Phạt vạ bằng… thổ cẩm

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Đời sống văn hóa của các dân tộc thiểu số khu vực Tây Nguyên là vô cùng phong phú, trong đó có nhiều điều ta ngỡ như đã biết nhưng hóa ra vẫn chưa hiểu rõ. Chúng tôi rất ngạc nhiên khi nghe đến tục phạt vạ bằng… trang phục thổ cẩm của bà con Bahnar xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang.

Phạt vạ là lệ tục của làng từ bao đời nay khi có một cá nhân vi phạm quy ước và luật tục. Kể cả khi pháp luật đã được phổ biến sâu rộng thì tại nhiều vùng ở Gia Lai, tục phạt vạ vẫn duy trì, tăng tính nghiêm minh của “lệ làng”, đảm bảo trật tự xã hội.

Trong chuyến công tác đến xã Kông Lơng Khơng mới đây, chúng tôi lần đầu nghe chuyện phạt vạ “lạ đời” kể trên khi trò chuyện với Nghệ nhân Ưu tú Đinh Thị Lăm (làng Kgiang) về nghề dệt thổ cẩm. Nghệ nhân Ưu tú Đinh Thị Lăm tự hào cho hay, chị em phụ nữ trong làng vẫn duy trì nghề truyền thống này trong tất cả các khâu, từ việc tự trồng bông đến xe sợi, nhuộm màu từ vỏ cây rừng, dệt. Có tháng bà thu nhập thêm 6-7 triệu đồng từ việc bán các sản phẩm thổ cẩm. Nguồn tiêu thụ không chỉ là du khách đến tham quan làng du lịch cộng đồng Mơ Hra-Đáp mà còn là người dân trong xã. Tuy khó khăn nhưng nhiều gia đình sẵn lòng bỏ tiền để đặt mua trang phục thổ cẩm mặc trong các lễ hội truyền thống. Ngoài ra còn vì làng vẫn duy trì tục phạt vạ bằng... thổ cẩm.

Nghệ nhân Đinh Thị Lăm, người được tín nhiệm đặt hàng dệt thổ cẩm ở xã Kông Lơng Khơng (huyện Kbang). Ảnh: Hoàng Ngọc

Nghệ nhân Đinh Thị Lăm, người được tín nhiệm đặt hàng dệt thổ cẩm ở xã Kông Lơng Khơng (huyện Kbang). Ảnh: Hoàng Ngọc

Nghệ nhân Ưu tú Đinh Thị Lăm kể lại: Mới đây, bà nhận dệt 1 bộ trang phục thổ cẩm nữ dùng để nộp phạt. Số là, ở làng bên có ông chồng sau khi bị vợ bắt quả tang ngoại tình nên phải chịu phạt vạ theo luật tục. Cụ thể, người này phải đền cho làng 1 con heo; đền cho con cái 1 con gà, 1 ghè rượu. Riêng với người vợ bị “phụ rẫy”, ông phải chịu phạt 1 con heo và một bộ váy áo thổ cẩm truyền thống. Chưa kể, theo yêu cầu của người vợ, bộ trang phục thổ cẩm này phải do chính tay nghệ nhân Đinh Thị Lăm dệt.

Trước sự ngạc nhiên của chúng tôi về lệ tục thú vị này, nghệ nhân Đinh Thị Lăm khẳng định: Phạt vạ bằng thổ cẩm là chuyện phổ biến ở xã cũng như của bà con Bahnar vùng Kbang. Không chỉ bà mà một số nghệ nhân khác cũng từng nhận dệt thổ cẩm từ những tình huống phạt vạ “oái ăm” tương tự. Rơi vào tình huống này, các ông chồng phải thực hiện đầy đủ yêu cầu dù giá mỗi bộ váy áo thổ cẩm truyền thống khá cao, khoảng 4-5 triệu đồng/bộ. Sau sự cố “đình đám” này, có cặp vợ chồng tiếp tục chung sống, có cặp đường ai nấy đi.

Lâu nay, khi đến các làng, xã trong tỉnh, không lạ khi nghe kể các vụ phạt vạ mang màu sắc “vật chất” như trâu bò, heo gà, rượu ghè… Tại một số nơi, có gia đình còn lợi dụng luật tục để tới nhà người bị phạt vạ kéo trâu, kéo bò, gây ra những mâu thuẫn, xung đột không đáng có. Tuy nhiên, phạt bằng thổ cẩm thì quả là ngoại lệ đặc biệt. Có thể xem đây là “hành lang pháp lý” riêng, đầy văn minh của làng, cho thấy ngụ ý sâu xa của người đi trước: Ngoài tính răn đe đối với các hành vi vi phạm, lệ tục này còn góp phần duy trì các giá trị văn hóa truyền thống.

Trao đổi với P.V, Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân-người thông thuộc hầu khắp các vùng trong tỉnh qua nhiều đợt điền dã để làm công tác nghiên cứu khoa học-cũng cho biết đây là lần đầu bà nghe đến lệ tục độc đáo này.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân chia sẻ quan điểm: “Cứ tưởng đã biết hết phong tục, văn hóa các dân tộc thiểu số nhưng thực ra còn nhiều điều thú vị mà chúng ta chưa rõ. Đây có thể là nét văn hóa của bà con Bahnar vùng Kbang, qua đó chứng tỏ họ rất quý trọng các giá trị truyền thống. Nhiều lần về huyện Kbang tham dự các lễ hội, tôi thấy bà con mặc trang phục thổ cẩm rất đẹp và phổ biến. Điều này thực sự đáng trân trọng trong điều kiện bản sắc văn hóa ở một số nơi đang dần mờ nhạt”.

Có thể bạn quan tâm

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

(GLO)- Sự ra đời và hoạt động hiệu quả của những đội cồng chiêng “nhí” ở huyện Kbang (tỉnh Gia Lai) không chỉ là kế thừa mà còn trở thành nhịp cầu nối dài mạch nguồn văn hóa truyền thống, để hồn cốt dân tộc tiếp tục sống mãi qua từng thế hệ.

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Việc Việt Nam tổ chức thành công Đại lễ Phật đản Liên Hợp Quốc - Vesak 2025 một lần nữa khẳng định vai trò ngày càng lớn của Phật giáo Việt Nam trong đời sống tôn giáo quốc tế.

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

(GLO)- Nhiều năm qua, anh Ksor Mang (SN 1986, buôn Phu Ma Nher, xã Ia Rtô, thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai) có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Jrai, nhất là việc truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ trẻ.

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Trong khuôn khổ lễ bế mạc Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc - Vesak 2025 diễn ra ngày 8/5, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam ghi nhận cùng lúc 5 kỷ lục về Phật giáo. Các kỷ lục được trao tặng cho Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Xa dần tiếng trống hơ gơr

Xa dần tiếng trống hơ gơr

(GLO)- Đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, trống là vật thiêng, có Yàng trống bảo hộ, có giá trị cao nên cất giữ nơi trang trọng và được đem ra dùng trong những dịp lễ hội lớn của buôn làng hoặc gia đình. Ngày nay, các buôn làng ở Tây Nguyên dường như xa dần tiếng trống hơ gơr.

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

(GLO)- Diễn ra trong gần 1 tháng, cuộc thi “Nét đẹp trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số qua ảnh” do Hội Liên hiệp phụ nữ huyện Ia Pa (tỉnh Gia Lai) tổ chức đã nhận được 33 tác phẩm dự thi. Mỗi bức ảnh là một thông điệp ý nghĩa mà những người mẫu không chuyên muốn truyền tải đến mọi người.

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh Gia Lai

(GLO)- Nhiều lần đến tham quan Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai), nhà giáo Tạ Chí Tào rất tâm đắc với những hiện vật thể hiện tấm lòng của người dân Tây Nguyên đối với Bác. Vì vậy, ông đã quyết định trao tặng một số hiện vật liên quan đến Bác Hồ mà mình đã sưu tầm cho Bảo tàng tỉnh.

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.