Phạt vạ bằng… thổ cẩm

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Đời sống văn hóa của các dân tộc thiểu số khu vực Tây Nguyên là vô cùng phong phú, trong đó có nhiều điều ta ngỡ như đã biết nhưng hóa ra vẫn chưa hiểu rõ. Chúng tôi rất ngạc nhiên khi nghe đến tục phạt vạ bằng… trang phục thổ cẩm của bà con Bahnar xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang.

Phạt vạ là lệ tục của làng từ bao đời nay khi có một cá nhân vi phạm quy ước và luật tục. Kể cả khi pháp luật đã được phổ biến sâu rộng thì tại nhiều vùng ở Gia Lai, tục phạt vạ vẫn duy trì, tăng tính nghiêm minh của “lệ làng”, đảm bảo trật tự xã hội.

Trong chuyến công tác đến xã Kông Lơng Khơng mới đây, chúng tôi lần đầu nghe chuyện phạt vạ “lạ đời” kể trên khi trò chuyện với Nghệ nhân Ưu tú Đinh Thị Lăm (làng Kgiang) về nghề dệt thổ cẩm. Nghệ nhân Ưu tú Đinh Thị Lăm tự hào cho hay, chị em phụ nữ trong làng vẫn duy trì nghề truyền thống này trong tất cả các khâu, từ việc tự trồng bông đến xe sợi, nhuộm màu từ vỏ cây rừng, dệt. Có tháng bà thu nhập thêm 6-7 triệu đồng từ việc bán các sản phẩm thổ cẩm. Nguồn tiêu thụ không chỉ là du khách đến tham quan làng du lịch cộng đồng Mơ Hra-Đáp mà còn là người dân trong xã. Tuy khó khăn nhưng nhiều gia đình sẵn lòng bỏ tiền để đặt mua trang phục thổ cẩm mặc trong các lễ hội truyền thống. Ngoài ra còn vì làng vẫn duy trì tục phạt vạ bằng... thổ cẩm.

Nghệ nhân Đinh Thị Lăm, người được tín nhiệm đặt hàng dệt thổ cẩm ở xã Kông Lơng Khơng (huyện Kbang). Ảnh: Hoàng Ngọc

Nghệ nhân Đinh Thị Lăm, người được tín nhiệm đặt hàng dệt thổ cẩm ở xã Kông Lơng Khơng (huyện Kbang). Ảnh: Hoàng Ngọc

Nghệ nhân Ưu tú Đinh Thị Lăm kể lại: Mới đây, bà nhận dệt 1 bộ trang phục thổ cẩm nữ dùng để nộp phạt. Số là, ở làng bên có ông chồng sau khi bị vợ bắt quả tang ngoại tình nên phải chịu phạt vạ theo luật tục. Cụ thể, người này phải đền cho làng 1 con heo; đền cho con cái 1 con gà, 1 ghè rượu. Riêng với người vợ bị “phụ rẫy”, ông phải chịu phạt 1 con heo và một bộ váy áo thổ cẩm truyền thống. Chưa kể, theo yêu cầu của người vợ, bộ trang phục thổ cẩm này phải do chính tay nghệ nhân Đinh Thị Lăm dệt.

Trước sự ngạc nhiên của chúng tôi về lệ tục thú vị này, nghệ nhân Đinh Thị Lăm khẳng định: Phạt vạ bằng thổ cẩm là chuyện phổ biến ở xã cũng như của bà con Bahnar vùng Kbang. Không chỉ bà mà một số nghệ nhân khác cũng từng nhận dệt thổ cẩm từ những tình huống phạt vạ “oái ăm” tương tự. Rơi vào tình huống này, các ông chồng phải thực hiện đầy đủ yêu cầu dù giá mỗi bộ váy áo thổ cẩm truyền thống khá cao, khoảng 4-5 triệu đồng/bộ. Sau sự cố “đình đám” này, có cặp vợ chồng tiếp tục chung sống, có cặp đường ai nấy đi.

Lâu nay, khi đến các làng, xã trong tỉnh, không lạ khi nghe kể các vụ phạt vạ mang màu sắc “vật chất” như trâu bò, heo gà, rượu ghè… Tại một số nơi, có gia đình còn lợi dụng luật tục để tới nhà người bị phạt vạ kéo trâu, kéo bò, gây ra những mâu thuẫn, xung đột không đáng có. Tuy nhiên, phạt bằng thổ cẩm thì quả là ngoại lệ đặc biệt. Có thể xem đây là “hành lang pháp lý” riêng, đầy văn minh của làng, cho thấy ngụ ý sâu xa của người đi trước: Ngoài tính răn đe đối với các hành vi vi phạm, lệ tục này còn góp phần duy trì các giá trị văn hóa truyền thống.

Trao đổi với P.V, Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân-người thông thuộc hầu khắp các vùng trong tỉnh qua nhiều đợt điền dã để làm công tác nghiên cứu khoa học-cũng cho biết đây là lần đầu bà nghe đến lệ tục độc đáo này.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân chia sẻ quan điểm: “Cứ tưởng đã biết hết phong tục, văn hóa các dân tộc thiểu số nhưng thực ra còn nhiều điều thú vị mà chúng ta chưa rõ. Đây có thể là nét văn hóa của bà con Bahnar vùng Kbang, qua đó chứng tỏ họ rất quý trọng các giá trị truyền thống. Nhiều lần về huyện Kbang tham dự các lễ hội, tôi thấy bà con mặc trang phục thổ cẩm rất đẹp và phổ biến. Điều này thực sự đáng trân trọng trong điều kiện bản sắc văn hóa ở một số nơi đang dần mờ nhạt”.

Có thể bạn quan tâm

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.

Di sản Hán Nôm: Khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

Di sản Hán Nôm khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

(GLO)- Có những trầm tích văn hóa nằm im lìm trong những đạo sắc phong cũ kỹ, tờ khế ước ruộng đất phủ bụi thời gian hay văn tế cổ xưa xướng lên nơi đình làng. Tại Gia Lai, kho báu di sản Hán Nôm ấy đang dần được đánh thức, góp phần khai mở lịch sử văn hóa của vùng đất cao nguyên.

Làng Mông trên cao nguyên

Làng người Mông trên cao nguyên

(GLO)- Tính đến thời điểm này, những hộ gia đình người Mông đã sinh sống được 42 năm trên cao nguyên Gia Lai. Vùng đất mà họ chọn là xã Ya Hội, huyện Đak Pơ. Theo thời gian, dấu ấn người Mông ngày càng in đậm trên mảnh đất này.

Tái hiện không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba

Tái hiện không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba

(GLO)- Thoát khỏi không gian gò bó trên sân khấu, Ngày hội văn hóa-thể thao các dân tộc thiểu số huyện Krông Pa lần thứ III-2025 được tổ chức dưới những bóng cây cổ thụ trong Công viên Phú Túc đã tái hiện một cách chân thực không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba.

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

(GLO)- Gần 2 năm đi vào hoạt động, Câu lạc bộ (CLB) Dệt thổ cẩm làng Groi (xã Ya Hội, huyện Đak Pơ) đã trở thành mái nhà chung cho những phụ nữ yêu thích nghề dệt. Thông qua các buổi sinh hoạt, chị em có cơ hội giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và chung tay gìn giữ, phát huy nghề dệt truyền thống.

Lễ cúng bến nước. Ảnh: M.H

Bến nước buôn Pông

(GLO)- Bến nước, dòng sông cũng như tập tục của bà con Jrai đã trở nên quen thuộc với tôi trong thời gian dài công tác tại ngôi trường bên bờ sông Ba.

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

(GLO)- Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu mang tính sống còn của đất nước trước vận hội phát triển mới. Trong đó, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã để xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp đang được dư luận hết sức quan tâm.

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Thần Bạch Mã (hay còn gọi là Thái giám Bạch Mã, Bạch Mã Thái giám) là vị thần có ảnh hưởng lớn trong đời sống tín ngưỡng dân gian ở vùng Tây Sơn Thượng đạo. Hiện nay, một số đình tại thị xã An Khê còn duy trì việc thờ cúng và gìn giữ sắc phong vua ban cho vị thần này.

'Bảo hiểm' cho di sản

'Bảo hiểm' cho di sản

Tại lễ công bố các di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và quyết định xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp thành phố tại TPHCM vào cuối tháng 3 vừa qua, Công ty CP Tư vấn Cảng - kỹ thuật biển (Portcoast) đã trao tặng toàn bộ sản phẩm số hóa của Nhà hát Thành phố cho Trung tâm Nghệ thuật TPHCM.

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

(GLO)- Nhờ sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các đoàn thể chính trị-xã hội, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Jrai ở huyện Chư Pưh (tỉnh Gia Lai) đang có cơ hội để nâng tầm phát triển và khẳng định giá trị trong đời sống hiện đại.

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

(GLO)- Sau một thời gian dài gián đoạn, UBND xã Ia Peng (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) vừa phục dựng lễ cúng Yă Pum của người Jrai tại thôn Sô Ma Hang A. Đây là hoạt động tâm linh với ý nghĩa xua đuổi tà ma, cầu bình an, sức khỏe cho dân làng.

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

(GLO)- Chuyện về các Pơtao Apui (Vua Lửa) sở hữu gươm thần có quyền năng hô mưa gọi gió không chỉ là huyền thoại mà gắn với dòng chảy văn hóa, lịch sử của người Jrai ở thung lũng Ayun Hạ (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) suốt nhiều thế kỷ qua.

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

(GLO)- Không chế độ phụ cấp, bổng lộc nhưng nhiều năm qua, các cụ từ, bà vãi trong đội hậu cần, ban nghi lễ tại các đình, miếu trên địa bàn thị xã An Khê vẫn thầm lặng, miệt mài với công việc. Sự tự nguyện ấy xuất phát từ tâm huyết dành cho văn hóa, di sản của cha ông.