Ngôi làng 'cất giấu' rừng Cấm ở thượng sông Kôn

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Ở vùng thượng sông Kôn, đoạn thuộc xã Vĩnh Hòa (huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định) có một ngôi làng đang truyền đời gìn giữ khu rừng nguyên sinh.

Cả làng xem rừng cây như “long mạch” đem đến vận may, no ấm cho dân làng. Trải qua hàng trăm năm, rừng cây được giữ nguyên vẹn, nhiều cổ thụ cao lớn sản sinh ra nhiều mùa quả để người làng cải thiện đời sống.

Giữ rừng để chống đói

Giữa tháng 5, nắng như đổ lửa, men dọc dòng sông Kôn, chúng tôi ngược ngàn tìm về ngôi làng Tiên Hòa (xã Vĩnh Hòa) để “mục sở thị” khu rừng thu nhỏ mà ngôi làng này đang "cất giấu". Trên đường đi, lướt qua mắt là vùng đồi núi khô cằn, khắp nơi nắng nóng bao phủ, cây cối quặt quẹo. Nhưng đến làng Tiên Hòa, một thế giới khác hiện ra đầy ấn tượng khi giữa nơi bán sơn địa khô quắt lại có một khu rừng nhỏ xanh ngát, chim thú hót vang cả một góc.

Ông Phạm Ngọc Anh chỉ tay về rừng cây nhỏ mà cả làng "cất giấu" qua nhiều thế hệ
Ông Phạm Ngọc Anh chỉ tay về rừng cây nhỏ mà cả làng "cất giấu" qua nhiều thế hệ

Ở đầu làng Tiên Hòa, ông Phạm Ngọc Anh (69 tuổi) kể, rừng cây có tên Hòn Cấm được cả làng bảo vệ từ hàng trăm năm qua. Ngày xưa, các ông chủ làng ban bố những lệnh cấm rừng rất nghiêm khắc. Nếu ai đụng đến một cây nhỏ cũng bị quở phạt, còn vi phạm nặng thì bị phạt làm thuê, gánh lúa công ích cho làng.

Bên trong Hòn Cấm "cất giấu" nhiều cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi
Bên trong Hòn Cấm "cất giấu" nhiều cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi

“Lúc còn nhỏ, tôi được nghe ông bà kể lại, cả làng giữ rừng là để giữ lấy mạch nước cho các giếng làng và những đồng lúa nước. Ngày xưa, cứ mỗi mùa khô hạn là khắp nơi mất mùa, thiếu đói nên làng nào có nước là dân làng đó ấm no. Nhờ có nước Hòn Cấm nên ruộng đồng của làng luôn tươi tốt, nuôi sống bao thế hệ, dân chưa bao giờ lo đói khát”, ông Anh kể.

Rừng Cấm của làng Tiên Hòa vẫn còn nguyên vẹn giữa vùng bán sơn địa
Rừng Cấm của làng Tiên Hòa vẫn còn nguyên vẹn giữa vùng bán sơn địa

Trong kháng chiến chống Mỹ, Hòn Cấm nhờ có vị trí chiến lược lại nhiều cây rừng nên được bộ đội lựa chọn làm nơi ẩn náu. Về sau, địch phát hiện Hòn Cấm có quân ta thì dùng máy bay rải bom cày nát đồi núi khiến cây rừng bị tàn phá. “Sau giải phóng, rừng cây bị tàn phá nhiều nên mấy năm sau làng liên tục bị khô hạn, ruộng lúa thiếu nước, mất mùa, nhiều người khó khăn. Từ đó, cả làng hiểu vai trò quan trọng Hòn Cấm và quyết tâm phải giữ lại cho đến hôm nay”, ông Anh kể thêm.

Một cây xay ăn quả cổ thụ 3 người ôm không xuể
Một cây xay ăn quả cổ thụ 3 người ôm không xuể

Rừng cây đẻ lộc

Để được “mục sở thị” Hòn Cấm, chúng tôi đến nhờ ông Lê Văn Hùng, Trưởng thôn Tiên Hòa, hỗ trợ và nhận lời làm "hoa tiêu" đưa đường nhập Hòn Cấm. Từ trong làng, chúng tôi phải leo qua một con dốc cao dựng đứng mới đến những quần thể cổ thụ. Càng vào sâu, đoàn như đang lạc vào khu rừng nguyên sinh thu nhỏ với nhiều tầng cây đan xen, nhiều loài dây leo khổng lồ vươn mình như muốn ngán đường khách lạ xâm nhập.

Theo chân "hoa tiêu" vào Hòn Cấm
Theo chân "hoa tiêu" vào Hòn Cấm

Vừa đi, vị trưởng thôn tâm sự: “Đối với làng Tiên Hòa và 400 hộ dân trong làng, vai trò Hòn Cấm rất quan trọng, trong đó có 150 hộ hưởng lợi trực tiếp từ rừng cây. Bên cạnh cảnh quan, môi trường mát mẻ, rừng cây ở Hòn Cấm còn giúp làng giữ được mạch nước ngầm từ lòng núi giúp dân chống hạn, cung cấp nước để bà con sinh hoạt, tưới tiêu ruộng đồng. Dù chẳng có quy chế, hình thức xử phạt nào cho hành vi xâm hại Hòn Cấm nhưng cả làng đều có ý thức giữ rừng rất cao, mọi người xem Hòn Cấm như di sản mà tổ tiên để lại”.

Một cây bằng lăng cổ thụ được cả làng Tiên Hòa gìn giữ hàng trăm năm
Một cây bằng lăng cổ thụ được cả làng Tiên Hòa gìn giữ hàng trăm năm

Sau một hồi lội rừng, chúng tôi đến gần một cây cổ thụ có thân đen nhánh, ông Hùng gọi đó là cây thị đen ăn trái. Mỗi mùa thị cho quả, khu rừng ngào ngạt mùi thơm gây mê hoặc cả con người và chim muông. Chưa hết, theo lời ông Hùng, Hòn Cấm còn có các loại cây cổ thụ khác như: bằng lăng, xay, ché, cóc rừng… Nhiều cây xay có đường kính gốc rất lớn phải 3 người ôm, mỗi mùa xay cho quả từ tháng 7-8. Người làng vào rừng để thu “lộc rừng” kiếm thêm thu nhập. Có năm, quả xay được giá từ 70.000 – 100.000 đồng/kg, nhiều người thu bộn tiền.

Gốc cây thị đen ăn quả cổ thụ khác nằm giữa Hòn Cấm
Gốc cây thị đen ăn quả cổ thụ khác nằm giữa Hòn Cấm

Cứ thế, theo chân ông Hùng, chúng tôi được tận mắt nhìn những cây rừng cổ thụ ẩn mình trong Hòn Cấm. Ở một khu vực núi phía Tây Nam, rất nhiều cây thị đen, xay ăn quả ước tính có tuổi hàng trăm năm. Nhìn tổng thể, Hòn Cấm chỉ rộng hơn 10 héc ta nhưng hệ sinh thái rừng đa tầng, có những quần thể cổ thụ ken dày chẳng khác nào một cánh rừng nguyên sinh đầu nguồn...

Cây xay ăn quả cổ thụ sản sinh những mùa quả giúp làng cải thiện thu nhập
Cây xay ăn quả cổ thụ sản sinh những mùa quả giúp làng cải thiện thu nhập

“Về lâu dài, chúng tôi sẽ cố gắng vận động, tuyên truyền bà con bằng mọi giá phải gìn giữ, bảo tồn Hòn Cấm nguyên trạng cho đến mai sau. Chúng tôi mong muốn cấp trên khảo sát, đánh giá lại giá trị của Hòn Cấm để khai thác tiềm năng du lịch sinh thái ở đây. Nếu được vậy, tương lai Hòn Cấm sẽ có "danh phận", có quy chế bảo vệ nghiêm ngặt và lan tỏa văn hóa giữ rừng của cả làng cho nhiều người dân, du khách khắp nơi biết đến", ông Hùng bày tỏ nguyện vọng.

Suốt hành trình khám phá Hòn Cấm, chúng tôi được chiêm ngưỡng nhiều "lão cây" hàng trăm năm tuổi
Suốt hành trình khám phá Hòn Cấm, chúng tôi được chiêm ngưỡng nhiều "lão cây" hàng trăm năm tuổi

Hình mẫu văn hóa giữ rừng

Ông Đặng Bá Quang, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Vĩnh Thạnh nhìn nhận, tục lệ gìn giữ rừng ở Hòn Cấm của làng Tiên Hòa là một hình mẫu văn hóa, thể hiện trách nhiệm của cộng đồng dân cư với rừng cây, sinh thái, môi trường sống. Đây là một cộng đồng có trách nhiệm, một tấm gương truyền đi thông điệp để mọi người dân cùng chung tay giữ lấy rừng, lá phổi xanh cho con người và muôn loài trong tự nhiên...

Theo NGỌC OAI (SGGPO)

Có thể bạn quan tâm

Chìa khóa mở cửa Tây Nguyên và Nam Trung bộ: Khát vọng “mỏ vàng” còn ngủ yên

Chìa khóa mở cửa Tây Nguyên và Nam Trung bộ: Khát vọng “mỏ vàng” còn ngủ yên

Với lợi thế về vị trí địa lý, thiên nhiên kỳ vĩ và kho tàng văn hóa đa dạng, Tây Nguyên và Nam Trung bộ sở hữu sức hút độc đáo. Tuy nhiên, việc khai thác những lợi thế này để phát triển du lịch còn rất hạn chế. Làm thế nào để đánh thức “mỏ vàng” còn ngủ yên này, biến khát vọng thành hiện thực?

Trả lại 'khoảng trời' cho trẻ thơ - Bài 2: Con công nhân lao động chơi ở đâu?

Trả lại 'khoảng trời' cho trẻ thơ - Bài 2: Con công nhân lao động chơi ở đâu?

Với không ít gia đình công nhân lao động ở những thủ phủ công nghiệp như TPHCM, Bình Dương, nghỉ hè là thời gian ám ảnh nhất. Bởi, con trẻ nghỉ hè nhưng phụ huynh vẫn đến nhà máy. Không ít phụ huynh buộc phải để con ở nhà một mình tại khu trọ, số khác đưa con cùng vào nhà máy hoặc gửi về quê.

Chuyện xưa Diệp Kính

Chuyện xưa Diệp Kính

(GLO)- Hiện nay, nhiều người vẫn quen gọi khu vực trung tâm TP. Pleiku là khu Diệp Kính. Một số bạn trẻ khi gặp tôi cũng thường hỏi về nguồn gốc của tên gọi này. Mỗi lần nhắc đến khu Diệp Kính, bao ký ức lại ùa về trong tôi.

Trả lại 'khoảng trời' cho trẻ thơ - Bài 1: Đôn đáo tìm chỗ chơi cho con

Trả lại 'khoảng trời' cho trẻ thơ - Bài 1: Đôn đáo tìm chỗ chơi cho con

Mỗi dịp hè về, câu hỏi: “Trẻ em sẽ chơi ở đâu?” lại trở thành mối bận tâm của nhiều bậc phụ huynh. Nhiều trẻ vì thiếu sân chơi đã phải giam mình trong nhà với điện thoại, tivi. Hè về, trẻ em rất cần một sân chơi đúng nghĩa, không chỉ là chốn nô đùa an toàn, mà còn là nơi ươm mầm nhân cách.

Qua xứ trầm hương: Di sản văn hóa từ miền duyên hải Khánh Hòa - Bài 1: Di sản văn hóa từ miền duyên hải

Qua xứ trầm hương: Di sản văn hóa từ miền duyên hải Khánh Hòa - Bài 1: Di sản văn hóa từ miền duyên hải

“Khánh Hòa là xứ trầm hương/Non cao biển rộng người thương đi về” - những câu thơ của nhà nghiên cứu Quách Tấn trong biên khảo Xứ trầm hương vừa là sự khẳng định danh xưng của một miền đất, vừa như lời mời gọi lữ khách bốn phương tìm về với thủ phủ của trầm hương Việt Nam.

Lặng thầm trên chốt tiền tiêu

Lặng thầm trên chốt tiền tiêu

(GLO)- Nơi “phên giậu” phía Tây của Tổ quốc, những người lính quân hàm xanh ở Chốt 1 và Chốt 5 của Đồn Biên phòng Ia Nan (huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai) vẫn ngày ngày vững chí, bền gan bám trụ.

'Hoàng tử bé' và giấc mơ tôn vinh pháp lam Việt

'Hoàng tử bé' và giấc mơ tôn vinh pháp lam Việt

Trong tiểu thuyết “Hoàng tử bé” của nhà văn Pháp Antoine de Saint-Exupéry có một câu nói đầy tính triết lý về tình yêu của hoàng tử với đóa hồng rằng, không phải vì bản thân đóa hồng đặc biệt mà “chính thời gian cậu đã dành cho đóa hồng của cậu, làm cho nàng trở nên quan trọng đến thế”.

Thuốc giả, thuốc kém chất lượng hoành hành - Bài 2: Có tiếp tay, buông lỏng quản lý?

Thuốc giả, thuốc kém chất lượng hoành hành - Bài 2: Có tiếp tay, buông lỏng quản lý?

Thuốc là mặt hàng đặc biệt, liên quan trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng người dân. Sau hàng loạt vụ sản xuất, buôn bán thuốc giả, thuốc kém chất lượng vừa bị bắt giữ, dư luận đặt câu hỏi: Các cơ quan được giao quản lý, giám sát đã làm hết trách nhiệm và xử lý quyết liệt, công tâm chưa?

Uống trà đi!: Bản Liền, chuyện giờ mới kể

Uống trà đi!: Bản Liền, chuyện giờ mới kể

Từng vạt núi lở vẫn còn nguyên dấu tích, đường chưa rõ ra đường, dằn xóc, lắc lư, cùng bao lần thót tim khi bánh xe chỉ cách mép vực sâu chưa đầy gang với, đường vào Bản Liền hiện nay vẫn đầy nham nhở, bụi mù, chưa bình phục sau trận mưa lũ lịch sử 9.2024.

Gặp lại ở chợ phiên

Gặp lại ở chợ phiên

Những phiên chợ ở vùng cao giống như “bảo tàng sống” về đất và người. Chợ phiên vùng cao A Lưới không chỉ là nơi mua bán hàng hóa, mà dường như còn chứa đựng cả một kho tàng văn hóa truyền thống của đồng bào Bru - Vân Kiều, Tà Ôi, Cơ Tu... ở miền Tây xứ Huế này.

null