống của dân tộc mình. Ảnh: H.T |
Vài năm trước, đem nỗi niềm trăn trở của bản thân giãi bày với một số người có cùng đam mê dân ca trong làng, ông Ayó liền nhận được sự đồng thuận. Từ đó, với vai trò là đầu tàu của Piơm, ông Ayó đã tích cực vận động, tuyên truyền cho bà con, nhất là lớp thanh niên trong làng quay về với những bài dân ca mộc mạc của ông bà. Những buổi sinh hoạt ở nhà rông được tổ chức thường xuyên hơn. Không chỉ dạy hát, Trưởng thôn Ayó còn tự tay viết lời một số bài dân ca khó ra giấy để cho mọi người dễ dàng tiếp cận và học thuộc.
Theo chia sẻ của ông, dân ca của người Bahnar có nội dung mộc mạc, gần gũi với đời sống thường nhật. Đó là khúc hát ru nhẹ nhàng, tha thiết, chất chứa yêu thương; là làn điệu giao duyên, đối đáp tình cảm giữa các chàng trai, cô gái; hay đơn giản chỉ là mô tả hoạt động sản xuất của dân làng trên ruộng đồng, nương rẫy mỗi ngày. Qua thời gian, các “nghệ sĩ dân ca” của làng lại tự sáng tác thêm lời mới cho những làn điệu dân ca tùy theo hoàn cảnh thực tế, chủ yếu là ca ngợi tình yêu quê hương, buôn làng, khuyên răn mọi người chăm chỉ làm ăn, sống có ích, đoàn kết cộng đồng…
Dù đã ngoài 50 tuổi nhưng ông Hnin cũng sẵn sàng tập hát dân ca để cho lũ làng Piơm học tập. Ông Hnin kể, trước kia, ông biết một vài bài dân ca song chẳng bao giờ tự tin thể hiện giọng hát trước nhiều người. Ngay cả gia đình ông cũng hiếm hoi lắm mới nghe ông hát vài câu. Rồi từ ngày được Trưởng thôn Ayó vận động, ông Hnin quyết tâm tập hát để cùng chung tay gìn giữ những bài dân ca của dân tộc mình. “Giờ thì tôi mạnh dạn hát rồi, tham gia mấy cuộc thi cấp huyện, cấp tỉnh, vừa rồi lên sân khấu cũng không thấy run gì cả. Tụi nhỏ thấy mấy người già trong làng học hát dân ca thì cũng bắt chước học theo”-ông Hnin bày tỏ.
 |
| Chị H’Hen vẫn hay hát dân ca cho bé H’Selly nghe mỗi khi hai mẹ con ra đồng cùng nhau. Ảnh: Hồng Thi |
Chị H'Hen (SN 1985) cũng là cô gái trẻ ở Piơm đầy tâm huyết với những làn điệu dân ca dân tộc. Từ nhỏ, chị đã hát nhuần nhuyễn những bài dân ca quen thuộc như: “Ru em”, “Gặt lúa Đông Xuân”, “Đuổi chim”…; lớn thêm chút nữa thì ca những bài về tình yêu đôi lứa, giao duyên đối đáp. Thế nhưng có nhiều giai điệu, ca từ dẫu rất thích hát nhưng chị lại cảm thấy khó tiếp cận. Chị H'Hen tâm sự: “Nhiều bài phải hiểu hết ý nghĩa thì mới thể hiện hay và cảm xúc. Chính chú Ayó là người đã gỡ khó cho mình, giúp mình hát tiến bộ hơn với một số ca khúc như: “Pring-Prơng”, “Mặt trời lên”, “Dăm Brông”… và đạt được vài giải thưởng động viên nho nhỏ”.
Tuy hàng ngày đều phải ra đồng song chị H'Hen vẫn tranh thủ thời gian rảnh rỗi vào mỗi buổi tối để dạy cho 5-6 em nhỏ trong làng học hát hoặc tập văn nghệ cho thiếu nhi trong các dịp lễ hội. Ngoài các bài hát dân ca truyền thống, chị còn dịch các bài hát tiếng Kinh sang tiếng Bahnar để các em thể hiện. Bé HSelly (12 tuổi) cũng có niềm đam mê ca hát giống mẹ và chị H'Hen luôn sẵn sàng hỗ trợ con gái. “Bé rất thích nghe mẹ hát nên hễ bé yêu cầu là mình đáp ứng ngay, có thể là lúc ôm con ngủ hay lúc 2 mẹ con cùng ra ruộng trồng rau, hái quả. Bé hay thủ thỉ với mẹ là mơ ước lớn lên sẽ trở thành một người hát dân ca, trong đó có dân ca Bahnar. Còn mình thì chỉ cần nhìn thấy nó biết yêu mến và có thể góp phần nhỏ gìn giữ lời ca truyền thống của dân tộc là vui lắm rồi”-chị H'Hen chia sẻ.
HỒNG THI
