Phát hiện bàn đá mài của người tiền sử tại Chư Păh

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Theo lời giới thiệu của anh Phan Nguyên Trị-công chức xã Nghĩa Hòa (huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai), một người rất có trách nhiệm với di sản văn hóa địa phương, chúng tôi tìm đến Khu du lịch sinh thái Đặng Gia Trang (tổ 1, thị trấn Phú Hòa, huyện Chư Păh) gặp ông Đặng Thanh Vân để xem một hiện vật đá mà gia đình ông mới tìm thấy.
Ông Vân cho biết: Gần đây, khi đào hố trồng cây trên đám rẫy thuộc khu vực chân núi Chư Pao, gia đình ông bắt gặp phiến đá này, thấy lạ nên mang về rửa sạch để chơi chứ cũng không hiểu đó là gì. Nơi cư trú hiện tại của gia đình ông nằm cạnh một dòng suối nhỏ, có nhiều tảng đá lớn phân bố rải rác. Gần nơi ông thường làm rẫy còn hiện hữu những vòm đá tự nhiên khá lớn, kiểu như hang động.
Quan sát thực tế thì hiện vật mà ông Vân đang sở hữu là một phiến đá màu trắng đục, có hình khối đông đặc, gần với hình chữ nhật. Độ dài nhất của một cạnh đo được là 26,5 cm, cạnh ngắn nhất 21 cm; chỗ rộng nhất 15 cm, chỗ hẹp nhất 11 cm; chỗ dày nhất 8 cm, mỏng nhất chỉ 3 cm. Phiến đá nặng 2,9 kg, mỗi mặt phẳng đều có 2 rãnh gần như song song nhẵn thín, sâu gần 1 cm, rộng 3-4 cm.
Ông Đặng Thanh Vân và bàn mài đá có niên đại cách nay 4.000-3.500 năm. Ảnh: Nguyễn Quang Tuệ
Ông Đặng Thanh Vân và bàn mài đá có niên đại cách nay 4.000-3.500 năm. Ảnh: Nguyễn Quang Tuệ
Xem xét những hình ảnh chúng tôi gửi, TS. Lê Hải Đăng (Viện Khảo cổ học Việt Nam) cho rằng, đây là bàn mài rãnh của người tiền sử. Các vết lõm tương đương với kích thước của loại bôn, rìu hay cuốc đá mà chủ nhân của chúng từng sử dụng trong quá trình mài trơn. Thuộc thời đại Đá mới, giai đoạn Hậu kỳ ở Tây Nguyên, hiện vật có niên đại cách nay khoảng 4.000-3.500 năm, kéo dài cho đến hậu kỳ thời đại Kim khí sau này.
Bàn đá mài cùng các công cụ đá được tìm thấy tại xã Ia Phí và thị trấn Phú Hòa (huyện Chư Păh). Ảnh: Nguyễn Quang Tuệ
Bàn đá mài cùng các công cụ đá được tìm thấy tại xã Ia Phí và thị trấn Phú Hòa (huyện Chư Păh). Ảnh: Nguyễn Quang Tuệ
Trao đổi với chúng tôi, TS. Lê Hải Đăng cho biết thêm, đây là dạng bàn mài được làm từ một loại đá đặc biệt, có tên là cát kết bột (có người còn gọi là đá bột kết sét). Sở dĩ các nhà địa chất định danh như vậy là vì thành phần của nó được tạo bởi hàm lượng cát nhiều hơn bột. Đây là đặc tính nổi trội, phù hợp với công năng của bàn mài đá. Điều đó cũng cho thấy cư dân cổ giai đoạn ấy đã có trình độ tương đối cao trong việc lựa chọn chất liệu đá để chế tác công cụ.
Cùng với khá nhiều bôn, rìu, cuốc đá mà người dân thu nhặt được khi lao động tại Chư Păh thời gian qua, việc tìm thấy bàn mài đá của người tiền sử tại thị trấn Phú Hòa một lần nữa tiếp tục khẳng định: Hoạt động khảo sát, tìm kiếm di chỉ khảo cổ Hậu kỳ Đá mới tại khu vực này là có cơ sở. Về cơ bản, rất có thể, huyện Chư Păh ngày nay-trong mối liên hệ mật thiết với di chỉ khảo cổ học nổi tiếng Lung Leng (Kon Tum)-hàng ngàn năm trước từng là một địa điểm cư trú của người xưa.
NGUYỄN QUANG TUỆ

Có thể bạn quan tâm

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

(GLO)- Trên đời có thực sự tồn tại những con người có quyền năng hô mưa gọi gió? Chính hiện thực và truyền thuyết hư ảo đan cài vào nhau khiến lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui ở thung lũng Ayun Hạ trở thành một hiện tượng đặc biệt, hấp dẫn bởi sự linh thiêng, huyền bí.

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

(GLO)- Đền thờ Hai Bà Trưng là di tích quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, TP. Hà Nội. Đây cũng là quê hương của Hai Bà Trưng-những nữ tướng anh hùng đã nổi dậy chống quân xâm lược nhà Hán.

Phục dựng lễ mừng lúa mới của người Jrai. Ảnh: Lam Nguyên

Nghĩ suy trong mùa lễ hội

(GLO)- Lễ hội là sinh hoạt văn hóa dân gian đậm tính cộng đồng và được tổ chức khắp mọi miền đất nước. Ngoài 2 dân tộc bản địa Jrai và Bahnar, trên địa bàn tỉnh Gia Lai còn có 42 dân tộc anh em khác sinh sống với bản sắc văn hóa lễ hội độc đáo.

Nối nghề

Nối nghề

Lần đầu tiên nghệ nhân Y Pư giới thiệu nghề làm gốm thủ công tại Bảo tàng tỉnh trong khuôn khổ Tuần lễ Văn hóa - Du lịch tỉnh Kon Tum lần thứ 3 (năm 2016) đã để lại ấn tượng đẹp.

Ông Đinh Plih sắp xếp bộ cồng chiêng và các vật dụng sẵn sàng đem theo khi đi trình diễn, quảng bá văn hóa dân tộc Bahnar. Ảnh: N.M

Đinh Plih: Tự hào “vốn liếng” văn hóa Bahnar

(GLO)- “Ý nghĩa của công việc không phải chỉ nằm ở chỗ tiền bạc mà còn ở nhu cầu về tinh thần, biểu hiện của giá trị, một vốn liếng để tự hào”. Câu nói này thật đúng đối với ông Đinh Plih (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai). Với ông, hạnh phúc đơn giản là bản thân được sống trọn với đam mê.

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

(GLO)- Hoa pơ lang thắp lửa cuối khu nhà mồ làng Pyang, thị trấn Kông Chro, tỉnh Gia Lai. Nổi bật giữa lớp lớp nhà mồ cũ là 3 nhà mồ mới làm. Đó là những dấu hiệu mùa lễ hội giữa núi rừng Trường Sơn.

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

(GLO)- Từ 21 đến 23-2, làng Pyang (thị trấn Kông Chro, huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tưng bừng tổ chức lễ bỏ mả-một trong những lễ hội lớn và đặc sắc nhất của người Bahnar Đông Trường Sơn

Gìn giữ giai điệu của đá

Gìn giữ giai điệu của đá

Trong dịp đầu xuân, tại chương trình trình diễn, trải nghiệm di sản văn hóa diễn ra ở Bảo tàng – Thư viện tỉnh, người dân và du khách có dịp thưởng thức những giai điệu của đá được trình diễn bởi nghệ nhân ưu tú A Thu (50 tuổi) ở thôn Đăk Rô Gia (xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô).

Lễ báo hiếu: Thơm thảo tấm lòng con cái

Lễ báo hiếu, thơm thảo tấm lòng con cái

(GLO)- Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, người Bahnar luôn nhắc nhau: “Phải kính trọng cha mẹ như mặt trăng, kính trọng ông bà như mặt trời”. Khi đã trưởng thành, con cái đều nghĩ đến việc tổ chức lễ báo hiếu cha mẹ (teh nhung ăn kră).

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

(GLO)- UBND tỉnh Gia Lai ban hành QĐ số 60/2024/QĐ-UBND quy định chi tiết tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn, tổ dân phố văn hóa”, “Xã, phường, thị trấn tiêu biểu” để hướng dẫn thực hiện, bảo đảm phù hợp với đặc thù văn hóa và tình hình kinh tế-xã hội của địa phương.