Trong mùa xuân đầu tiên này, niềm vui hiện rõ trên khuôn mặt từng người, rạng ngời như nắng mai.
Năm 1991, vì chồng mất sớm nên bà Siu H’Két di dời từ thị trấn Phú Thiện vào khoảnh đất rẫy của gia đình nằm lọt thỏm giữa cánh đồng mía dưới dân núi H’Pông để dựng lều ở và sản xuất. Những năm sau đó, có 15 hộ dân khác cũng chuyển vào định cư ở khu vực này.
Thời gian trôi qua, những đứa trẻ trong cụm dân cư này lớn lên rồi lấy chồng, lấy vợ và sinh sống ở ven con suối Cạn. Đến cuối năm 2023, cụm dân cư Suối Cạn có 38 hộ dân với 27 ngôi nhà tạm bợ.
Tháng 4-2024, huyện Phú Thiện chọn địa điểm, khởi công xây dựng khu tái định cư Suối Cạn cho 38 hộ dân người Jrai với 145 khẩu ở thôn Thắng Lợi 3. Ngày 20-1 vừa qua, huyện đã tiến hành bàn giao nhà để 38 hộ dân chuyển vào kịp đón Tết Ất Tỵ 2025.
Ký ức buồn
Vừa chạm chân đến khu tái định cư Suối Cạn, ký ức về ngày đầu tiếp cận cụm dân cư tự phát này lại hiện rõ mồn một trong tôi. Chuyện là cuối tháng 9-2018, lời chia sẻ của người bạn về cụm dân cư “5 không” đã thôi thúc tôi dành thời gian “mục sở thị” nơi này. Phải nhờ vào sự dẫn đường của 1 “thổ địa”, tôi mới tiếp cận được cụm dân cư trong ánh mắt nghi ngại của nhiều người dân nơi đây. Càng ngỡ ngàng hơn khi nghe các hộ dân chia sẻ về cuộc sống.
Chuyện ở thời điểm năm 2018 mà cứ ngỡ của mấy chục năm về trước. Phụ nữ tự sinh ở nhà. Trẻ em không được đến trường. Điện lưới không có. 30 nóc nhà tạm bợ dựng sát cạnh nhau ở trên khoảnh đất rộng chừng 1 sào. Đa phần là nhà thưng tôn. Mọi hoạt động trong cụm dân cư tự do này đều mang tính tự cung tự cấp…
Mùa mưa, nước từ thượng nguồn đổ về gây chia cắt cụm dân cư này với bên ngoài. Khi đó, người dân chỉ biết ngồi mong trời ngớt mưa để còn đi ra trung tâm xã Ia Sol làm thuê kiếm tiền mua gạo ăn qua ngày.
Tôi còn nhớ như in lời ông Siu Thúc, người được bà con trong cụm dân cư rất mực kính trọng chia sẻ trong lần gặp đầu tiên: Không có đất đai để ở, dân các làng ở ngoài thị trấn Phú Thiện tự chuyển vào đây sinh sống, kiếm cái ăn. Người đầu tiên vào là bà Siu H’Két.
Thương các hộ chuyển vào sau, bà H’Két cho mỗi nhà 1 khoảnh đất, dựng tạm ngôi nhà để ở. Có người được bà H’Két cho không. Có người đổi cho bà một ít rượu hay thức ăn tự kiếm trên rừng để có khoảnh đất dựng vừa 1 căn nhà. Đời sống của người dân cơ cực lắm, luôn trong tình trạng thiếu đói. Chỉ có gia đình ông Ksor Hoai điều kiện kinh tế khá hơn, xây được nhà ở kiên cố, có đất rẫy rộng.
Cũng theo lời ông Thúc, suốt từng ấy năm sinh sống trong cụm dân cư tự phát, mấy chục con người chưa từng được thấy ánh sáng của điện lưới. Nguồn sáng chính là đèn dầu hoặc bình ắc quy nạp nhờ nhà dân ở nơi khác.
Năm 2015, từ sự giúp đỡ của các nhà hảo tâm, bà con mới được sử dụng nước giếng, còn trước đó là dùng nước giọt. Dân làng cũng không đến cơ sở y tế khám-chữa bệnh khi ốm đau mà chủ yếu là nhờ người cúng ma đuổi bệnh.
Nhớ về những tháng ngày khó khăn, gian khổ đã qua, chị Siu H’Phương bộc bạch: Ngày đó khổ lắm. Nhà thưng bằng tôn nhưng theo kiểu chắp vá nên mùa nắng thì nóng, mưa thì dột tứ phía và lạnh. Nhà dựng giữa cánh đồng mía, muỗi nhiều vô kể. Nhiều đêm, muỗi đốt không thể chợp mắt được.
“Hồi đó, hầu như nhà nào cũng sinh con nhiều, chẳng mấy ai áp dụng biện pháp kế hoạch hóa gia đình. Riêng gia đình mình sinh 10 đứa, hiện còn 9 đứa. Đông con nên cuộc sống khốn khó lắm. Mình đi làm thuê suốt nhưng chỉ đủ tiền mua gạo, thức ăn chủ yếu là rau hái ở dưới chân núi H’Pông.
Lâu lâu cũng có nhà hảo tâm vào tặng cho ít thức ăn. Đám trẻ con trong làng thất học cả. Không được học hành nên chúng cũng bắt chồng, lấy vợ từ khi tuổi đời còn rất trẻ”-chị H’Phương kể.
Ông Phan Văn Vinh-Giám đốc Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Phú Thiện-thông tin: Là cụm dân cư tự phát nên cuộc sống của các hộ dân gặp nhiều khó khăn. 37/38 hộ dân thuộc diện hộ nghèo. Ngoài việc bị cô lập vào mùa mưa do nước suối Cạn dâng cao thì nguy cơ các hộ dân bị các thế lực thù địch dụ dỗ lôi kéo rất cao.
“Trước tình hình đó, năm 2021, huyện đã xây dựng các phương án trình cấp trên phê duyệt về xây dựng khu tái định cư Suối Cạn. Cuối năm 2022, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Dự án xây dựng khu tái định cư ở suối Cạn với kinh phí 10 tỷ đồng. Đầu năm 2024, huyện triển khai chọn địa điểm, khởi công xây dựng khu tái định cư này.
Trước Tết Ất Tỵ 2025, huyện đã làm lễ bàn giao nhà cho các hộ dân. Ra ở tại khu tái định cư có hạ tầng, nhà cửa khang trang, bà con rất phấn khởi”-ông Vinh cho hay.
Niềm vui đong đầy
Khu tái định cư Suối Cạn đẹp như một bức tranh. Những ngôi nhà xây cùng một kiểu thiết kế, thẳng tăm tắp. Mái tôn đỏ làm sáng cả một vùng. Đường bê tông phẳng lì và có hệ thống điện chiếu sáng. Những cây xanh mới trồng đã bắt đầu ra lá mới.
Trong ngôi nhà xây khang trang còn thơm mùi vữa mới, bà Siu H’Blé (mẹ chị H’Phương) phấn khởi chia sẻ: “Ra đây ở, Nhà nước cấp cho 600 m2 đất và xây cho nhà ở, tôi mừng lắm. Ngủ trong ngôi nhà mới, tôi cứ nghĩ là mơ.
Tết Nguyên đán vừa rồi, cả khu hân hoan lắm, các nhà tổ chức đón năm mới rất vui. Về đây sinh sống, lần đầu tiên tôi được thấy bắn pháo hoa đón năm mới. Các đồng chí lãnh đạo huyện, tỉnh cũng xuống thăm, chúc Tết và tặng quà”.
Mời chúng tôi vào thăm ngôi nhà mới của gia đình, chị H’Phương tâm sự: Hay tin được ra đây ở, chị đi vận động các hộ khác chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Được cấp đất và xây nhà miễn phí mà, ra ở cho đỡ khổ chứ.
“Chúng tôi cũng xúm vào giúp nhau làm nhà để sớm được ở trong nhà mới. Từ lúc chuyển về nơi ở mới, nhà nào cũng phấn khởi. Dịp Tết, chúng tôi đi chúc nhau năm mới, mời ăn uống.
Thời gian này, ban ngày nơi đây vắng người lắm vì bà con lên huyện Chư Sê hái hồ tiêu thuê. Bà con nói với nhau là Nhà nước cho tiền làm nhà, cấp đất rồi nên phải đi làm kiếm tiền để nâng cao đời sống. Nhiều nhà cũng đã trồng rau xanh quanh vườn để có rau ăn, không phải đi mua nữa”-chị H’Phương chia sẻ.
Với gia đình chị Siu H’Cốt, niềm vui không dừng lại ở việc được ở tại khu tái định cư khang trang mà con cái được đi học thuận tiện. “Trước ở trong đó xa trường, lũ nhỏ không muốn đi học, ở nhà phụ giúp cha mẹ. Ra đây ở, trường học cách nhà 500 m, các con đi học rất chăm chỉ. Thấy 2 đứa con thích đi học, vợ chồng tôi vui lắm. Chúng tôi sẽ chăm chỉ làm ăn để nuôi con cái ăn học đàng hoàng, không để khổ như bố mẹ”-chị H’Cốt nói.
Trao đổi với chúng tôi, ông Vũ Hồng Duy-Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Phú Thiện-cho biết: Khi giải quyết xong mặt bằng khu tái định cư Suối Cạn, huyện gặp khó về nguồn kinh phí xây dựng nhà cho bà con. Mà để lâu thì thấy có lỗi với dân nên Ban Thường vụ Huyện ủy họp và thống nhất ứng cho Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện kinh phí để mua vật liệu xây dựng nhà với số tiền 40 triệu đồng/căn.
Ủy ban MTTQ Việt Nam huyện cũng kêu gọi các tổ chức, cá nhân, cơ quan, doanh nghiệp trên địa bàn hỗ trợ số tiền trên 1,2 tỷ đồng để xây dựng nhà ở, nhà vệ sinh cho 38 hộ. Các đồng chí trong Ban Thường vụ Huyện ủy cũng nhận hỗ trợ kinh phí xây dựng 1-2 căn nhà. Đơn cử như đồng chí Bí thư Huyện ủy đã hỗ trợ kinh phí xây dựng nhà cho 2 hộ dân.
“Trong dịp Tết Ất Tỵ 2025, chúng tôi đã đến thăm hỏi, động viên, bà con rất phấn khởi. Huyện đang tính phương án hỗ trợ sinh kế cho người dân để nâng cao thu nhập. Hiện các đơn vị được giao đang hướng dẫn bà con trồng rau, cải tạo cảnh quan, làm hàng rào.
Trong quá trình làm nhà ở khu tái định cư, nhiều người học được nghề xây và đang đi làm cho các doanh nghiệp xây dựng trong huyện. Chúng tôi cũng đang tính toán sẽ hỗ trợ kinh phí để cho người dân đi xuất khẩu lao động”-ông Duy cho biết thêm.
