Đò ơi!

Những bến đò thương nhớ Sài Gòn - TP.HCM

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Không phải chỉ miền Tây Nam bộ mới là vùng sông nước, Sài Gòn - TP.HCM là thành phố dọc ngang kênh rạch, là nơi từng dày đặc những bến đò. Cùng với sự hình thành và phát triển đô thị, những chuyến đò ngang, đò dọc đã trở thành phần không thể tách rời với tầng lớp thị dân.

Theo nhà nghiên cứu về lịch sử Sài Gòn - TP.HCM Trần Hữu Phúc Tiến: "Đò nghĩa là ghe thuyền chở khách. Bến đò từ xa xưa là nơi vận chuyển và đón nhận người, vật và hàng hóa qua sông hoặc đi tiếp nơi khác. Con đò ngày xưa phần lớn là chèo tay. Từ đầu thế kỷ 20, người Pháp mang vào những chiếc phà tự hành, đặt ở những bến lớn. Hiện tại, hầu hết các bến đò đều đã có phà nhỏ, có thể chở 20 - 30 xe máy hoặc hơn".

"Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò"

Đò/phà Thủ Thiêm luôn duy trì ảnh hưởng lớn trong suốt quá trình phát triển của Sài Gòn và TP.HCM, từng là phương tiện giao thông quan trọng nhất kết nối hai bờ sông Bến Nghé, từ đó tỏa đi tiếp về hướng đông Sài Gòn. Bao nhiêu phận người, bao nhiêu chuyện đời, bao nhiêu hàng hóa gắn kết với con đò Thủ Thiêm suốt mấy trăm năm lịch sử của thành phố. Vì thế, nơi đây đọng trong ký ức nhiều người.

Đò qua miếu Phù Châu - điểm hành hương nổi tiếng
Đò qua miếu Phù Châu - điểm hành hương nổi tiếng

Chú Nguyễn Văn Cường (57 tuổi, nhà ở đường Đỗ Xuân Hợp, TP.Thủ Đức) nói như hoài vọng: "Mới hơn 10 năm trước tôi vẫn còn theo phà qua sông mỗi ngày để sang Q.1, về Thủ Đức. Tất cả thay đổi nhanh quá! Giờ nhiều khi đi trên cầu Ba Son mới, nhìn xuống dòng sông đó, nơi bây giờ là bến tàu cao tốc Bạch Đằng thấy nhớ cái phà hồi xưa lắm".

Có khá nhiều tư liệu nói về bến đò Thủ Thiêm: "Phía cuối đường Catinat (nay là Đồng Khởi - NV), nơi bến đò qua Thủ Thiêm, có Thủy các (chòi ngồi chơi của vua ở trên sông), lại có Lương tạ (tức nhà tắm của vua) trên bè tre nổi. Người ta gọi đây là Bến Ngự (tiếng Miên là Compong-luông) tức bến nhà vua" (Ký ức lịch sử về Sài Gòn và các vùng phụ cận - Trương Vĩnh Ký).

Dấu vết còn sót lại của bến phà Thủ Thiêm ngày trước
Dấu vết còn sót lại của bến phà Thủ Thiêm ngày trước

Từ Bến Ngự của khởi thủy Sài Gòn và các bến nhỏ, bến đò này đã hình thành quy mô hơn thời vua Tự Đức. Sách Đại Nam Nhất Thống Chí phác lại thời kỳ này bằng một bến đò có đông đảo thương thuyền mua bán tấp nập. Một thế kỷ sau, người Pháp bắt đầu xây dựng nên bến đò Thủ Thiêm và đưa vào bản đồ Sài Gòn cho đến hôm nay.

Cùng với hai chiếc phà "hột vịt" tải trọng 20 tấn của chính quyền, các chuyến đò ngang chèo tay của người dân Thủ Thiêm cũng hoạt động hết tần suất để phục vụ khách sang sông suốt trăm năm. Bến đò này nổi tiếng đến mức khi nhắc về Sài Gòn - Gia Định, người dân thành phố thuộc nằm lòng câu thơ tả thực của nhà giáo Bùi Văn Bảo: "Bến xe lục tỉnh, con đò Thủ Thiêm" như một trong những biểu tượng của thành phố.

Trước năm 2017, muốn qua đình Bình Đông gần 200 tuổi (trên cù lao Bà Tàng, Q.8) phải đi đò
Trước năm 2017, muốn qua đình Bình Đông gần 200 tuổi (trên cù lao Bà Tàng, Q.8) phải đi đò

Chị Trần Xuân Ngọc (cư dân chung cư Flora Anh Đào, Thủ Đức) chia sẻ: "Tôi có gần 20 năm từ khi lớn lên để qua lại bờ đông và tây bằng phà Thủ Thiêm. Nay được chạy xe vô hầm, đi qua nhiều cây cầu lớn, cao ốc ngút trời và đại lộ thênh thang, tôi vẫn không sao quên được bến phà năm cũ...".

Những chuyến đò tâm linh

Không chỉ có Thủ Thiêm, TP.HCM còn nhiều bến đò khắc sâu dấu ấn trong văn hóa và sự phát triển của thành phố. Từ vài thế kỷ trước, bến Bình Đông (Q.8, nằm trên kênh Tàu Hủ) đã là nơi ghe thuyền từ khắp miền lục tỉnh đổ về trao đổi, mua bán hàng hóa với Sài Gòn, Chợ Lớn tạo nên nét văn hóa "trên bến dưới thuyền" đặc sắc. Và nếu những chuyến đò dọc nườm nượp đến bến Bình Đông mua bán thì những chuyến đò ngang sang đình Bình Đông tìm sự bình an lại lặng lẽ hơn. Tương truyền đình Bình Đông được vua Tự Đức sắc phong từ năm 1853. Đây cũng là nơi được cố Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng chọn làm nơi hoạt động cách mạng bí mật.

Bến đò Miếu Nổi chỉ là mô đất sát sông Vàm Thuật
Bến đò Miếu Nổi chỉ là mô đất sát sông Vàm Thuật

Đình Bình Đông được xây dựng trên cù lao Bà Tàng (P.7, Q.8), xung quanh kênh rạch chằng chịt và chỉ có đò ngang làm phương tiện hành hương của thập phương bá tánh. Những chuyến đò chèo tay, êm đềm khua nước chở bà con đến nơi linh thiêng. Năm 2017, cầu được xây, đò ngang lùi vào dĩ vãng. "Ngồi đò để tới đình mang lại cảm giác rất thú vị và phần nào thể hiện cái tâm của mình với tiền nhân", chị Nguyễn Quỳnh Như, nhà gần cầu Bà Tàng chia sẻ.

Một bến đò văn hóa khác giữ vai trò cầu nối cho bá tánh đến với sự thành kính tâm linh là bến đò Miếu Nổi qua sông Vàm Thuật để ra miếu Phù Châu (còn gọi là miếu Nổi, tại P.5, Q.Gò Vấp). Miếu Phù Châu là công trình tâm linh từ hơn 200 năm trước, là điểm hành hương nổi tiếng, là nơi nương tựa tinh thần cho nhiều người dân phố thị.

Gọi là bến nhưng thực ra chỉ là một mô đất sát mé sông. Khách hành hương phải gửi xe ở ngoài rồi luồn lách trong con hẻm rất hẹp băng qua công trường xây dựng ngổn ngang để lên đò. Cuộc hành hương của bá tánh bắt đầu từ 7 giờ 30 đến 17 giờ mỗi ngày với giá 15.000 đồng/người cho hai lượt đi về.

Tài công Nguyễn Phi Hùng, 64 tuổi, cho biết dòng họ của ông lái đò ở bến Miếu Nổi này đã mấy đời. Thời thanh niên với nghề chèo đò, ông nuôi cả gia đình. Hiện tại, gia đình ông có 7 chiếc đò, 3 tài công (thu nhập khoảng 15 triệu đồng/người/tháng). Do tuổi cao sức yếu, việc chạy đò do con trai ông là Nguyễn Phi Trường quản lý. "Nghề lái đò coi vậy mà vui vì bá tánh ra miếu hành hương nên ai cũng dễ thương và từ tâm, có người ra nhiều lần riết rồi thành bạn bè luôn", ông Hùng kể. (còn tiếp)

Di chỉ ngàn năm

Nằm cuối một con hẻm nhỏ xíu ở P.Long Bình, TP.Thủ Đức, bến đò Bến Gỗ đưa khách ra chùa Phước Long (chùa Bà Châu Đốc 3) khá linh thiêng trên cù lao Ba Xang (Ba Xê). Ít ai biết bến đò nhỏ này nằm trong khu vực thuộc di tích Bến Đò - di chỉ khảo cổ vài ngàn năm trước. Tại đây, từ năm 1977 đã khai quật được 710 hiện vật đá, 120 bi gốm và hàng vạn mảnh gốm thuộc giai đoạn cuối của sơ kỳ thời đại đồng thau khoảng 3.500 năm trước.

Một ngày tháng 9.2024, chúng tôi trở lại bến đò này. Từng một thời tấp nập, nay bến đò Bến Gỗ đã hoang phế, các biển báo gỉ sét, và lục bình cùng rác thải tấp vào dọc đường xuống bến… Năm ngoái, sau tai nạn chìm đò chở khách từ chùa Phước Long về hướng bến đò Xưa (P.Long Bình Tân, TP.Biên Hòa) làm một thai phụ đuối nước thì bến đò này cũng ngưng hoạt động.

Bến đò Bến Gỗ (P.Long Bình, Thủ Đức) nằm trong di chỉ khảo cổ 3.500 năm trước đã ngưng hoạt động từ năm ngoái
Bến đò Bến Gỗ (P.Long Bình, Thủ Đức) nằm trong di chỉ khảo cổ 3.500 năm trước đã ngưng hoạt động từ năm ngoái

Theo Lam Yên (TNO)

Có thể bạn quan tâm

Gặp lại ở chợ phiên

Gặp lại ở chợ phiên

Những phiên chợ ở vùng cao giống như “bảo tàng sống” về đất và người. Chợ phiên vùng cao A Lưới không chỉ là nơi mua bán hàng hóa, mà dường như còn chứa đựng cả một kho tàng văn hóa truyền thống của đồng bào Bru - Vân Kiều, Tà Ôi, Cơ Tu... ở miền Tây xứ Huế này.

Lập Trung tâm tài chính quốc tế để Việt Nam bứt phá - Bài 1: Mở lối thu hút dòng vốn mới

Lập Trung tâm tài chính quốc tế để Việt Nam bứt phá - Bài 1: Mở lối thu hút dòng vốn mới

Với việc hình thành Trung tâm tài chính quốc tế tại TPHCM và Đà Nẵng, một giai đoạn mới cho phát triển của các vùng kinh tế đặc thù, hình thành cầu nối hút vốn mới cho nền kinh tế. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết để tạo hành lang cho các trung tâm tài chính vận hành.

Làng tỉ phú... tái nghèo

Làng tỉ phú... tái nghèo

Hàng chục hộ dân trong một làng ở vùng cao Quảng Nam bỗng chốc trở thành "tỉ phú" nhờ nguồn tiền đền bù từ dự án thủy điện. Nhưng rồi chỉ sau mấy mùa rẫy, họ lại nhanh chóng nằm trong diện… hộ nghèo.

Mỹ vị miền trung du

Mỹ vị miền trung du

Không chỉ là một loại thực phẩm có bề dày lịch sử, mà ở xứ Quảng còn có một loại phở khác biệt được gọi là phở sắn khô với cách làm, nguyên liệu, hương vị hết sức độc đáo mà chẳng nơi nào có được.

Thì thầm từ gốm Yang Tao

Thì thầm từ gốm Yang Tao

Nhờ may mắn làm cái nghề viết lách nên tôi từng có dịp đến nhiều trung tâm gốm của cả nước. Nghề gốm mỗi nơi mỗi kiểu, sản phẩm đơn giản có, tinh xảo có; quy trình tạo tác thủ công lẫn công nghiệp hóa vài ba công đoạn cũng có.

Bà Tiên nơi rẻo cao

Bà Tiên nơi rẻo cao

Nhiều học sinh của Trường Trường Tiểu học và THCS Ba Lế, xã Ba Lế (huyện Ba Tơ, Quảng Ngãi) vẫn thường gọi bà Nguyễn Thị Thủy Tiên (58 tuổi) - nhân viên cấp dưỡng của trường, là bà ngoại.

“Nhà tâm lý” đặc biệt

“Nhà tâm lý” đặc biệt

(GLO)- Không chỉ truyền dạy kiến thức, giáo viên chủ nhiệm còn là những “nhà tâm lý học” đồng hành cùng học sinh trong suốt quãng thời gian học tập. Có người chỉ kiêm nhiệm một vài năm nhưng có người lại gắn bó với vai trò này suốt cả sự nghiệp “trồng người”.

"Gieo chữ" giữa trùng khơi

"Gieo chữ" giữa trùng khơi

Giữa mênh mông trùng khơi, nơi tiền đồn Tổ quốc, những ngôi trường khang trang, vững chãi trên các đảo thuộc huyện Trường Sa (tỉnh Khánh Hòa) vẫn ngày ngày vang vọng tiếng ê a của học trò.