Phát hiện bàn đá mài của người tiền sử tại Chư Păh

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Theo lời giới thiệu của anh Phan Nguyên Trị-công chức xã Nghĩa Hòa (huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai), một người rất có trách nhiệm với di sản văn hóa địa phương, chúng tôi tìm đến Khu du lịch sinh thái Đặng Gia Trang (tổ 1, thị trấn Phú Hòa, huyện Chư Păh) gặp ông Đặng Thanh Vân để xem một hiện vật đá mà gia đình ông mới tìm thấy.
Ông Vân cho biết: Gần đây, khi đào hố trồng cây trên đám rẫy thuộc khu vực chân núi Chư Pao, gia đình ông bắt gặp phiến đá này, thấy lạ nên mang về rửa sạch để chơi chứ cũng không hiểu đó là gì. Nơi cư trú hiện tại của gia đình ông nằm cạnh một dòng suối nhỏ, có nhiều tảng đá lớn phân bố rải rác. Gần nơi ông thường làm rẫy còn hiện hữu những vòm đá tự nhiên khá lớn, kiểu như hang động.
Quan sát thực tế thì hiện vật mà ông Vân đang sở hữu là một phiến đá màu trắng đục, có hình khối đông đặc, gần với hình chữ nhật. Độ dài nhất của một cạnh đo được là 26,5 cm, cạnh ngắn nhất 21 cm; chỗ rộng nhất 15 cm, chỗ hẹp nhất 11 cm; chỗ dày nhất 8 cm, mỏng nhất chỉ 3 cm. Phiến đá nặng 2,9 kg, mỗi mặt phẳng đều có 2 rãnh gần như song song nhẵn thín, sâu gần 1 cm, rộng 3-4 cm.
Ông Đặng Thanh Vân và bàn mài đá có niên đại cách nay 4.000-3.500 năm. Ảnh: Nguyễn Quang Tuệ
Ông Đặng Thanh Vân và bàn mài đá có niên đại cách nay 4.000-3.500 năm. Ảnh: Nguyễn Quang Tuệ
Xem xét những hình ảnh chúng tôi gửi, TS. Lê Hải Đăng (Viện Khảo cổ học Việt Nam) cho rằng, đây là bàn mài rãnh của người tiền sử. Các vết lõm tương đương với kích thước của loại bôn, rìu hay cuốc đá mà chủ nhân của chúng từng sử dụng trong quá trình mài trơn. Thuộc thời đại Đá mới, giai đoạn Hậu kỳ ở Tây Nguyên, hiện vật có niên đại cách nay khoảng 4.000-3.500 năm, kéo dài cho đến hậu kỳ thời đại Kim khí sau này.
Bàn đá mài cùng các công cụ đá được tìm thấy tại xã Ia Phí và thị trấn Phú Hòa (huyện Chư Păh). Ảnh: Nguyễn Quang Tuệ
Bàn đá mài cùng các công cụ đá được tìm thấy tại xã Ia Phí và thị trấn Phú Hòa (huyện Chư Păh). Ảnh: Nguyễn Quang Tuệ
Trao đổi với chúng tôi, TS. Lê Hải Đăng cho biết thêm, đây là dạng bàn mài được làm từ một loại đá đặc biệt, có tên là cát kết bột (có người còn gọi là đá bột kết sét). Sở dĩ các nhà địa chất định danh như vậy là vì thành phần của nó được tạo bởi hàm lượng cát nhiều hơn bột. Đây là đặc tính nổi trội, phù hợp với công năng của bàn mài đá. Điều đó cũng cho thấy cư dân cổ giai đoạn ấy đã có trình độ tương đối cao trong việc lựa chọn chất liệu đá để chế tác công cụ.
Cùng với khá nhiều bôn, rìu, cuốc đá mà người dân thu nhặt được khi lao động tại Chư Păh thời gian qua, việc tìm thấy bàn mài đá của người tiền sử tại thị trấn Phú Hòa một lần nữa tiếp tục khẳng định: Hoạt động khảo sát, tìm kiếm di chỉ khảo cổ Hậu kỳ Đá mới tại khu vực này là có cơ sở. Về cơ bản, rất có thể, huyện Chư Păh ngày nay-trong mối liên hệ mật thiết với di chỉ khảo cổ học nổi tiếng Lung Leng (Kon Tum)-hàng ngàn năm trước từng là một địa điểm cư trú của người xưa.
NGUYỄN QUANG TUỆ

Có thể bạn quan tâm

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

(GLO)- Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu mang tính sống còn của đất nước trước vận hội phát triển mới. Trong đó, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã để xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp đang được dư luận hết sức quan tâm.

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Thần Bạch Mã (hay còn gọi là Thái giám Bạch Mã, Bạch Mã Thái giám) là vị thần có ảnh hưởng lớn trong đời sống tín ngưỡng dân gian ở vùng Tây Sơn Thượng đạo. Hiện nay, một số đình tại thị xã An Khê còn duy trì việc thờ cúng và gìn giữ sắc phong vua ban cho vị thần này.

'Bảo hiểm' cho di sản

'Bảo hiểm' cho di sản

Tại lễ công bố các di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và quyết định xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp thành phố tại TPHCM vào cuối tháng 3 vừa qua, Công ty CP Tư vấn Cảng - kỹ thuật biển (Portcoast) đã trao tặng toàn bộ sản phẩm số hóa của Nhà hát Thành phố cho Trung tâm Nghệ thuật TPHCM.

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

(GLO)- Chuyện về các Pơtao Apui (Vua Lửa) sở hữu gươm thần có quyền năng hô mưa gọi gió không chỉ là huyền thoại mà gắn với dòng chảy văn hóa, lịch sử của người Jrai ở thung lũng Ayun Hạ (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) suốt nhiều thế kỷ qua.

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

(GLO)- Không chế độ phụ cấp, bổng lộc nhưng nhiều năm qua, các cụ từ, bà vãi trong đội hậu cần, ban nghi lễ tại các đình, miếu trên địa bàn thị xã An Khê vẫn thầm lặng, miệt mài với công việc. Sự tự nguyện ấy xuất phát từ tâm huyết dành cho văn hóa, di sản của cha ông.

Tùy theo điều kiện của từng gia đình để chuẩn bị quy mô lễ cúng lớn hay nhỏ

Gia Lai: Độc đáo lễ thổi tai của người Jrai

(GLO)- Nằm trong chuỗi các hoạt động Lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui huyện Phú Thiện năm 2025, sáng 27-3, tại xã Ia Yeng đã diễn ra lễ thổi tai của người Jrai. Nghi lễ được tái hiện rõ nét giúp du khách hiểu được ý nghĩa văn hóa tâm linh trong đời sống của người Jrai nơi đây.

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

(GLO)- Trên đời có thực sự tồn tại những con người có quyền năng hô mưa gọi gió? Chính hiện thực và truyền thuyết hư ảo đan cài vào nhau khiến lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui ở thung lũng Ayun Hạ trở thành một hiện tượng đặc biệt, hấp dẫn bởi sự linh thiêng, huyền bí.

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

(GLO)- Đền thờ Hai Bà Trưng là di tích quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, TP. Hà Nội. Đây cũng là quê hương của Hai Bà Trưng-những nữ tướng anh hùng đã nổi dậy chống quân xâm lược nhà Hán.

Lễ Tế Xuân tại đình làng An Mỹ

Lễ Tế Xuân tại đình làng An Mỹ

(GLO)- Ngày 9-3, tại đình làng An Mỹ (thôn 2, xã An Phú, TP. Pleiku, tỉnh Gia Lai) diễn ra lễ cúng đình với các nghi thức long trọng tưởng nhớ công ơn của các vị tiền hiền có công khai hoang mở đất, lập làng và cầu quốc thái dân an.